Το ρωσο-τουρκικό ισοζύγιο ισχύος
Η πιθανότητα μιας θερμής αναμέτρησης
Νικόλαος Παούνης
(Πηγή : http://www.foreignaffairs.gr)
Τα ξημερώματα της 14ης Φεβρουαρίου 2016, εκδηλώθηκε αναμενόμενη τουρκική επίθεση στις περιοχές A’zaz-Maryamayn, 40 km βoρείως της πόλεως Allepo (Χαλέπι), η οποία συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση και την επόμενη ημέρα.
Η επίθεση αφορά πλήγματα από συστοιχίες οβιδοβόλων Firtina, αν και δεν θα πρέπει να αποκλειστεί τις προσεχείς ημέρες, προέλαση μηχανοκίνητων τακτικών συγκροτημάτων προς Νότο, αφού το τελεσίγραφο που εστάλη από την Άγκυρα προς τους Κούρδους μαχητές, με το οποίο καλούνταν να απομακρυνθούν από την περιοχή της A’zaz, απορρίφθηκε άμεσα. Το πυροβολικό έπληξε στόχους στις πόλεις Menagh και Al Mazraa, ενώ βομβαρδίστηκε το αεροδρόμιο της Malkiya. Η Πολεμική Αεροπορία παραμένει αδρανής προς το παρόν, εξαιτίας της ενίσχυσης των ρωσικών αντιαεροπορικών δυνατοτήτων, πλην όμως αεριωθούμενα ίπτανται πλησίον των συνόρων. Σε χρόνο παράλληλο με την εκδήλωση των βομβαρδισμών, ο Τούρκος πρωθυπουργός A. Davutoğlu, δήλωσε ότι η χώρα του ανέλαβε δράση εξαιτίας των απειλών κατά της εθνικής ασφάλειας, κατόπιν της κατάληψης θέσεων πλησίον της πόλης A’zaz, από την κουρδική πολιτοφυλακή (YPG ήτοι Yekîneyên Parastina Gel).
Η κατάσταση θεωρείται εξαιρετικά ανησυχητική και κρίσιμη κυρίως εξαιτίας των αντιδράσεων της Μόσχας, η οποία δια χειλέων Medvedev απείλησε με «ολοκληρωτικό πόλεμο μακράς διαρκείας», σε περίπτωση εκδήλωσης χερσαίας τουρκικής εισβολής. Χαρακτηριστικό είναι το χθεσινό δημοσίευμα της εφημερίδας Cumhuriyet, με τίτλο «απέχουμε μόλις 13 χλμ από έναν παγκόσμιο πόλεμο» (Dünya Savaşına 13 Kilometre var). Το Ν.Α.Τ.Ο. και οι Η.Π.Α. αποστασιοποιήθηκαν από την φιλοπόλεμη τακτική της Άγκυρας, απομονώνοντας το δίδυμο Erdoğan-Davutoğlu.
Η επίθεση θεωρείται αναμενόμενη, διότι πρωτίστως η υπό εξέλιξη κατάσταση στις νοτιοανατολικές επαρχίες Nusaybin, Cizre και Silop – πάντα σε σχέση με το Κουρδικό ζήτημα – σε συνδυασμό με την βελτίωση των θέσεων του YPG στην Β. Συρία, θέτει εμμέσως ζητήματα κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας. Η γειτονική χώρα αντιτίθεται στο ενδεχόμενο συνένωσης των καντονιών Kobane-Afrin (Rojava), ενώ προκειμένου να αποτρέψει το προαναφερθέν ενδεχόμενο, διακήρυξε την πρόθεση δημιουργίας μιας αποστρατικοποιημένης ζώνης πλησίον της Jarabalus.
Η Τουρκία κατά την πάγια πρακτική της, προσπαθεί να παρουσιάσει το κουρδικό κίνημα ως εξτρεμιστικό (ανεξαρτήτως οργάνωσης, δηλ. PKK. PYD, YPG), ώστε αφενός το κουρδικό αντάρτικο να κατηγοριοποιηθεί στα τρομοκρατικά μορφώματα και να στοχοποιηθεί από την Δύση, αφετέρου να νομιμοποιήσει την υπέρμετρη άσκηση βίας των κρατικών δυνάμεων στις Ν/Α επαρχίες (κατά παράβαση της Αρχής της Αναλογικότητας, και άλλων διατάξεων του Jus in Bello).
