Γιατί πληρώνει ο φορολογούμενος για τις τράπεζες
Γιώργος Στρατόπουλος
(Πηγή : http://www.protagon.gr)
Το ελληνικό δημόσιο -οι Έλληνες φορολογούμενοι δηλαδή και τα παιδιά τους- θα δανειστεί (3ο μνημόνιο) για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών 25 δισ. Αυτά προστίθενται στα 38 δισ. που δανειστήκαμε το 2013 (2ο μνημόνιο) για τον ίδιο σκοπό. Ενδεχομένως κάποιος να θυμάται και τα ομόλογα του Αλογοσκούφη (4,4 δισ.) το 2008. Εύλογα λοιπόν προκύπτουν ερωτήματα: Γιατί πληρώνουμε για τις τράπεζες; Πόσα πληρώνουμε; Ποιος έφταιξε;
Γιατί πληρώνει το δημόσιο για τις τράπεζες;
Με κλειστές τράπεζες η οικονομία παθαίνει έμφραγμα- το βιώσαμε με τα capital controls. Γι΄αυτό τις χρειαζόμαστε ανοιχτές, δηλαδή με κεφαλαιακή επάρκεια. Αν δεν την έχουν και δεν βρεθούν χρήματα για την ανακεφαλαιοποίησή τους, στο τέλος κουρεύονται οι καταθέσεις. Για να έχουμε λοιπόν ανοιχτές τράπεζες και να αποφύγουμε το κούρεμα των καταθέσεων, το ελληνικό δημόσιο συνεισφέρει τα αναγκαία χρήματα για την ανακεφαλαιοποίησή τους. Και παίζει το δημόσιο το ρόλο του από μηχανής Θεού, διότι κανείς άλλος στη παρούσα συγκυρία δεν είναι διατεθειμένος να επενδύσει στις ελληνικές τράπεζες.
Γιατί να πληρώσουν όλοι οι φορολογούμενοι για να σωθούν οι καταθέτες;
Για να υπάρχουν τράπεζες, πρέπει να υπάρχουν καταθέτες πρόθυμοι να εμπιστευτούν τα χρήματά τους στις τράπεζες. Χρειάζεται δηλαδή εμπιστοσύνη, η οποία θα χανόταν για πολλά χρόνια, αν, λόγω της κρίσης, κουρεύαμε τις καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες. Πληρώνουμε λοιπόν όλοι μαζί για να υπάρχει εμπιστοσύνη, ώστε να υπάρχουν τράπεζες. Όπως πληρώνουμε όλοι για τους δρόμους κι ας μην έχουμε αυτοκίνητο, για τα σχολεία κι ας μην έχουμε παιδιά, για τα νοσοκομεία κι ας μην είμαστε άρρωστοι.
Να σημειώσουμε ότι, πέραν του κλονισμού της εμπιστοσύνης, το κούρεμα στις καταθέσεις επιφέρει ζημιά πολύ ευρύτερη στη λειτουργία της οικονομίας. Κουρεύεται π.χ. το κεφάλαιο κίνησης των επιχειρήσεων κι αυτό οδηγεί πολλές επιχειρήσεις στο κλείσιμο. Όσο μεγαλύτερο μάλιστα το κούρεμα, τόσο πιο δραματικές οι επιπτώσεις του στην οικονομία.
Γιατί να μην το κάνουμε όπως στην Κύπρο;
Στην Κύπρο το μεγαλύτερο μέρος του λογαριασμού από το κούρεμα των καταθέσεων το πλήρωσαν ξένοι. Το τραπεζικό της σύστημα είχε προσελκύσει τεράστια κεφάλαια από το εξωτερικό, Ρώσων κυρίως, λόγω του ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου. Λίγο πριν το κούρεμα οι καταθέσεις στις κυπριακές τράπεζες ήταν 3 φορές το ΑΕΠ της χώρας. Στην Κύπρο, η συνεισφορά των μεγαλοκαταθετών στην εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος έφτασε τα 10 δις ή σχεδόν στο 40% του ΑΕΠ. Τόσα ήταν τα χρήματα (και το χρέος) που απέφυγε να χρεωθεί το κυπριακό δημόσιο επειδή αντλήθηκαν από το κούρεμα των καταθέσεων. Κούρεμα που σε ποσοστό πάνω από 80% αφορούσε σε κεφάλαια ξένων ιδιωτών και επιχειρήσεων. Δηλαδή για κάθε 100 ευρώ χρέους που γλύτωσε το Κυπριακό Δημόσιο οι Κύπριοι πολίτες και επιχειρήσεις επιβαρύνθηκαν λιγότερα από 20.
