Τουρκικές κινήσεις στρατηγικής εξισορρόπησης
Γράφει ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης
(Πηγή : http://www.eboulevard.gr/)
Η Άγκυρα πραγματοποιεί τον τελευταίο καιρό ένα ισχυρό και πολύπλευρο άνοιγμα προς τη Μόσχα, το οποίο είναι φυσικά καλοδεχούμενο από τη Ρωσική Ομοσπονδία, στον βαθμό που η Άγκυρα ήταν πάντοτε για τη Μόσχα ένας εξαιρετικά σημαντικός γείτονας, με τον οποίο μπορούσε και κατάφερνε ορισμένες φορές να εξισορροπήσει τη σταθερή στρατηγική αντίθεσή της προς τις ΗΠΑ και ταυτόχρονα να επιτύχει απαιτούμενα ανοίγματα και διεξόδους προς τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο.
Η Άγκυρα πραγματοποίησε έναν στρατηγικό τακτικό ελιγμό σε μια περίοδο που, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και οι ΗΠΑ, ασκούν πίεση προς την Τουρκία σε σχέση με το Κουρδικό, το οποίο αποτελεί ούτως ή άλλως ένα παραδοσιακά και διαχρονικά σημαντικό πονοκέφαλο για την Τουρκία, η οποία διατρέχει με το Κουρδικό τον κίνδυνο μιας εσωτερικής κρίσης, που πιθανόν να οδηγήσει σε αποσχιστικές κινήσεις της συμπαγούς κουρδικής εθνότητας, που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της επικράτειάς της και συνορεύει, τόσο με τη Συρία, όσο και με το Ιράκ.
Η πρόσφατη κίνηση του Ερντογάν προς τον Πούτιν ήταν και μια κλασική κίνηση στρατηγικής εξισορρόπησης, του δυτικού παράγοντα, Ουάσιγκτον και Βρυξελλών, η οποία φέρνει αναγκαστικά μεταβολές στη σκακιέρα κινήσεων της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας και του χώρου του Αιγαίου. Αυτή η κίνηση ενισχύει την Τουρκία πολλαπλά, πιέζει τις ΗΠΑ και την ΕΕ, ενώ αποδυναμώνει την Ελλάδα και δημιουργεί ανησυχία στην Αθήνα ως προς τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει αυτός ο άξονας στην ελληνική στρατηγική, η οποία κινδυνεύει να παραμείνει άνευ στρατηγικού χώρου αυριανών τακτικών κινήσεων. Η τουρκική κίνηση προς Μόσχα ήρθε σε μια στιγμή που η Τουρκία είχε την εσωτερική νομιμοποίηση της κυβέρνησης Ερντογάν, ο οποίος μετά την απόπειρα πραξικοπήματος βγήκε ενδυναμωμένος στην ηγεσία της χώρας και πραγματοποιεί κινήσεις με σχετική άνεση παρά την ισχυρή πίεση του Κουρδικού Ζητήματος.
Εξισορρόπηση εν προκειμένω σημαίνει πως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη άσκησαν ισχυρές πιέσεις προς την Άγκυρα για να προχωρήσει σε διαλλακτικές κινήσεις συμβιβασμού προς το κουρδικό στοιχείο, το οποίο διεκδικεί αυτονομία σε πρώτη φάση, πράγμα που σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον πλέον πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτική στις εσωτερικές παρεμβάσεις της έναντι της Άγκυρας, προκειμένου να μην ενισχύσουν έτι περαιτέρω την τάση της Τουρκίας για μεγαλύτερα ανοίγματα προς την αντίπερα όχθη της διεθνούς πολιτικής, που είναι η Μόσχα. Αυτή η τουρκική κίνηση καταδεικνύει την ικανότητα της Άγκυρας ανεξαρτήτως ηγεσίας να πραγματοποιεί τακτικές κινήσεις στρατηγικού αντιπερισπασμού προς κάθε κατεύθυνση που επιχειρεί να ασκήσει πίεση, έτσι ώστε να εξυπηρετείται το τουρκικό εθνικό συμφέρον κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να περιορίζεται στον μέγιστο δυνατό βαθμό η ικανότητα του διεθνούς παράγοντα να παρεμβαίνει στο εσωτερικό της Τουρκίας, να υποδεικνύει πολιτικές και να πιέζει ως προς την άσκηση πολιτικών, που για την τουρκική ηγεσία δεν συνάδουν προς το τουρκικό εθνικό συμφέρον.
Το Κουρδικό Ζήτημα είναι μέγα πρόβλημα για την Τουρκία, το οποίο εδώ και δεκαετίες απειλεί την τουρκική επικράτεια με διάσπαση και κατάρρευση του μονολιθικού ενιαίου τουρκικού εθνικού κράτους. Φυσικά και δεν πρόκειται να παύσει να υπάρχει το κουρδικό πρόβλημα για την Τουρκία. Η Άγκυρα πραγματοποιεί κατά καιρούς πολιτικές διαχείρισης του προβλήματος, έτσι ώστε να μην κλιμακώνεται η εσωτερική, κυρίως όμως η διεθνής πίεση, ενώ παράλληλα κινείται προς τη Μέση Ανατολή, κυρίως τα σύνορα με τη Συρία και το Ιράκ, προκειμένου να δείξει πως είναι σε θέση να διαδραματίσει έναν ρόλο ηγεμονικού σταθεροποιητή σε μια εξαιρετικά ρευστή και οιονεί μεταβαλλόμενη συγκρουσιακή περιοχή, η οποία έχοντας μια εξαιρετικά σημαντική γεωστρατηγική υπεραξία, είναι διαρκώς εύφλεκτη και αποσταθεροποιημένη.
Επομένως, οι εξελίξεις βρίσκονται καθ’ οδόν, το παιχνίδι της διεθνούς πολιτικής στη Μέση Ανατολή δεν τελειώνει, η ρευστότητα είναι η ταυτότητα του χώρου και οι μεταβολές επέρχονται αναλόγως του πώς και με ποιες στρατηγικές επιλογές οι διάφοροι παίκτες, εσωτερικοί, περιφερειακοί και διεθνείς, αναπτύσσουν στο τακτικό επίπεδο τις στρατηγικές τους. Η Τουρκία είναι μία περιφερειακή δύναμη, η οποία, ανεξαρτήτως προβλημάτων, εσωτερικών και διεθνών, είναι αποφασισμένη να διαδραματίσει τον ρόλο του περιφερειακού ηγεμόνα, πράγμα που εμφανίζει τις δυσκολίες του, αλλά οι στρατηγικές παρεμβάσεις, ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος, δημιουργούν το κλίμα και τις συνθήκες εκείνες, που επιτρέπουν σε χώρες, όπως η Τουρκία, να εμφανίζονται ως δυνάμει ηγεμονικές.
*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
