Τιμονιέρης ή σφαγέας ο Μάο;
Περικλής Δημητρολόπουλος
(Πηγή : http://www.protagon.gr)
Σαράντα χρόνια από τον θάνατο του ιδρυτή της Λαϊκής Κίνας, η Ιστορία, η Δύση αλλά και οι ίδιοι οι Κινέζοι στέκονται διχασμένοι μπροστά στην κληρονομιά του πολιτικού που δημιούργησε μια υπερδύναμη και εξολόθρευσε 38 εκατομμύρια ανθρώπους. Ακόμα και ο Αλέξης Τσίπρας έχει μια περίεργη άποψη...Κάποιος, μας πληροφορούσε ο Guardian στο φύλλο της περασμένης Τρίτης, θα σηκωνόταν από το κρεβάτι του σήμερα το πρωί για να πάει σε μια μυστική συνάντηση κάπου έξω από το Πεκίνο και να τραγουδήσει γι’ αυτόν. Αλλοι θα κρατήσουν ενός λεπτού σιγή, κάπου αλλού θα ακουστεί η Διεθνής, σε μια βιομηχανική πόλη ξεκινά ένα διήμερο φεστιβάλ με ποίηση, θέατρο σκιών και καλλιγραφία, κάπου στη βόρεια Κίνα οι μαθητές θα πενθήσουν με χορό και όπερα.
Ωραία, αλλά τι είναι σήμερα; Η επέτειος των 40 χρόνων από τον θάνατο του Μάο Τσετούνγκ. Ηταν 9 Σεπτεμβρίου του 1976 όταν ο Μεγάλος Τιμονιέρης άφησε την τελευταία του πνοή και μαζί του άφησε την τελευταία της πνοή και η Πολιτιστική Επανάσταση. Οι μαοϊκοί στη Δύση δεν πένθησαν και τόσο τότε – στο κάτω κάτω ήταν πολλά πράγματα, αλλά όχι προσωπολάτρες. Σήμερα πάντως πρέπει να ψάξει κανείς με τον φακό για να τους βρει, όσα από τα παιδιά του Μάη του ’68 είχαν πιστέψει τότε σε αυτόν, σήμερα τον έχουν ξεχάσει ή έχουν αναθεωρήσει.
Και τα παιδιά των επόμενων γενιών; Εδώ αξίζει να κάνει κανείς ένα φλας μπακ. Είναι Απρίλιος του 2008 και στο περιοδικό «Schooligans», που κυκλοφορεί ως ένθετο με τα «Νέα», δημοσιεύεται μια συνέντευξη του Αλέξη Τσίπρα. «Η σκέψη του Μάο σε πολλά σημεία της αξίζει, το πιστεύω αυτό» λέει σε κάποιο σημείο. «Ας πούμε, η σκέψη πίσω από την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο είναι ότι πρέπει συνεχώς να αμφισβητούμε τις δομές και την νομενκλατούρα, ακόμα και όταν είμαστε μέσα στην “επαναστατική” διαδικασία. Αυτή είναι μια σημαντική σκέψη». Και τι άλλο; «Είχε καλές προθέσεις». Ο δημοσιογράφος απορεί. Και οι 38 εκατομμύρια άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των καλών προθέσεων; Τα θύματα του ήταν περισσότερα από αυτά του Χίτλερ. «Ε, τώρα δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τον Χίτλερ με τον Μάο!» απαντά ο 34χρονος Αλέξης. «Μπορεί τα κομουνιστικά καθεστώτα να είχαν αυτό το τεράστιο έλλειμμα ελευθερίας, αλλά τουλάχιστον είχαν στο κέντρο της σκέψης τους τον άνθρωπο».
Ας το δει κανείς ως ένα δείγμα ημινοσταλγίας ή ως ένα μείγμα αμηχανίας και σύγχυσης – ο 15χρονος Αλέξης εξάλλου γράφτηκε στην Κομουνιστική Νεολαία Ελλάδας τη χρονιά που έπεφτε το τείχος του Βερολίνου. Κι ας πάει στους γνήσιους νοσταλγούς που δεν αισθάνονται καμία σύγχυση και πολύ περισσότερο αμηχανία. Εχει και τόση σημασία εάν κάποιοι μαζεύονται κάπου στο Πεκίνο, στο Τανγκσάν ή το Χενγκσούι για να πενθήσουν με θέατρο σκιών, ποίηση και κινέζικη όπερα τον Μεγάλο Τιμονιέρη; Ναι, και από διάφορες απόψεις.
