Οι τράπεζες κήρυξαν πόλεμο κατά των μετρητών
PAUL MASON / THE GUARDIAN
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Δεν θυμάμαι τη στιγμή που συνειδητοποίησα πως πλησιάζει το τέλος εποχής για τα μετρητά. Ηταν η Ημέρα της Αυστραλίας στην παραλία Μπόντι προ διετίας.
Σε μια κάβα, ένας πελάτης με το μαγιό καθυστερούσε τους υπόλοιπους διότι μετέφερε 50 δολάρια Αυστραλίας από το κινητό στην τραπεζική κάρτα του για να διεκπεραιώσει ηλεκτρονικά τη συναλλαγή. Οι υπόλοιποι 30χρονοι δεν διαμαρτυρήθηκαν παρά την καθυστέρηση. Αμφιβάλλω εάν κάποιος είχε πάνω του νομίσματα ή χαρτονομίσματα.
Το σενάριο μιας κοινωνίας χωρίς μετρητά έρχεται όλο και πιο πολύ στο προσκήνιο. Σε ορισμένα καταστήματα, ιδιαίτερα αυτά που απευθύνονται στο νεανικό κοινό, η εμφάνιση χαρτονομίσματος προκαλεί αυτόματα έκπληξη. Aυτό το κατσούφιασμα έχει εξελιχθεί σε βλοσυρό ύφος μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών. Ενας «πόλεμος κατά των μετρητών» διακρίνεται στον ορίζοντα, αλλά δεν αφορά την ευκολία των πληρωμών ή τη διάσωση των δέντρων.
Αρνητικά επιτόκια
Θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς τα μέτρα των κεντρικών τραπεζών για την καταπολέμηση της κρίσης μέχρι σήμερα. Πρώτα μείωσαν τα επιτόκιά τους κοντά στο μηδέν. Μετά, εφόσον δεν μπορούσαν να τα μειώσουν κάτω από το μηδέν, οι κεντρικές τράπεζες στράφηκαν στο τύπωμα χρήματος για να ενισχύσουν τη ζήτηση. Δεδομένου, ωστόσο, του υποτονικού περιβάλλοντος στην παγκόσμια οικονομία και τη συσσώρευση υπέρογκου χρέους, η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης εξαντλεί τα περιθώριά της. Δεκάδες δισεκατομμύρια σε κρατικά ομόλογα έχουν αρνητικές αποδόσεις, ενώ κεντρικές τράπεζες όπως της Ιαπωνίας και της Σουηδίας επιβάλλουν πια αρνητικό επιτόκιο στην αποδοχή καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες.
Σήμερα είναι η εποχή των αρνητικών επιτοκίων. Ετσι, τράπεζες και αποταμιευτές χάνουν αυτόματα κάποια από τα χρήματά τους εάν τα τοποθετήσουν στην κεντρική τράπεζα ή σε κρατικά ομόλογα. Ξαφνικά, τα μετρητά είναι όλο και πιο δημοφιλή σε άτομα που είχαν συγκεντρώσει μεγάλες αποταμιεύσεις. Από έρευνα της Τράπεζας της Αγγλίας προκύπτει πως η ζήτηση για ρευστό έχει αυξηθεί ταχύτερα από το ΑΕΠ κάποιων χωρών. Σε μια εποχή αποπληθωρισμού, ο κόσμος που διατηρεί τις αποταμιεύσεις του σε μετρητά συντηρεί την αξία τους ακόμη και εάν υποχωρήσουν οι τιμές των μετοχών και η αξία των τραπεζικών καταθέσεών τους. Σε μια τέτοια συγκυρία, τα μετρητά είναι βασιλιάς.
Μια ριζοσπαστική λύση θα ήταν να τεθούν εκτός νόμου τα μετρητά. Δύο μεγάλες τράπεζες στη Νορβηγία δεν προσφέρουν μετρητά στα υποκαταστήματά τους. Ενα μήνα πριν, η DNB, η ισχυρότερη τράπεζα από τις δύο, πρότεινε δημόσια στην κυβέρνηση να καταστήσει παράνομα τα μετρητά.
Γιατί να θέλει μια κεντρική τράπεζα να καταργήσει τα μετρητά; Για τον ίδιο λόγο που μειώνει τα επιτόκιά της στο μηδέν. Για να αναγκάσει τον κόσμο να ξοδέψει ή να επενδύσει τα χρήματά του σε δραστηριότητες με υψηλό ρίσκο προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξη.
Εκκλήσεις για την κατάργηση των μετρητών ενισχύονται από στοιχεία που δείχνουν πως τα μεγάλα χαρτονομίσματα βοηθούν την εγκληματικότητα, την τρομοκρατία και τη φοροδιαφυγή.
Χαρτονομίσματα «Μπιν Λάντεν»
Στην Ιαπωνία, το χαρτονόμισμα των 10.000 γιεν (περίπου 76,9 ευρώ) αντιπροσωπεύει το 92% όλων των μετρητών που κυκλοφορούν στην οικονομία. Στην Ελβετία, το χαρτονόμισμα των 1.000 ελβετικών φράγκων (907 ευρώ) παρουσιάζει, επίσης, υψηλή κυκλοφορία. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ο πρώην τραπεζίτης Πίτερ Σαντς τάσσεται υπέρ της κατάργησης όλων των μεγάλων χαρτονομισμάτων σε παγκόσμια κλίμακα, συμπεριλαμβανομένων των χαρτονομισμάτων των 100 δολαρίων και 500 ευρώ, τα οποία αποκαλούνται στον υπόκοσμο «Μπιν Λάντεν».
Εκτός της ευκολίας του πλαστικού χρήματος, υπάρχουν και άλλα πλεονεκτήματα. Χρεώνεται προμήθεια σε όλες τις συναλλαγές και δεν υπάρχει κίνδυνος μαζικής φυγής καταθέσεων. Δεν θα επαναληφθούν σκηνές όπως οι ουρές πελατών στα ΑΤΜ της Northern Rock προ ετών και των ελληνικών τραπεζών τον περασμένο καλοκαίρι. Ολες οι συναλλαγές θα φορολογούνται. Υπάρχουν, όμως, και μειονεκτήματα. Ενα τραπεζικό σύστημα είναι ευάλωτο σε ηλεκτρονικές επιθέσεις ή την ελαττωματική λειτουργία των συστημάτων πληροφορικής. Δεύτερον, τα μετρητά προσφέρουν μια ελευθερία σε συναλλαγές που μπορούν να γίνουν ανώνυμα χωρίς να είναι, απαραιτήτως, παράνομες.
Σε κάθε περίπτωση, τα αρνητικά επιτόκια για τις τράπεζες σε συνδυασμό με νέους κανόνες για τη διάσωση των τραπεζών, που περιλαμβάνουν την κατάσχεση των καταθέσεων πάνω από ένα ποσό, θα ενισχύσουν την αξία των μετρητών στην αντίληψη των αποταμιευτών, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι εκκλήσεις για την κατάργησή τους.