Στην Ελλάδα όλες κι όλες οι καταθέσεις είναι 65% του ΑΕΠ και αφορούν καταθέσεις ελλήνων πολιτών και ελληνικών επιχειρήσεων σχεδόν στο σύνολο τους. Ένα κούρεμα καταθέσεων κατά 25% από το 1ο ευρώ, δηλαδή συνολικό κούρεμα 30 δισ., θα είχε όφελος (αποφυγή χρέωσης του δημοσίου) 17% του ΑΕΠ. Από την άλλη μεριά όμως οι επιπτώσεις στην οικονομία θα ήταν πολύ δραματικές, γιατί στην Ελλάδα οι εναπομείναντες καταθέτες δεν έχουν λίπος. Για τούτο και το όφελος των 30 δισ. θα εξανεμιζόταν αμέσως σε καινούργια μη εξυπηρετούμενα δάνεια –πάλι οι τράπεζες θα χρειάζονταν κεφάλαια – και σε αμέτρητες επιχειρήσεις που θα έκλειναν. Η ζημιά δηλαδή για την οικονομία θα ήταν δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το όφελος που θα προέκυπτε. Κι αυτός, κατά τη γνώμη μου ήταν επαρκής λόγος για να αποκλειστεί εξαρχής το κούρεμα των καταθέσεων στην Ελλάδα.
Τι έχουμε πληρώσει για τις Τράπεζες
Ο καινούργιος λογαριασμός είναι ακόμα υπό διαμόρφωση, οπότε εστιάζω μόνο σε όσα έχουμε πληρώσει μέχρι τώρα.
Το ελληνικό Δημόσιο αναγκάστηκε να ανακεφαλαιοποιήσει τις Τράπεζες, εισφέροντας συνολικά 37,3 δισ. για τις χρήσεις 2012 και 2013 (εδώ, σελ. 58). Τη διετία 2010-2011, όπως και το 2014 δεν χρειάστηκαν άλλα κεφάλαια.
Νωρίτερα, το 2008, λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, το Δημόσιο έδωσε 4,4 δισ. με τα «ομόλογα Αλογοσκούφη» έναντι απόκτησης προνομιούχων μετοχών των τραπεζών. Εξ αυτών 1,69 δισ. αποπληρώθηκε την Άνοιξη του 2014 (εδώ) και εκκρεμούν 2,71 δισ. Στο ενδιάμεσο όμως το ελληνικό δημόσιο έχει εισπράξει από τα ομόλογα πάνω από 1,2 δισ. σε τόκους.
Για να έχουμε όμως ολοκληρωμένη εικόνα, σημειώνουμε ότι οι τράπεζες πριν το PSI (δηλαδή το κούρεμα των ομολόγων) είχαν στην κατοχή τους ομόλογα του ελληνικού δημοσίου αξίας 50-60 δισ.. Μέσω του PSI η ελληνική δημοκρατία αθέτησε τις υποχρεώσεις της έναντι των τραπεζών και το σύνολο των ζημιών του τραπεζικού συστήματος ανήλθε στα 37,7 δισ., (εδώ, Πίνακας Ι1 σελ. 6).