Επιπλέον, η Άγκυρα (όπως και η Σαουδική Αραβία, αλλά και το Κατάρ), αποκλείουν την παραμονή του Assad στην ηγεσία της μεταπολεμικής Συρίας, εξαιτίας των προθέσεων του νυν Σύρου προέδρου, ως προς τους ευρύτερους μελλοντικούς ενεργειακούς σχεδιασμούς, και την δυνατότητα διέλευσης των καταριανών κοιτασμάτων (South Pars). Περαιτέρω ανάλυση περί των ενεργειακών ζητημάτων, ξεπερνά την θεματολογία του άρθρου. Το ενδιαφέρον της Σαουδικής Αραβίας επικεντρώνεται στην διαφαινόμενη απώλεια ελέγχου από το σουνιτικό στοιχείο, μιας σημαίνουσας περιοχής (Β. Συρία). Ως συνέπεια των προειρημένων, τα τελευταία εικοσιτετράωρα και με το πρόσχημα διεξαγωγής στρατιωτικών ασκήσεων, αναπτύχθηκαν σαουδαραβικά μαχητικά στο αεροδρόμιο του Incirlik. Η Σαουδική Αραβία διαθέτει την ισχυρότερη πολεμική αεροπορία στην περιοχή, υστερεί δε συγκριτικά μόνο με το Ισραήλ, κυρίως σε επίπεδο προσωπικού και επιχειρησιακές τακτικές. Η Βασιλική Αεροπορία της Σαουδικής Αραβίας χρησιμοποιεί 156 υπερσύγχρονα F-15C/D/S (+84 υπό παραγγελία), περίπου 72 επιθετικά Tornado, ενώ παραλαμβάνει μαχητικά 4η γενιάς Eurofighter Typhoon (72 συνολικά).
Η πιθανότητα ανάληψης ενεργού δράσης από την τουρκική πλευρά, θεωρείται εξαιρετικά πιθανή σε περίπτωση απόπειρας δημιουργίας ενός νέου κρατικού δρώντος (in statu nascendi) στην μορφή Κουρδικού κράτους, συνδέεται δε, με την κυρίαρχη πολιτικοστρατιωτική και κοινωνική αντίληψη περί του «αήττητου του τουρκικού στρατού», γεγονός το οποίο διαχρονικά «εξοβελίζει» τον κατευνασμό ως εθνική επιλογή.
Οι τουρκικές επιθετικές προθέσεις ήταν ορατές ευθύς εξαρχής, και μπορούσαν να γίνουν αντιληπτές α) εξαιτίας των προειδοποιητικών δηλώσεων προς κάθε κατεύθυνση, προκειμένου να υπάρξει «προλείανση» του εδάφους στο εξωτερικό και στην εγχώρια κοινή γνώμη, β) της πληθώρας των δημοσιευμάτων που κυμάνθηκαν στο ίδιο μήκος κύματος, και γ) της μαζικής μετακίνησης στρατευμάτων προς την επίμαχη περιοχή. Υπενθυμίζω ότι με σχετικό δημοσίευμα στο Foreign Affairs από τον Οκτώβριο του 2015 (δείτε το επισυναπτόμενο link: http://foreignaffairs.gr/articles/70544/nikolaos-paoynis/i-stratiotiki-d...), είχα επισημάνει την πρόθεση της Τουρκίας να προχωρήσει σε σύγκρουση με το ρωσικό κλιμάκιο που αναπτυσσόταν στην Συρία, εξαιτίας των διακυβευμάτων ασφαλείας. Ένα μήνα μετά, σημειώθηκε η κατάρριψη του Fencer, και δη χωρίς ρωσικά αντίποινα στρατιωτικής φύσεως. Η κατάρριψη του ρωσικού Su-24, δημιούργησε μια έντονη ρηξιγενή τάση στις διμερείς σχέσεις. Κατά την διάρκεια του Νοέμβρη, επισημάνθηκαν δεκάδες μετακινήσεις τεχνολογικά αξιόλογων αρμάτων μάχης SABRA, από το Tekirdag προς το Kilic, ενώ το επόμενο χρονικό διάστημα σημειώθηκαν μετακινήσεις ειδικών δυνάμεων, καθώς επίσης και τεθωρακισμένων σχηματισμών εξοπλισμένων με ικανότατα Leopard 2A4, από τις περιοχές της Κωνσταντινούπολης προς την τουρκο-συριακή μεθόριο.
