Η αληθινή ιστορία του Μαραθώνιου της Αθήνας
Sportscaster
(Πηγή : http://www.protagon.gr)
Είναι αυτή η -μέχρι θανάτου- διαδρομή του «Νενικήκαμεν»; Πώς προέκυψε η απόσταση των 42.195 μέτρων; Πότε άρχισαν να τρέχουν οι γυναίκες... και οι χορηγοί; Γιατί έγιναν δυο Μαραθώνιοι την ίδια μέρα; Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία...
Δεν μας τιμά -ως Ελληνες- όμως είναι η πικρή αλήθεια: η ιδέα της γέννησης του Μαραθωνίου δρόμου ως αγώνισμα του κλασσικού αθλητισμού, αλλά και η παρότρυνση για την καθιέρωσή του ως τακτικό διεθνές συναπάντημα -59 χρόνια αργότερα-, ήταν… εισαγωγής.
«Την επανάληψη της διάσημης εκείνης διαδρομής την οποία διήνυσε ο ηρωικός στρατιώτης του Μαραθώνος» -όπως γράφει στην επιστολή του προς τον (φίλο του) Πιέρ ντε Κουμπερτέν- την πρότεινε ο γάλλος γλωσσολόγος και ελληνιστής, Μισέλ Μπρεάλ (Michel Breal), στο «παρά πέντε» των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Τον είχε συγκινήσει η ιστορία του Φειδιππίδη (ή του Ευκλή). Ο προκριματικός αγώνας -στις 10 Μαρτίου 1896 στην Αθήνα- για να αναδειχθούν οι έξι έλληνες αθλητές που θα συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς, ήταν ο παρθενικός Μαραθώνιος.
Οπως έχει αποδείξει η ιστορική έρευνα, η Ολυμπιακή διαδρομή -μέσω Μεσογείων- είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη τη (μέχρι θανάτου) του «Νενικήκαμεν», την οποία διέτρεξε ο αγγελιοφόρος της νίκης κατά των Περσών. Εκείνος είχε καλύψει απόσταση περίπου 34 χιλιομέτρων, από το πεδίο της μάχης (Μαραθώνας) έως το κέντρο της αρχαίας Αθήνας, μέσω Πεντέλης (Βρανά, Σταμάτας, Δροσιάς, Ερυθραίας, Αμαρουσίου κ.λπ) και της σημερινής Κηφισίας, καθώς στον κάμπο υπήρχαν ακόμη περσικές φρουρές. Διάλεξε, λοιπόν, τον ασφαλέστερο και συντομότερο (αν και πιο δύσκολο) δρόμο.
Ετσι κι αλλιώς, το 1896 ήταν αδύνατον να ακολουθηθεί η Ιστορική διαδρομή -του Φειδιππίδη ή του Ευκλή- επειδή ήταν μονοπάτι και μουλαρόδρομος. Η πρώτη Ολυμπιακή, από τα Μεσόγεια, ήταν έξι χιλιόμετρα μακρύτερη (40 χλμ), όμως πολύ ευκολότερη για τους δρομείς. Το πώς φτάσαμε να καθιερωθεί η (σημερινή) απόσταση των 42.195 μέτρων, είναι άλλη -ξενόφερτη- ιστορία.
Επί πολλά χρόνια ήταν κυμαινόμενη. Στο Παρίσι (1900), 42.260 μέτρα. Τόσο τους βγήκε… Στο Σαιντ Λούις (1904), πάλι 40 χιλιόμετρα. Οι Αμερικανοί ήθελαν να αντιγράψουν πιστά τον Μαραθώνιο της Αθήνας. Η… παραχάραξη έγινε στο Λονδίνο (1908). Το μήκος της διαδρομής καθορίστηκε στα 42,195 χιλιόμετρα, επειδή τόσα χώριζαν τα ανάκτορα του Ουίνδσορ από το Ολυμπιακό Στάδιο του Shepherd’s Bush, στα δυτικά της πόλης. Στη Στοκχόλμη (1912) ήταν 40.200 μέτρα. Στην Αμβέρσα (1920), 42.170. Αλλά, από το Παρίσι (1924) κι έπειτα, ως Ολυμπιακή διαδρομή καθιερώθηκαν τα 42,195 χιλιόμετρα.
