Το γεωπολιτικό «Βατερλώ»(;) του Νικολά Σαρκοζί...
Της Ζέζας Ζήκου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_22/04/2012_479747)
Τα πυρά των γαλλικών ελίτ δέχεται ο Νικολά Σαρκοζί ότι έχει περιορίσει τη Γαλλία σε ρόλο ελάσσονος εταίρου της Αμερικής, σε παγκόσμια κλίμακα, και της Γερμανίας, σε ευρωπαϊκή, ακόμη και της Τουρκίας στη Βόρεια Αφρική.
Του αποδίδουν μια εικόνα γενικής υποχώρησης της γαλλικής επιρροής και αυτονομίας: «Η Ευρώπη είναι αδύναμη, η Αφρική χάνεται για τη Γαλλία, η Μεσόγειος εξοργίζεται μαζί μας, η Κίνα μάς επιβάλλεται και η Ουάσιγκτον μάς αγνοεί… Η φωνή της Γαλλίας εξαφανίζεται διεθνώς. Η πολιτική ουράς που ακολουθούμε έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών εκτροχιάζει πολλούς εταίρους μας».
Η άνευ όρων προσχώρηση της Γαλλίας στη γερμανική στρατηγική «επανίδρυσης» της Ενωσης έχει ξεσηκώσει τις φωνές διαμαρτυρίας για την εξωτερική πολιτική του Νικολά Σαρκοζί. Οι επικρίσεις, προφανώς, έχουν πάρει διαστάσεις στη διχασμένη προεκλογικά Γαλλία. Επικρίνουν τον γκωλικό πρόεδρο ότι ακυρώνει κάθε στοιχείο του γκωλισμού και έχει γεωπολιτικά «μικρύνει» τη Γαλλία!
Οι γαλλικές ελίτ ανησυχούν πως ενώ η Γαλλία κυριαρχούσε τους δύο περασμένους αιώνες σε μεγάλο τμήμα της Αφρικής, αυτό τώρα αλλάζει. Η Τουρκία έχει ενισχύσει την πολιτική επιρροή στις αραβικές χώρες που βρίσκονται σε αναβρασμό. Οι δύο παλιές αυτοκρατορικές δυνάμεις ανταγωνίζονται για κερδοφόρες επιχειρηματικές σχέσεις και για την ευκαιρία να διαμορφώσουν μια νέα γενιά ηγετών σε εδάφη που κάποτε ήλεγχαν. Και αν η Τουρκία παίξει σωστά τα χαρτιά της, μπορεί να αντισταθμίσει την επιρροή της Γαλλίας ή ακόμη και να γίνει εκείνη η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή, επισημαίνει ο Σονέρ Τσαγκαπταΐ, ανώτερος ερευνητής του Institute for Near East Policy της Ουάσιγκτον. Κατά την τελευταία δεκαετία η Τουρκία έχει καταγράψει οικονομική ανάπτυξη-ρεκόρ. Δεν είναι πια μια φτωχή χώρα που ζητεί απελπισμένα να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εχει μια οικονομία 1,1 τρισ. δολαρίων, έναν ισχυρό στρατό και φιλοδοξίες να διαμορφώσει κατ’ εικόνα της την περιοχή.
Σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της Γαλλίας να δημιουργήσει μια Ευρωπαϊκή-Μεσογειακή Ενωση, μια ιδέα από το 2008 του Νικολά Σαρκοζί για να βάλει τη χώρα του στο τιμόνι του μεσογειακού κόσμου, ένα πράγμα έχει γίνει φανερό στους Τούρκους: το Παρίσι δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να ενταχθεί στην Ε. Ε. ούτε θα την αφήσει να γίνει ένας ισχυρός παίκτης σε μια υπό γαλλική ηγεσία μεσογειακή περιφέρεια. Γι’ αυτό η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, που έχει γίνει τελευταία ακτιβιστική, έχει απομακρυνθεί από την Ευρώπη. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ταγίπ Ερντογάν, ήδη καλλιεργεί σχέσεις με πρώην οθωμανικά εδάφη τα οποία αγνοούσε για μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα. Από τις 33 νέες τουρκικές διπλωματικές αποστολές που άνοιξαν κατά την τελευταία δεκαετία, 18 βρίσκονται σε μουσουλμανικές και αφρικανικές χώρες.