Δυό νεαρές Κινέζες με μπλούζες με το πρόσωπο του Μάο βολτάρουν στην οικονομική πρωτεύουσα της Κίνας, τη Σαγκάη (Reuters)
Πρώτον, έχει νόημα ως σπουδή της ψυχολογίας των μαζών. Την ημέρα που πέθανε ο Στάλιν αμέτρητοι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους και έκλαιγαν χωρίς να τους υποχρεώσει κανείς, όπως ας πούμε υποχρεώθηκαν να κάνουν οι Βορειοκορεάτες όταν αναλήφθηκε στους ουρανούς ο «Πολυαγαπημένος Ηγέτης» τους. Ας μην συγκρίνουμε τον Μάο με τον Χίτλερ. Αλλά με τον Στάλιν που επίσης είχε «στο κέντρο της σκέψης του τον άνθρωπο»; Και οι δυο ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους, ήταν εγκληματίες, οι μεγαλύτεροι – συγγνώμη, αλλά μαζί με τον Χίτλερ – εγκληματίες του 20ου αιώνα.
Και λοιπόν; Αν ψάξει κανείς στις εσχατιές της Καλιφόρνιας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα πετύχει νοσταλγούς του Τσαρλς Μάνσον. Γιορτάζει κανείς από αυτούς την άγρια δολοφονία της Σάρον Τέιτ; Oχι, νοσταλγεί την υπνωτική εξουσία που ασκεί πάνω του ο δολοφόνος της. Είναι το είδος παράνοιας που έχει τις ιδιότητες του μαγνήτη. Κολλάς εάν είσαι ευάλωτος, απελπισμένος, ή τέλος πάντων σε μια ψυχολογική κατάσταση που κανένας ειδικός δεν θα χαρακτήριζε υγιή. Είναι πράγματα που συμβαίνουν παντού: δεν κυκλοφορεί κάπου εδώ στα μέρη μας ένας τύπος που κάποτε έλεγε ότι θα αποπληρώσει όλο το χρέος, τώρα διαδίδει ότι θα πληρώσει τους φόρους όλων των Ελλήνων και έχει μαγνητοσκοπήσει τον εαυτό του να προσβάλει χυδαία τα άτομα με ειδικές ανάγκες που συμμετέχουν στους Παραολυμπιακούς Αγώνες; Ε, λοιπόν αυτός ο τύπος μάζεψε μερικές εκατοντάδες ανθρώπων στην Ολυμπία για να απευθύνει σπονδή στους θεούς.
Με την ανθρώπινη ψυχολογία δεν ξεμπερδεύει κανείς εύκολα. Αλλά ούτε με την ιστορία και την πολιτική είναι απλά τα πράγματα. Τι θα ήταν η Κίνα χωρίς τον Μάο; Ενα σκορποχώρι, λένε κάποιοι μελετητές. Μπορεί να χρειάστηκαν ένα Μεγάλο Αλμα προς τα Εμπρός και μια Πολιτιστική Επανάσταση κι ένας λιμός και δεκάδες εκατομμύρια κόκκινα βιβλιαράκια και σακάκια χωρίς γιακά, αλλά ο Μεγάλος Τιμονιέρης έβαλε τάξη σε ένα γεωγραφικό χάος. Κι εκείνο το γεωγραφικό χάος είναι σήμερα παγκόσμια υπερδύναμη, έστω και αν για να γίνει αυτό χρειάστηκε να φυλακιστεί η χήρα του Μάο και το κινεζικό καθεστώς να τον αποκηρύξει νοσταλγώντας τον και να τον νοσταλγεί αποκηρύσσοντάς τον.
Ο Μάο Τσετούνγκ το 1976. Η υγεία του ήταν κλονισμένη κάτι που δεν γνώριζαν όσοι τον χαιρετούσαν κραδαίνοντας τα περίφημα κόκκινα βιβλιαράκια. Η φωτογραφία δημοσιοποιήθηκε μετά τον θάνατό του (Photo by Keystone/Hulton Archive/Getty Images)
Το ξέρουν όμως και η οι πρωτοετείς της Ιστορίας, η Ιστορία δεν γράφεται με «Αν». Κανένας δεν ξέρει τι χώρα θα ήταν σήμερα η Κίνα χωρίς τον τιμονιέρη της. Ούτε οι νοσταλγοί, ούτε οι νεομαοϊκοί της ελίτ του κινεζικού καθεστώτος. Αυτοί πάλι τι είναι; Θα πρέπει να περιμένουμε λίγο καιρό για να δούμε εάν θα ευδοκιμήσουν ως είδος. Κι αν θα βρουν οπαδούς στη Δύση πρόθυμους να αναγνωρίσουν ότι «τουλάχιστον στο κέντρο της σκέψης τους ήταν ο άνθρωπος».
(Στην πρώτη φωτογραφία : Το τεράστιο πορτρέτο του Μάο δεσπόζει σε αυτό το εργοστάσιο στη Λουόχε, στο κέντρο της Κίνας. Η σχέση των σύγχρονων Κινέζων με τον Μεγάλο Τιμονιέρη είναι ιδιαίτερη. Reuters)
