(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_08/04/2012_478515)
Το αποκορύφωμα της δεκαετούς αντιπαράθεσης του Ταγίπ Ερντογάν με το κεμαλικό – στρατιωτικό κατεστημένο
Υπέρτατη στιγμή στην αντιπαράθεση του Ταγίπ Ερντογάν με το κεμαλικό - στρατιωτικό κατεστημένο, η «Δίκη της 12ης Σεπτεμβρίου» συνοψίζει τις βασικές παραμέτρους της μεγάλης αλλαγής που συντελέστηκε την τελευταία δεκαετία στην Τουρκία, αποκτώντας εκ προοιμίου και την αξία του ορόσημου ανάμεσα σε ένα «παρελθόν διχασμού» και στο «δημοκρατικό, λαμπρό μέλλον», που οραματίζονται οι σημερινοί Τούρκοι ταγοί.
Κατηγορούμενοι στη δίκη, που άρχισε στις 4 Απριλίου στο 12ο Κακουργιοδικείο της Αγκυρας και της οποίας η ακροαματική διαδικασία επρόκειτο να διαρκέσει τρεις ημέρες, είναι ο Κενάν Εβρέν, εγκέφαλος του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου του 1980, και ο απόστρατος στρατηγός Ταχσίν Σαχίνκαγια, αρχηγός της Αεροπορίας την εποχή εκείνη· ο πρώτος είναι 94 χρόνων, ο δεύτερος 87. Αυτοί είναι οι μόνοι επιζώντες του πυρήνα των πέντε αξιωματικών, που σχεδίασαν και εξετέλεσαν το τρίτο κατά σειρά πραξικόπημα, μετά εκείνα του ’60 και του ’71. Κατά την ύστερη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, τα τουρκικά αστικά κέντρα είχαν μετατραπεί σε πεδία μαχών μεταξύ αριστεριστών και ακροδεξιών ή άλλων ακραίων ομάδων. Πέντε χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις, κατά τις επίσημες καταγραφές.
Η αναρχία, τα αδύναμα πολιτικά κόμματα είναι πάντα η καλύτερη δικαιολογία για μια στρατιωτική επέμβαση, και ο Κενάν Εβρέν με τους άλλους πραξικοπηματίες αυτές τις κακοδαιμονίες επικαλέστηκαν όταν διέλυσαν την Εθνοσυνέλευση, έθεσαν εκτός νόμου τα κόμματα και φυλάκισαν τους πολιτικούς αρχηγούς, αδικήματα για τα οποία κατηγορούνται τώρα. Ο Εβρέν εκχώρησε το 1983 την πολιτική εξουσία στον Τουργκούτ Οζάλ, αφού όμως το 1982 χρίσθηκε πρόεδρος, αξίωμα στο οποίο παρέμεινε ως υπέρτατος καθοδηγητής έως το 1989. Την ίδια χρονιά κληροδότησε στην Τουρκία το «εκτρωματικό» του Σύνταγμα, που εδώ και χρόνια τροποποιεί με δόσεις ο Ταγίπ Ερντογάν, για να αποκαθηλώσει τους «πασάδες» – και να προσαρμόσει τις καταστάσεις στα μέτρα του, λένε οι επικριτές του.
Σκοτεινό είναι και το άλλο κληροδότημα του Εβρέν, οι σκοτωμένοι, βασανισμένοι, φυλακισμένοι και εξαφανισμένοι τού καθεστώτος, θύματα αγριότητας σαν αυτή που σφράγισε τα δικτατορικά καθεστώτα της εποχής στη Χιλή και την Αργεντινή. Στις επίσημες καταγραφές αναφέρονται 650.000 συλλήψεις, 250.000 προσαγωγές σε δίκη, 300 θάνατοι στη φυλακή, 171 θάνατοι από βασανιστήρια, 517 καταδίκες σε θάνατο, 50 εκτελέσεις. Ομως, οι πραγματικοί αριθμοί δεν θα γίνουν ποτέ γνωστοί. Και αυτό έχει να κάνει με ένα άλλο εκτρωματικό κληροδότημα.
Το «πολιτικό Ισλάμ»
Πρόκειται για το σύμφυρμα οθωμανικών καταλοίπων και διαφθοράς, για το «βαθύ κράτος» που συνοψίζει το σύνολο των παραγόντων που συνέθεσαν το τουρκικό παρακράτος. Αντίπαλόν του δέος στα τέλη του ’90 έγινε το «πολιτικό Ισλάμ». Τα περιθώρια διείσδυσής του στην πολιτική ζωή της χώρας τα δημιούργησε ο ίδιος ο Εβρέν, όταν επί πρωθυπουργίας Οζάλ άρχισαν να ανθούν στην Τουρκία οι ιερατικές σχολές. Η θρησκεία ήταν πρόσφορη λύση για την καταπολέμηση της αριστεράς και των ακραίων. Μόνο που οι «πασάδες», δηλαδή οι στρατηγοί, νόμιζαν ότι θα έχουν για πάντα στο χέρι τους εκπροσώπους του πολιτικού Ισλάμ, όπως ώς έναν βαθμό έκαναν με τον ισλαμιστή αλλά και εκπρόσωπο της παλαιάς πολιτικής τάξης Νετσμετίν Ερμπακάν.