Αυτό έφερε νέες εμπορικές και πολιτικές σχέσεις, συχνά εις βάρος των σχέσεων της Τουρκίας με την Ευρώπη. Το 1999 το 56% του τουρκικού εμπορίου διεξαγόταν με την Ε. Ε. το 2011, το ποσοστό αυτό έχει πέσει σε μόλις 41%. Κατά την ίδια περίοδο το μερίδιο των ισλαμικών χωρών στο τουρκικό εμπόριο αυξήθηκε στο 20% από 12%. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην ανάδυση μιας κοινωνικά πιο συντηρητικής τουρκικής επιχειρηματικής ελίτ, που έχει ως βάση της την Κεντρική Τουρκία και η οποία αντλεί την ισχύ της από τις εμπορικές σχέσεις της πέραν της Ευρώπης και χρησιμοποιεί τον νέο πλούτο της για να πιέσει υπέρ ενός αναπροσδιορισμού της παραδοσιακής προσέγγισης της Τουρκίας στον λαϊκό χαρακτήρα του κράτους. Μετά το 2002 το εμπνευσμένο από τη Γαλλία μοντέλο του Ατατούρκ έχει καταρρεύσει. Το AKP και οι σύμμαχοί του έχουν προωθήσει αντ’ αυτού μια ηπιότερη μορφή κοσμικού κράτους, η οποία επιτρέπει στη θρησκεία να εκφράζεται περισσότερο στην κυβέρνηση, στην πολιτική και στην εκπαίδευση. Αυτό έχει κάνει το τουρκικό μοντέλο ελκυστικό για τις αραβικές χώρες, οι οποίες θεωρούν κατάρα το γαλλικού στυλ λαϊκό κράτος.
Μολονότι τόσο η Γαλλία όσο και η Τουρκία καλόπιαναν κάποτε δικτάτορες, η Τουρκία υποστήριξε εξαρχής τις αραβικές επαναστάσεις, κερδίζοντας οπαδούς σε όλη την περιοχή. Η Γαλλία, από την πλευρά της, στοιχημάτιζε ότι οι δικτατορίες θα διαρκέσουν και, έως πέρυσι που υποστήριξε τους εξεγερμένους της Λιβύης, δεν είχε οικοδομήσει σχέσεις με τις δημοκρατικές δυνάμεις οι οποίες τις αντιπολιτεύονταν. Η Τουρκία διείσδυσε στις αραβικές χώρες οικοδομώντας επιχειρηματικά δίκτυα και ιδρύοντας υπερσύγχρονα σχολεία, τα οποία διευθύνονται από το πανίσχυρο κίνημα του Φετουλά Γκιουλέν, μέντορα του Ταγίπ Ερντογάν και σήμερα επικεφαλής ενός αμερικανο-διεθνούς πολιτισμικού, εκπαιδευτικού και εκδοτικού συγκροτήματος, που εμπνέεται από το σουφικό Ισλάμ, για να εκπαιδεύσουν τη μελλοντική αραβική ελίτ. Οι σύγχρονοι «Δούρειοι Iπποι» του Iσλάμ!
Η Γαλλία θα δυσκολευτεί να «πουλήσει» στην περιοχή το μοντέλο της για το λαϊκό κράτος ή να ανταγωνιστεί τα επιχειρηματικά δίκτυα της Τουρκίας, ιδιαίτερα στη Συρία, στον Λίβανο και στο Ιράκ. Ωστόσο, ο δρόμος είναι έτσι κι αλλιώς δύσκολος. Οπως αναφέρει ο Σονέρ Τσαγκαπταΐ, σε πρόσφατο συνέδριο στο Πανεπιστήμιο Ζιρβέ του Γκαζιαντέπ Αραβες φιλελεύθεροι και ισλαμιστές από διάφορες χώρες διαφώνησαν στα περισσότερα θέματα, αλλά συμφώνησαν σε ένα πράγμα: η Τουρκία είναι ευπρόσδεκτη στη Μέση Ανατολή, αλλά δεν θα πρέπει να κυριαρχήσει σε αυτήν!