Κατά μία έννοια, θα μπορούσε κανείς να πει ότι με την ανακεφαλαιοποίηση το ελληνικό Δημόσιο ουσιαστικά επέστρεψε στις τράπεζες τα χρήματα που τους κούρεψε. Όχι όμως ακριβώς. Διότι μέσω της ανακεφαλαιοποίησης το Δημόσιο πήρε την κυριότητα των τραπεζών κατά το μεγαλύτερο ποσοστό. Είναι, δηλαδή, σαν να φεσώνεις μια επιχείρηση, την εξωθείς σε χρεωκοπία και μετά αγοράζεις το 90% της εταιρείας με τα χρήματα που της χρωστάς. Και μάλιστα όχι δίνοντας τα χρήματα στον παλιό ιδιοκτήτη αλλά εισφέροντάς τα στην επιχείρηση για να την εξυγιάνεις!
Ό,τι έγινε πάντως με τις τράπεζες και το PSI καλώς έγινε. Οι μέτοχοι των τραπεζών είχαν πάρει τα ρίσκα τους, έκαναν μια λάθος επένδυση και έχασαν. Το αξιοπερίεργο είναι ότι πολύς κόσμος πιστεύει πως το ελληνικό κράτος χάρισε λεφτά στους μετόχους των τραπεζών, ενώ συνέβη το αντίθετο.
Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από το ελληνικό Δημόσιο έγινε την Άνοιξη του 2013.
Την Άνοιξη του 2014 έγιναν νέες αυξήσεις κεφαλαίου στις Τράπεζες, οι οποίες καλύφθηκαν από ιδιώτες επενδυτές (κυρίως ξένους) και τα ποσοστά του ελληνικού Δημοσίου μειώθηκαν. Για λόγους πληρότητας, στον πίνακα 1 παραθέτω τα ποσοστά κατοχής τραπεζικών μετοχών από το ελληνικό Δημόσιο στο κλείσιμο του 2013 και μετά την αύξηση του 2014. (εδώ, σελ. 74)
Ποιος έφταιξε;
Λένε πολλοί πως οι Τράπεζες δάνεισαν ανεύθυνα, γι’ αυτό χρεοκόπησαν. Άρα ευθύνονται οι διοικήσεις των Τραπεζών για την καταστροφή και τα χρέη που φορτώνεται ο ελληνικός λαός.
Πράγματι οι τράπεζες δάνεισαν και ανεύθυνα-θυμηθείτε τα διακοποδάνεια και τα χαριστικά θαλασσοδάνεια σε «επίλεκτους» επιχειρηματίες όπως ο κ. Λαυρεντιάδης. Όμως δεν χρεοκόπησαν γι’ αυτό. Πιο σημαντικοί παράγοντες ήταν α) οι ζημιές από το PSI και β) η τεράστια ύφεση της οικονομίας. Διότι οι τράπεζες είναι απολύτως εξαρτημένες από τις συνθήκες της οικονομίας. Όταν ένας δανειολήπτης δεν πληρώνει το δάνειό του, η τράπεζα έχει ζημιά. Είναι όμως ζημιά υπολογισμένη, με την έννοια ότι η τράπεζα έχει προϋπολογίσει πως κάποια δάνεια δεν θα εξυπηρετηθούν και έχει λάβει τα μέτρα της. Όταν, όμως, η μια στις τρεις δανειοδοτούμενες επιχειρήσεις κλείνει, ο ένας στους τέσσερις ιδιώτες πελάτες της μένει άνεργος και οι υπόλοιποι τρεις χάνουν έως και το 40% του εισοδήματός τους, οι στατιστικές «πάνε περίπατο», τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνουν πολύ και δημιουργούν τεράστιες ζημιές στις τράπεζες. Αυτές είναι καταστάσεις που δεν προβλέπονται και επιφέρουν ζημιές που δεν προϋπολογίζονται.
Πού είναι οι μέτοχοι των τραπεζών; Γιατί δεν βάζουν εκείνοι τα κεφάλαια;
Πολύς κόσμος σκέφτεται: «οι τραπεζίτες έπαιρναν τα κέρδη τόσα χρόνια και τώρα πληρώνει τις ζημιές ο φορολογούμενος». (Λέγοντας τραπεζίτες αναφερόμαστε στους ιδιοκτήτες των τραπεζών δηλαδή στους μετόχους που κατέχουν πολλές μετοχές κι όχι στα διευθυντικά στελέχη.)
