Εθνική κυριαρχία σε μια χρεοκοπημένη χώρα
Του Λουκά Tσούκαλη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_20/11/2011_463471)
Πολλοί αγωνιούν προ του φάσματος μιας ασύντακτης χρεοκοπίας της χώρας, αλλά και μιας πιθανής πλέον εξόδου από το ευρώ.
Αλλοι αγανακτούν για τις συνεχείς παρεμβάσεις των ξένων, συχνά ωμές και απροκάλυπτες, στα εσωτερικά της χώρας, την απώλεια εθνικής κυριαρχίας αλλά και τον εξευτελισμό που υφιστάμεθα συλλογικά ως πολίτες της Ελλάδας. Βεβαίως, υπάρχει και η κατηγορία εκείνων που ανησυχούν έντονα για τη λειτουργία των δημοκρατικών μας θεσμών σε αυτήν τη βαθιά κρίση που πλήττει τη χώρα. Εχουν όλοι δίκιο, αν και συνήθως δυσκολεύονται να βγάλουν τα αναγκαία συμπεράσματα.
Η χώρα χρεοκόπησε. Το ερώτημα σήμερα είναι πώς θα διαχειριστούμε τα πράγματα από εδώ και πέρα. Ολοι θα χάσουμε στην πορεία. Δεν υπάρχει ανώδυνη προσαρμογή, αλλά μπορεί να γίνει στο μέτρο του δυνατού κοινωνικά δίκαιη. Αρκεί να κτίσουμε γρήγορα τις βάσεις για μια υγιή και ανταγωνιστική οικονομία που θα ανοίγει προοπτικές για το μέλλον.
Δεν μπορούμε να αποφύγουμε την κατάρρευση χωρίς τη βοήθεια των ξένων, Ευρωπαίων εταίρων και άλλων. Επαναλαμβάνεται δυστυχώς η Ιστορία. Τα ποσά της βοήθειας προς την Ελλάδα είναι πολύ μεγάλα, με όποιο ιστορικό προηγούμενο και αν τα συγκρίνουμε. Το πρώτο και το δεύτερο πακέτο διάσωσης της χώρας, «το κούρεμα» του δημοσίου χρέους που διαπραγματεύτηκαν κυρίως οι ξένοι για μας, συν η ρευστότητα που εξασφαλίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, πλησιάζουν συνολικά τα 450 δισ. ευρώ. Αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ όλων των εποχών, που μπορεί όμως να το ξεπεράσει σύντομα η Ιταλία, εφόσον οι συνθήκες το επιβάλλουν.
Οι ξένοι δανειστές μας βάζουν όρους και ζητούν εγγυήσεις. Διόλου περίεργο, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη τις έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό των χωρών που μας δανείζουν. Εχουν και αυτοί φορολογούμενους και ψηφοφόρους ή μήπως όχι; Αλλά τα μέτρα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα έχουν οδηγήσει την οικονομία σε ασφυξία και την κοινωνία σε απόγνωση. Η επιδείνωση έχει να κάνει με το μείγμα οικονομικών μέτρων που επέλεξε η προηγούμενη κυβέρνηση, με έμφαση στους φόρους και λιγότερο στα διαρθρωτικά μέτρα και τη μείωση του κράτους, αλλά και με τη γενικότερη φιλοσοφία του προγράμματος την οποία επέβαλαν οι δανειστές μας. Εξαπλώνεται η ύφεση στην Ευρώπη, όχι μόνον στην Ελλάδα, με εξαιρετικά επικίνδυνες συνέπειες για την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή, άρα και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα γενικότερα. Το πρόβλημα αρχίζει πλέον να γίνεται κατανοητό, ακόμη και στα κέντρα της οικονομικής ορθοδοξίας, όπως το Βερολίνο. Οσο για τις Βρυξέλλες, το έχουν ήδη καταλάβει πολλοί.
Δυστυχώς, η εξαιρετικά αδύναμη οικονομική θέση στην οποία βρισκόμαστε ως χώρα, σε συνδυασμό με το πολύ χαμηλό επίπεδο αξιοπιστίας που μας έχει απομείνει, λόγω αλλεπάλληλων παλινωδιών, της δυσλειτουργίας της κρατικής μηχανής και της έλλειψης συναίνεσης, μας αφήνει ασφυκτικά στενά περιθώρια διαπραγμάτευσης. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα, την οποία μπορούμε να βελτιώσουμε μόνο με συνέπεια στις πράξεις μας, επιμονή και σοβαρά επιχειρήματα που εντάσσονται σε μια συγκεκριμένη διεθνή πραγματικότητα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα, ή τουλάχιστον ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, είναι ότι σημαντικό κομμάτι του πολιτικού κόσμου της χώρας δεν καταλαβαίνει ούτε από σωστή διαχείριση ούτε και επικοινωνεί ουσιαστικά με τον έξω κόσμο. Αυτός ο αυτισμός είναι επικίνδυνος, ιδιαίτερα σε μια εποχή που η επιβίωση της χώρας εξαρτάται άμεσα από τους εκτός συνόρων.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την εθνική κυριαρχία και τη δημοκρατία; Οποιος έχει απλές απαντήσεις, σίγουρα κοροϊδεύει τον κόσμο. Η Ελλάδα και η γειτονική μας χώρα, η Ιταλία, έχουν πλέον κυβερνήσεις των οποίων ηγούνται μη εκλεγμένα πρόσωπα που δεν προέρχονται από τον πολιτικό κόσμο, αν και με τελείως διαφορετικές συνθέσεις. Ο Λουκάς Παπαδήμος και ο Μάριο Μόντι είχαν πολύ πετυχημένη σταδιοδρομία σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς. Διαθέτουν αναγνώριση και κύρος εκτός εθνικών συνόρων. Και στις δύο χώρες, η οικονομική κρίση έχει ένα έντονα πολιτικό στοιχείο. Στην Ιταλία, παρακολουθούμε το τέλος του μπερλουσκονισμού, μιας εποχής που σημαδεύτηκε από την εξαχρείωση ηθών και θεσμών. Στη δική μας χώρα, καταρρέει ένα πολιτικό σύστημα που ζούσε με δανεικά. Στους τελευταίους του σπασμούς κινδυνεύει να συμπαρασύρει και ολόκληρη τη χώρα.
Σίγουρα, η μεγάλη οικονομική κρίση που πλήττει ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες με κάπως διαφορετικό τρόπο, βάζει στο τραπέζι μεγάλα θέματα δημοκρατίας, οικονομικής διακυβέρνησης και κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν ξέρουμε τι θα βγει τελικά. Υποψιαζόμαστε όμως, ολοένα και περισσότερο, ότι ζούμε το τέλος μιας εποχής. Η Ελλάδα είναι ο ασθενέστερος κρίκος της ευρωαλυσίδας: εξαιρετικά ευάλωτη και περιθωριοποιημένη. Αν δεν έχει την τύχη να κυβερνηθεί από ανθρώπους που μπορούν να μιλήσουν στο μυαλό και την ψυχή του Ελληνα και της Ελληνίδας, αλλά ταυτόχρονα να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο σε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν και οι άλλοι, θα είναι το πρώτο τραγικό θύμα αυτής της κρίσης.
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