Αυτή η ανθελληνική αυθαιρεσία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, να μη λάβει υπ’ όψιν την αυθεντική απόσταση που έτρεξε ο Σπύρος Λούης στους Αγώνες του 1896, οφείλεται -πιθανότατα- στην αίσθηση που είχε προκαλέσει ο Μαραθώνιος του Λονδίνου, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως «η κούρσα του αιώνα». Επειδή ο δρομέας που έκοψε το νήμα, ο Ντοράντο Πιέτρι, κατάφερε να τερματίσει παραπαίοντας -αφού νωρίτερα είχε σωριαστεί επτά φορές στον στίβο- υποβασταζόμενος από τους κριτές. Αποκλείστηκε, αλλά η υπεράνθρωπη προσπάθειά του συγκλόνισε όλο τον κόσμο.
O θρυλικός Ντοράντο Πιέτρι τερματίζει υποβασταζόμενος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 1908
Μαραθώνιος στην Αθήνα ξανάγινε το 1955. Ας είν’ καλά οι Φινλανδοί, που μας τον θύμισαν. Η αλήθεια είναι οτι ο ΣΕΓΑΣ σχεδίαζε έναν διεθνή αγώνα από το 1938. Είχε παραγγείλει και μετάλλια, στην Ελβετία, όμως τον πρόλαβε ο Πόλεμος. Πολλά χρόνια αργότερα, η φινλανδική ομοσπονδία στίβου έστειλε στην ελληνική ένα γράμμα. Του στυλ, «τι θα γίνει με εκείνον τον Μαραθώνιο που λέγατε;». Χάρη σε αυτή την παρότρυνση, στις 2 Οκτωβρίου 1955, 21 μαραθωνοδρόμοι -από την Ελλάδα κι άλλες πέντε χώρες- έτρεξαν για πρώτη φορά στην κλασσική διαδρομή. Τερμάτισαν 17, υπό καταρρακτώδη βροχή, με νικητή τον Φινλανδό Κάρβονεν (2 ώρες και 27 λεπτά). Τα μετάλλια που απονεμήθηκαν στους νικητές του πρώτου διεθνούς κλασσικού Μαραθωνίου, ήταν εκείνα τα προπολεμικά…
Αποφασίστηκε, ο διεθνής Μαραθώνιος της Αθήνας να διεξάγεται κάθε δυο χρόνια. Αλλά έμελλε να γίνει… κινητή εορτή. Από το 1961 γινόταν Μάιο, για να συμπίπτει με το πανελλήνιο πρωτάθλημα. Εκείνη τη χρονιά συμμετείχε και ο «ξυπόλητος πρίγκιπας» από την Αιθιοπία, ο Αμπέμπε Μπικίλα. Νίκησε, βεβαίως, με νέο ρεκόρ διαδρομής (2 ώρες 23′.44″).
Το 1967 μετατράπηκε σε ετήσιο. Ως ημερομηνία διεξαγωγής του καθορίστηκε η 6η Απριλίου, ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Η διαδρομή επανασχεδιάστηκε, ενώ το σημείο εκκίνησης μεταφέρθηκε στην είσοδο του Μαραθώνα.
Το 1972 ξανάγινε φθινοπωρινός και ονομάστηκε «ανοικτός» – επειδή, πλέον, μπορούσαν να συμμετέχουν και οι μη συστηματικοί αθλητές. Από το 1973 έως το 1980, όμως, διεξαγόταν και ο απριλιανός Μαραθώνιος (για την Ολυμπιακή μέρα). Αφότου κατέρρευσε η Χούντα, λεγόταν «λαϊκός».