Παράλληλα, η πολεμική αεροπορία (Turk Hava Kuvvetleri), μεταστάθμευσε από τα αεροδρόμια της Bandırma και του Balıkesir, στην αεροπορική βάση του Eskişehir, ικανό αριθμό αεροσκαφών F-16C/D block50 (λίαν προσφάτως αναβαθμισμένα σε επίπεδο CCIP), με σκοπό την αριθμητική ενίσχυση των αεροπορικών κλιμακίων που επιχειρούν από το Diyarbakir και το Erhaç. Μάλιστα, τα αεροσκάφη block50 της Μοίρας Yarasa (Bandırma), φέρουν ειδικά ατρακτίδια νυχτερινής ναυτιλίας και σκόπευσης LANTIRN, γεγονός το οποίο συνεπάγεται την θεαματική αύξηση της αποτελεσματικότητας των τουρκικών πληρωμάτων σε αποστολές νυχτερινής κρούσης. Ενισχύονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, έτι περαιτέρω τα υπάρχοντα σμήνη του Diyarbakir (2 Μοίρες), στα οποία είχαν προστεθεί υπερσύγχρονα Advanced Plus με συσκευές Sniper (έδρα αεροπορική βάση Konya), από το προηγούμενο φθινόπωρο. Οι τουρκικοί σχηματισμοί υποστηρίζονται από αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου, προηγμένης τεχνολογίας τύπου B-737 MESA THEIK (πολλαπλασιαστής ισχύος).
ΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ
Η αριθμητική αντιπαράθεση δυνάμεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, ασφαλώς ευνοεί την ρωσική πλευρά. Επιπλέον η Ρωσία θεωρείται μια παραδοσιακή υπερδύναμη, ενώ η Τουρκία μια αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη. Ο πίνακας δυνάμεων που παραθέτω, δίνει μια πρώτη εικόνα των στρατιωτικών ικανοτήτων των δύο χωρών.
Οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις περιλαμβάνουν 6 Κλάδους. Εκτός από το Ναυτικό, την Αεροπορία και τον Στρατό, υπάρχει ο Κλάδος Αεροδιαστημικών Δυνάμεων, το Σώμα των Αλεξιπτωτιστών, και οι Στρατηγικές Πυραυλικές Δυνάμεις. Ο τελευταίος Κλάδος σε συνεργασία με τα στρατηγικά βομβαρδιστικά (Blackjack, Bear, Backfire), θα μπορούσε να πλήξει τα λεγόμενα «Κέντρα βάρους» (Center of Gravity) της Τουρκίας, χωρίς ανάλογη δυνατότητα εξαπόλυσης αντιποίνων. Οι ρωσικές Ε.Δ. μετά τις αποτυχίες των συγκρούσεων στo Groznyj, και τη μέτρια απόδοση στη διένεξη της Οσσετίας (2008), επιτάχυναν τις διαδικασίες εκσυγχρονισμού των τακτικών συμβατικών ικανοτήτων τους. Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκε σε υπηρεσία πλειάδα νέων οπλικών συστημάτων (Su-35 & Su-34, T-90, BM-30 Smerch, Iskander-M 9K720, Pantsir S1 SAM, SA-21 Triumf κ.α.), ενώ βελτιώθηκε αισθητά η διακλαδικότητα. Το αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών, εμφαίνεται πλήρως στον τρόπο δράσης στην Κριμαία το Φεβρουάριο του 2014 (ταχεία κατάληψη από μονάδες αλεξιπτωτιστών, GRU και Spetsnaz της 53ης Ταξιαρχίας).
Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (Τ.Ε.Δ.), μέσω ενός φιλόδοξου εξοπλιστικού προγράμματος, ισχυροποιούνται τα τελευταία έτη με γεωμετρική πρόοδο, αποτελούν δε, το 2ο ισχυρότερο νατοϊκό στράτευμα. Η έρευνα την οποία διεκπεραίωσα με αφορμή Συνέδριο Διεθνών Σχέσεων (Mare Nostrum VI, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 2015), ανέδειξε εξαιρετικά ενδιαφέροντα «ευρήματα».
Ενδεικτικά αναφέρω τα κάτωθι: Η υιοθέτηση νέων τακτικών και γενικότερα σύγχρονων πολεμικών πρακτικών (βάσει της διεθνούς εμπειρίας), συγκαταλέγεται στα γνωρίσματα των Τ.Ε.Δ. Έτσι το τουρκικό στράτευμα διαθέτει αξιόλογες ικανότητες κέντρο-δικτυακού και ηλεκτρονικού πολέμου, αναπροσαρμόζει σε τακτικό πλαίσιο το εθνικό αμυντικό Δόγμα, εφαρμόζει νέες τακτικές μάχης όπως ο κάθετος ελιγμός (air land battle), διαθέτει αξιόλογη εμπειρία στην άμυνα εντός κατοικημένων περιοχών, προσδίδει βαρύτητα στον αποτελεσματικό έλεγχο του εν δυνάμει πεδίου αντιπαράθεσης (λ.χ. πυκνό πλέγμα αισθητήρων UZUN UFUK, MSYS), αλλά και στο νυχτερινό αεροπορικό αγώνα (aselpod, Lantirn, Litening, Sniper), κατασκευάζει πυραυλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς (Yildirim II), ναυπηγεί πλοίο αμφίβιων επιχειρήσεων κατηγορίας «μίνι αεροπλανοφόρου» (LDP) αλλά και σκάφη χαμηλού ηλεκτρομαγνητικού στίγματος (Milgem), παρήγγειλε 100 αεροσκάφη 5ης γενιάς με χαρακτηριστικά stealth, προμηθεύεται μεγάλες ποσότητες εγχώριων (και μη) stand off βλημάτων (π.χ. SOM), φιλοδοξεί να κατασκευάσει 1.000 μονάδες του εθνικού άρματος ALTAY, επιδιώκει την επιχειρησιακή απεξάρτηση από το εξωτερικό (π.χ. επίγειο διαφορικό DGPS), ενώ μέσω της κατασκευής στρατιωτικών δορυφόρων, επεκτείνει τις δραστηριότητές του στο διάστημα (πρόγραμμα Göktürk).
Σε σχέση με την αντιπαράθεση στην τουρκο-συριακή μεθόριο, η Τουρκία διαθέτει στην ευρύτερη περιοχή τη 2η Στρατιά με 3 Σώματα Στρατού συνολικής δύναμης 100.000 ανδρών, τα οποία ενισχύθηκαν με τις προαναφερθείσες ενισχύσεις. Εκτιμάται ότι σε πρώτη φάση, δύναται να αναπτύξει περίπου 20.000-30.000 στρατιώτες με πλήρη αεροπορική κάλυψη στο θέατρο επιχειρήσεων μεταξύ Jarabulus-A’zaz-Tall Rifat, ενώ ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα των Τ.Ε.Δ. αποτελεί η απρόσκοπτη πρόσβαση στο πλήρως οργανωμένο σύστημα διοίκησης (λογιστική επιμελητεία, νοσοκομειακή περίθαλψη κ.ο.κ.), εν αντιθέσει με τις ρωσικές μονάδες οι οποίες εξαρτώνται από τη ναυτική μεταφορά ενισχύσεων μέσω Βοσπόρου (Istanbul Boğazi).
