Πιο δυνατή αναδύθηκε η οικονομία των ΗΠΑ από τα ερείπια
Πέντε χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman τα νοικοκυριά δαπανούν, οι επιχειρήσεις επενδύουν και οι πωλήσεις κατοικιών ανακάμπτουν
Bloomberg
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/)
Ο Ιθαν Χάρις, πρώην κορυφαίος οικονομολόγος της LehmaBrothers Holdings, θυμάται εκείνη την Παρασκευή πριν από την κατάρρευση της εταιρείας εδώ και πέντε χρόνια.
Θεωρώντας βέβαιο ότι δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στο γραφείο του στη Νέα Υόρκη, αντάλλαξε τηλέφωνα με τους συναδέλφους του και κουβέντιασε με τον προϊστάμενό του, Πολ Σερντ, που συμφωνούσε ότι θα ήταν καταστροφικό για τις αγορές αν η Lehmaαφηνόταν στη μοίρα της. «Νομίζω πως θα ήταν ολέθριο γι’ αυτό και δεν θα αφήσουν να συμβεί» ήταν η φράση του προϊσταμένου. «Δεν ξέρω, μπορεί και να το κάνουν» σχολίασε ο κ. Χάρις, που σήμερα βρίσκεται σε διευθυντική θέση ερευνητικής μονάδας της Bank of America.
Oπως τονίζει, το προαίσθημά του απεδείχθη σωστό και η αίτηση πτώχευσης της Lehmaστις 15 Σεπτεμβρίου 2008 οδήγησε στη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική κρίση μετά τη Μεγάλη Υφεση. Προσθέτει όμως ότι με τη βοήθεια της Federal Reserve, η οικονομία των ΗΠΑ αναδύθηκε από τα ερείπια «σε πολύ καλύτερη κατάσταση». Η αμερικανική οικονομία αντέχει στις περικοπές δαπανών και στις αυξήσεις της φορολογίας, ο ρυθμός ανάπτυξης επιταχύνεται και ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν πως ίσως διαρκέσει περισσότερο από το σύνηθες. Καταγράφονται παντού οι ενδείξεις της αντοχής. Τα νοικοκυριά εξακολουθούν να δαπανούν. Οι επιχειρήσεις επενδύουν και προσλαμβάνουν. Οι πωλήσεις κατοικιών ανακάμπτουν και η αυτοκινητοβιομηχανία επεκτείνεται. Οι τράπεζες εμφανίζουν υγιέστερους ισολογισμούς, ενώ χαλαρώνουν τους όρους για τη χορήγηση πιστώσεων. Ολα αυτά συμβαίνουν, ενώ η οικονομία απομακρύνεται από τις ακρότητες του παρελθόντος, όπως τα μη διαχειρίσιμα επίπεδα καταναλωτικού και εταιρικού χρέους.
«Είμαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν από πέντε χρόνια» τονίζει ο Μαρκ Ζάντι, κορυφαίος οικονομολόγος της Moody’s Analytics Inc. στην Πενσιλβάνια, που επισημαίνει πως αισθάνονται πολύ καλύτερα καταναλωτές και επενδυτές. Η εμπιστοσύνη κυμαίνεται περίπου στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων πέντε ετών, με τον δείκτη Standard & Poor’s 500 να έχει αναρριχηθεί κατά 80% από τον Ιούνιο του 2009, οπότε έληξε η 18μηνη ύφεση. Σύμφωνα με στοιχεία του Conference Board, στη διάρκεια του Αυγούστου το ποσοστό των Αμερικανών που εξακολουθούν να θεωρούν πολύ δύσκολο να βρουν δουλειά μειώθηκε στο 33% καταγράφοντας τα χαμηλότερα επίπεδα από τον Σεπτέμβριο του 2008, οπότε κατέρρευσε η Lehman. «Αν αναλογιστούμε το τραύμα που περάσαμε και τον πανικό που προκλήθηκε στις αγορές, η οικονομία τα κατάφερε πραγματικά καλά» τονίζει ο Τζον Καρέι, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Pioneer Investment Management της Βοστώνης, που διαχειρίζεται περίπου 200 δισ. δολάρια. Ο ίδιος προσθέτει πως «οι μετοχές φαίνονται ελκυστικές σε σύγκριση με τα ομόλογα», ενώ εκείνες που θα επωφεληθούν στο έπακρο από την αύξηση των δαπανών και της ζήτησης για δάνεια θα είναι οι μετοχές των περιφερειακών τραπεζών και των τραπεζών καταναλωτικής πίστωσης.
Επειτα από μήνες πολιτικών εντάσεων, την 1η Ιανουαρίου το Κογκρέσο κατέληξε σε συμφωνία με τον πρόεδρο Ομπάμα για την επαναφορά του φόρου εργασίας στο 6,2% από το 4,2% χωρίς, ωστόσο, να αυξηθούν γενικά οι φόροι εισοδήματος. Τον Μάρτιο άρχισαν οριζόντιες περικοπές στις ομοσπονδιακές δαπάνες. Παρά τους ανασταλτικούς αυτούς παράγοντες, το ΑΕΠ των ΗΠΑ εξακολούθησε να αυξάνεται και καθώς θα εξανεμίζεται ο αντίκτυπός τους, αναμένεται να επιταχυνθεί το δεύτερο εξάμηνο, σύμφωνα με σχετική δημοσκόπηση του Bloomberg μεταξύ οικονομολόγων. Ο Ιθαν Χάρις εκτιμά πως η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί στο 2,7% το επόμενο έτος έχοντας φθάσει στο 1,5% φέτος. Ευελπιστεί μάλιστα σε περαιτέρω επιτάχυνσή της στο 3% το 2015. Πιο αισιόδοξος ο Μαρκ Ζάντι εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης σχεδόν θα διπλασιασθεί στο 3,3% το 2014 ύστερα από ανάπτυξη 1,7% το τρέχον έτος και θα εκτιναχθεί στο 4,1% το 2015.