Φαίνεται ότι ο Ταγίπ Ερντογάν και η παρέα του δεν ανταποκρίνονταν στο πρότυπο του πολιτικού, στο οποίο είχαν συνηθίσει οι στρατηγοί. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια από τη νίκη του ισλαμικού Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης, στις εκλογές του 2002, για να συμβεί το αδιανόητο, δηλαδή η δίκη του Εβρέν. Προηγήθηκαν πολλές ατελέσφορες προσπάθειες ανάσχεσης του Ερντογάν, αλλά αυτός δεν πτοήθηκε. Ο Αμπντουλάx Γκιουλ έγινε πρόεδρος της Δημοκρατίας το 2007, το Σύνταγμα του ’82 τροποποιήθηκε με την έγκριση του λαού σε δημοψήφισμα, η ελίτ της στρατιωτικής ηγεσίας βρέθηκε στο εδώλιο του κατηγορούμενου στις δίκες για την Εργκένεκον και τη «Βαριοπούλα», στις κρίσεις του 2011 ο Ταγίπ Ερντογάν επέβαλε τον στρατηγό Οζέλ στην ηγεσία του στρατεύματος.
Την περασμένη Τετάρτη, ο Εβρέν και ο Σαχίνκαγια, δεν ήταν παρόντες στο δικαστήριο, ασθενούντες βαρέως. Το κατηγορητήριο δεν αναγνώστηκε. Ομως, ενάγοντες στη δίκη έχουν ζητήσει να είναι η Εθνοσυνέλευση, το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ, το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, θεματοφύλακες του κεμαλισμού, άλλα έξι κόμματα, 500 συνολικά φορείς. «Η δίκη του Εβρέν ενώνει την Τουρκία» συμπέραινε την επομένη η κεμαλική «Χουριέτ».
Νέο τουρκικό δόγμα από τον Γκιουλ
«Μα γιατί δικάζουν δύο υπέργηρους ανθρώπους;», αναρωτήθηκαν την περασμένη εβδομάδα κάποιοι στην Τουρκία και αλλού, αναφερόμενοι στη δίκη των Εβρέν και Σαχίνκαγια. «Μα για να γίνουν παράδειγμα προς αποφυγήν», απάντησε με το γνωστό καλοκάγαθο ύφος του ο πρόεδρος Γκιουλ. Ολως τυχαίως, την επομένη της έναρξης της δίκης των πραξικοπηματιών του ’80, δηλαδή την περασμένη Πέμπτη, ο Τούρκος πρόεδρος εκφώνησε στην Ακαδημία Πολέμου στην Αγκυρα βαρυσήμαντο λόγο, στον οποίο περιγράφει το νέο τουρκικό δόγμα, στο οποίο θέση δεν έχουν οι πραξικοπηματίες, θέση όμως έχει ο Κεμάλ Ατατούρκ. Πυρήνας του δόγματος είναι η σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ δημοκρατίας και ασφάλειας, διότι «πρέπει να υφίσταται διαχωρισμός μεταξύ των πολιτών που διατυπώνουν τα αιτήματά τους εντός του δημοκρατικού συστήματος και εκείνων που καταφεύγουν στην τρομοκρατία», είπε ο κ. Γκιουλ. Δεν επεκτάθηκε, αλλά στην Τουρκία τρομοκράτες, εκτός από τους αντάρτες του ΡΚΚ, θεωρούνται και οι αναμεμειγμένοι στην υπόθεση Εργκένεκον, στρατιωτικοί, πανεπιστημιακοί και άλλοι, που δικάζονται τον καιρό αυτό, όπως και ο πρώην ΓΕΕΘΑ στο διάστημα 2008–2010, στρατηγός Ιλκέρ Μπασμπούγ.
Συνεχίζοντας, ο κ. Γκιουλ ενέταξε την Τουρκία στις δυνάμεις που θα διαμορφώσουν τις νέες παγκόσμιες ισορροπίες, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ε.Ε., η Ρωσία, η Βραζιλία. «Η Τουρκία πρέπει να εξελιχθεί σε “ενάρετη” δύναμη», τόνισε ο κ. Γκιουλ, την εκλογή του οποίου στην προεδρία είχε λυσσαλέα πολεμήσει το κεμαλικό – στρατιωτικό κατεστημένο. Για τον λόγο αυτό το ακροατήριό του ίσως να εντυπωσιάστηκε όταν ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε στη ρήση του «μεγάλου» Κεμάλ Ατατούρκ «Ειρήνη στο εσωτερικό, ειρήνη στον κόσμο ολόκληρο» για να περιγράψει τις βασικές αρχές της σημερινής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, «της οποίας πυλώνας είναι ο στρατός». Εξάλλου, είπε, η ιδιότητα της «ενάρετης» δύναμης σε ένα ρευστό γειτονικό περιβάλλον –βλ. Συρία, Ιράν– προϋποθέτει «τη στρατιωτική προετοιμασία και ταυτόχρονα τον διπλωματικό ακτιβισμό της Τουρκίας». Ο κ. Γκιουλ επαίνεσε την Αραβική Ανοιξη, προέβλεψε ότι η δημοκρατία τελικώς θα υπερισχύσει στην ευρύτερη περιοχή και προειδοποίησε το Ισραήλ ότι θα περιέλθει σε κατάσταση απαρτχάιντ στα επόμενα 50 χρόνια, εάν δεν επιτρέψει την ίδρυση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.