Η ρωσική παρουσία στην Συρία (δυνάμεις, τεχνολογία οπλικών μέσων, τακτικές), αναλύθηκε εκτενώς σε προηγούμενο άρθρο (επισυνάπτεται το σχετικό link σε προηγούμενη παράγραφο), ωστόσο υπήρξε σταδιακή αναβάθμιση της αεροπορικής παρουσίας (εμπλοκή των νεότευκτων Su-35 5ης γενεάς), και των αντιαεροπορικών ικανοτήτων, μέσω της ανάπτυξης συστοιχίας S-400, η οποία συμπληρώνεται από συστήματα κατηγορίας shorads τύπου Pantsir S1. Η ανάπτυξη των προηγμένων αντιαεροπορικών στην περιοχή της Lattakia, εξαιτίας της μεγάλης εμβέλειας εμπλοκής στόχων (248 μίλια), σηματοδότησε την απαγόρευση πτήσεων της τουρκικής αεροπορίας, πάνω από περιοχές μείζονος ενδιαφέροντος (λ.χ. κοινότητες Τουρκομάνων). Η εν λόγω κατάσταση, και εφόσον ληφθούν αποφάσεις για χερσαία εισβολή, πιθανόν να ωθήσει την Τουρκία σε ανάληψη δράσης κατά της αντιαεροπορικής συστοιχίας, προκειμένου να ανακτήσει την αεροπορική κυριαρχία άνωθεν του πεδίου μάχης. Τούτο δεν είναι ανέφικτο, πλην όμως εμπεριέχει τον κίνδυνο μαζικών απωλειών για την τουρκική πολεμική αεροπορία. Η μαζική επίθεση από comaos με όπλα stand off (Slam, SOM, Have Nap κ.α.), πυραύλων Yildirim, φονικά αερο-οχήματα UCAV Harpy, σε συνδυασμό με παρεμβολές από τα Jammers των μαχητικών (Rapport III), επίγειους παρεμβολείς (coral), και την δημιουργία δολωμάτων (π.χ. εκτοξεύσεις αερόφυλλων από CN-235EW), δύναται να προκαλέσει στιγμιαίο κορεσμό στο σύστημα διαχείρισης απειλών της συστοιχίας, με αποτέλεσμα την προσβολή της. Σε αυτή την περίπτωση, το ενδεχόμενο γενικής ανάφλεξης, καθίσταται βέβαιο. Υπενθυμίζω ότι το κύριο ρωσικό τακτικό πλεονέκτημα, παραμένει η ικανότητα μαζικής προσβολής των «εχθρικών κέντρων μάζας», με διηπειρωτικούς πυραύλους (Topol-M), και βομβαρδιστικά αεροσκάφη μεγάλης εμβέλειας (Tu-22M3, Tu-95 Bear, Tu-160). Τέλος, στην διάρκεια των χειμερινών μηνών, σημειώθηκαν αξιόλογες μετακινήσεις ρωσικών χερσαίων δυνάμεων (περίπου 7.000 προσωπικό) στην Αρμενία, στην οποία μεταστάθμευσε, επίσης, σμήνος μαχητικών Mig-29.
Στο παρόν άρθρο, επιχείρησα να ανανεώσω τις υπάρχουσες πληροφορίες από τις αντιπαρατασσόμενες δυνάμεις, αναλύοντας τα υπαρκτά επιχειρησιακά πλεονεκτήματα, και τονίζοντας τα μέσα αιχμής των αντιμαχομένων. Σε κάθε περίπτωση οι ισορροπίες καθορίζονται από ευρύτερους συσχετισμούς, όπως η στάση του Ν.Α.Τ.Ο. και ιδιαιτέρως των Η.Π.Α., οι προθέσεις των γειτονικών χωρών, και οι αποφάσεις λοιπών υποκειμένων του Διεθνούς Δικαίου. Οι επόμενες ημέρες θα είναι κρίσιμες για την περιφερειακή σταθερότητα, και η διαφύλαξη της ειρήνης θα εξαρτηθεί από την διάθεση υλοποίησης των νεο-οθωμανικών σχεδιασμών της Άγκυρας, οι οποίοι θα συμπαρασύρουν τις αποφάσεις του Ριάντ και της Τεχεράνης στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
* Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΟΥΝΗΣ είναι βαλκανιολόγος, διεθνολόγος M.Sc.
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