Οι τράπεζες είναι Ανώνυμες Εταιρείες. Άρα οι μέτοχοι δεν έχουν νομική υποχρέωση να καλύψουν τις ζημιές από την προσωπική τους περιουσία. Αναφερόμαστε λοιπόν στην ηθική τους υποχρέωση να χρησιμοποιήσουν τα υπέρογκα κέρδη προηγουμένων ετών για να καλύψουν τις τρέχουσες ζημιές. Ας δούμε λοιπόν πόσο πίσω στο χρόνο πρέπει να πάμε, για να συναντήσουμε τα υπέρογκα κέρδη των μετόχων των τραπεζών. Διότι κόντρα στην εντύπωση περί υπέρογκων κερδών την περίοδο 1999-2007, οι «τραπεζίτες», οι μέτοχοι, δεν έχουν κέρδη. Επένδυσαν σε μια οικονομία που χρεοκόπησε και είδαν τα κεφάλαιά τους να εξανεμίζονται. Σε όποια τιμή κι αν αγόρασε τις μετοχές του ο «Τραπεζίτης», τώρα αξίζουν λιγότερο, σχεδόν μηδέν. Οπότε από εκεί έχασε.
Επιπροσθέτως, οι μέτοχοι των τραπεζών έχουν έσοδα από τα μερίσματα που εισπράττουν και έξοδα από τα κεφάλαια που τοποθετούν στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) των τραπεζών. Όπως μπορείτε να δείτε στον πίνακα 2, τα τελευταία 16 χρόνια (1999-2014) οι μέτοχοι τραπεζών έχουν βάλει πολλαπλάσια κεφάλαια σε ΑΜΚ των τραπεζών (32 δισ.) από όσα έχουν εισπράξει ως μερίσματα (7,3 δισ). Αυτό εξηγείται γιατί α) οι τράπεζες μοίραζαν στους μετόχους ως μέρισμα ένα μέρος μόνο από τα κέρδη τους, β) την περίοδο 2000-2007 οι τράπεζες ήταν σε φάση εσωτερικής και διεθνούς επέκτασης και προσέτρεχαν συχνά στους μετόχους ζητώντας κεφάλαια μέσω αυξήσεων, για να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη και γ) οι ιδιώτες μέτοχοι έβαλαν σημαντικά κεφάλαια κατά την διάρκεια της κρίσης πριν και μετά την ανακεφαλαιοποίηση του 2013.
Στον πίνακα 2 μπορείτε να δείτε τι μπήκε στις τσέπες των μετόχων των τραπεζών από τα μερίσματα που εισέπραξαν και τι βγήκε για τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που συμμετείχαν την περίοδο 1999-2014. Σημειώνω μάλιστα ότι στον πίνακα δεν συμπεριλαμβάνονται πολλές μικρότερες τράπεζες, των οποίων οι μέτοχοι δεν πήραν καθόλου μέρισμα, ενώ έβαλαν πολλά κεφάλαια που τελικά έχασαν.
Το συμπέρασμα από την ανάλυση των στοιχείων είναι πως οι μέτοχοι των τραπεζών δεν είχαν κέρδη. Ζημιές είχαν. (Φυσικά κάποιος μπορεί να αγόρασε στο 1€, να πούλησε στα 10, μετά να ξαναγόρασε στα 2€ και να πούλησε στα 8, οπότε είναι κερδισμένος. Αυτά όμως δεν είναι κέρδη μετόχων. Είναι κέρδη των λίγων τυχερών τζογαδόρων που υπερκαλύπτονται από αντίστοιχες ζημιές περισσότερων άτυχων τζογαδόρων).
1 Τα στοιχεία για Emporiki και Γενική ξεκινούν από το 2007.