Τα τείχη έπεσαν εντελώς δυο χρόνια αργότερα (1974), που μπήκαν στη Μαραθώνια διαδρομή και οι γυναίκες. Η Ζωζώ Χριστοδούλου, του ΑΟ Φιλοθέης, ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κατάφερε να τερματίσει, σε πέντε ώρες και ένα λεπτό. Είκοσι τρία χρόνια αργότερα (1997), το πανελλήνιο ρεκόρ στις γυναίκες -το κατέχει η Πολύζου- είχε πέσει σχεδόν στον μισό χρόνο (2ω.39′.10″).
Το 1979 ήρθαν οι χορηγοί. Η αύξηση του αριθμού των συμμετοχών σε πάνω από 1.100 αθλητές, άνοιξε την όρεξη για την εμπορική εκμετάλλευση του αγώνα. Ο ΣΕΓΑΣ υπέγραψε συμβόλαιο με ταξιδιωτική εταιρεία, η οποία μετονόμασε τον Κλασσικό Μαραθώνιο σε «Τhe Οriginal Run» -Η Αυθεντική Διαδρομή- και τον διαφήμισε στο εξωτερικό. Επειδή οι αθλητές έπρεπε να πληρώσουν για να λάβουν μέρος, καθιερώθηκε να λέγεται «Εμπορικός Μαραθώνιος». Οι έλληνες αθλητές απείχαν, με αποκορύφωμα το 1982 που -εκτός από τον «Οriginal»- έγινε και ο «Golden Marathon» -Χρυσός Μαραθώνιος- τον Μάρτιο, υπό την αιγίδα της IAAF με χορηγό γνωστή εταιρεία ρολογιών. Ξεκίνησαν 37 και τερμάτισαν 30 δρομείς.
Το 1983 συνέβη το πρωτοφανές: δυο Μαραθώνιοι την ίδια μέρα (8 Οκτωβρίου), με διαφορά δυο ωρών στην εκκίνηση. Ο ένας ήταν ο «Οriginal», στα τελευταία του. Ο άλλος, ο «Πρώτος Διεθνής Μαραθώνιος Αγωνιστικός Δρόμος Ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης», στον οποίο μετείχαν μόνον έλληνες δρομείς. Εργο ΠΑΣΟΚ, που δυο χρόνια νωρίτερα είχε ανέβει στην εξουσία. Τον οργάνωσε η αντιπολίτευση στον ΣΕΓΑΣ, η «Αλλαγή», με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών από την πρώτη Πορεία Ειρήνης στην Ελλάδα (22 Απριλίου 1963). Σε αυτόν υπήρξαν πολλά οργανωτικά προβλήματα, ακόμη στην τροφοδοσία των αθλητών με υγρά στη διάρκεια της διαδρομής. Το 1984, η νέα διοίκηση του ΣΕΓΑΣ τον αναγνώρισε ως τον μοναδικό επίσημο Μαραθώνιο.
Αν και το σχέδιο ήταν ένας αγώνας κατά της εμπορευματοποίησης του Αθλητισμού, μετά το 2001 ο ΣΕΓΑΣ συνεργάζεται ανελλιπώς με τους χορηγούς. Τα χρηματικά έπαθλα για τους νικητές αυξάνονται θεαματικά, ενώ προσκαλούνται και διάσημοι δρομείς – οι λεγόμενοι «elite runners».
Τα τελευταία χρόνια, χάρη και στο δρομικό κίνημα που αναπτύσσεται ραγδαίως στην Ελλάδα, ο Μαραθώνιος της Αθήνας καταρρίπτει διαρκώς τα ρεκόρ συμμετοχών: 800 δρομείς το 1983, 4.200 το 2004, 10.885 το 2008, 20.650 το 2010, 25.909 το 2012, 30.700 το 2013… Στον 34ο Αυθεντικό Μαραθώνιο της Κυριακής, έχουν δηλώσει συμμετοχή (σε όλα τα events) πάνω από 50.000. Μεταξύ αυτών, πάρα πολλοί ξένοι που λαχταρούν ένα προσκύνημα στη «Μέκκα του Μαραθωνίου».