Η βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης σε συνδυασμό με την άνοδο των τιμών των μετοχών και των κατοικιών δίνουν ώθηση στις καταναλωτικές δαπάνες που αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% της οικονομίας. Τα νοικοκυριά αναπληρώνουν τον πλούτο που έχασαν στη διάρκεια της ύφεσης, που ήταν η μεγαλύτερη από τη δεκαετία του 1930, και τώρα ο πλούτος τους βρίσκεται σε επίπεδα - ρεκόρ. Τα οικονομικά των Αμερικανών παρουσιάζουν την καλύτερη εικόνα εδώ και δεκαετίες και ετοιμάζονται τώρα να δανεισθούν εκ νέου καθώς βελτιώνονται οι συνθήκες παροχής δανείων. Οπως τονίζει ο Τζόζεφ Κάρσον, διευθυντής Διεθνών Οικονομικών Ερευνών στην AllianceBernsteiLP της Νέας Υόρκης, οδεύουμε προς μια «φάση ισχυρότερης πίστωσης» καθώς «έχει σημαντικά βελτιωθεί η δυνατότητα των καταναλωτών να βγαίνουν έξω και να δαπανούν χρήματα, να κάνουν διακοπές, να επισκευάζουν τα σπίτια τους και να αγοράζουν περισσότερα διαρκή αγαθά».
Οι προσπάθειες της Fed να διατηρήσει κοντά στα ιστορικά χαμηλά επίπεδα το κόστος του δανεισμού έχει αναθερμάνει τη ζήτηση σε βιομηχανίες που επηρεάζονται πολύ από τα επίπεδα των επιτοκίων. Στηρίζεται, έτσι, ο τομέας της μεταποίησης.
Ασκήσεις αντίστασης στα αλλεπάλληλα σοκ
Ο τραπεζικός τομέας, που σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος από την κατάρρευση της Lehman, έχει διανύσει μεγάλη απόσταση με τη βοήθεια των αυστηρότερων κανόνων που επιβλήθηκαν το 2010, με τον νόμο Dodd-Frank και με την παρακίνηση των εποπτικών αρχών. Οι ρυθμιστικές αρχές άσκησαν πιέσεις στις τράπεζες ώστε να διατηρήσουν τα κέρδη τους και να ενισχύσουν τις προβλέψεις τους έναντι πιθανών ζημιών, ενώ οι καινούργιοι διεθνείς και εγχώριοι κανόνες προωθούν την αύξηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Βάσει μιας εκ των μετρήσεων, στα τέλη του 2012 οι 18 μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες είχαν υπερδιπλασιάσει την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε σύγκριση με εκείνη του τέλους του 2008. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη ανάλυση της Federal Reserve, οι 17 από τις 18 διέθεταν αρκετά κεφάλαια για να επιβιώσουν σε περίπτωση βαθιάς ύφεσης.
«Αφαιρέθηκε η μόχλευση του συστήματος» για τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τα νοικοκυριά, επισημαίνει ο Τζόζεφ ΛαΒόρνια, επικεφαλής των ομολόγων της Deutsche Bank Securities της Νέας Υόρκης, που τονίζει πως «αυτό επρόκειτο να αυξήσει τις αντιστάσεις της οικονομίας στα σοκ». Ο ίδιος αναφέρει ως ένδειξη περί των μεγαλύτερων αντιστάσεων που παρουσιάζει τώρα η αμερικανική οικονομία το γεγονός ότι δεν διολίσθησε σε νέα ύφεση το 2011, οπότε βυθίστηκε η Ευρωζώνη σε μια συρρίκνωση με ρεκόρ διάρκειας. Σύμφωνα με τον Αλαν Μπλίντερ, πρώην αντιπρόεδρο της Fed, ενδέχεται να εξακολουθήσουν να «σκάνε οι φούσκες» των χρηματαγορών, καθώς δηλώνει «αβέβαιος ως προς το αν έχουμε κάνει κάτι για να μειώσουμε τη συχνότητα τέτοιων προβλημάτων». Ωστόσο, παρά την αβεβαιότητα αυτή, παραδέχεται πως οι νέες ρυθμίσεις «πρέπει να μειώσουν τη σοβαρότητα των κρίσεων και αυτό είναι πολύ σημαντικό».
Ο Ρόμπερτ Σίλερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Yale και εκ των δημιουργών του δείκτη τιμών των κατοικιών S&P/Case-Shiller Index, υπογραμμίζει πως η αγορά κατοικιών ανακάμπτει από την κρίση των στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης (subprime) η οποία επέφερε την πιστωτική κρίση του 2007, και μάλλον θα σημειώσει νέα κέρδη. Οπως τονίζει ο ίδιος, οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην αγορά κατοικίας. Ο αριθμός των πλειστηριασμών έχει μειωθεί κατά 64% από τα υψηλά επίπεδα του 2010 και το ποσοστό των προβληματικών δανείων -όσων δεν εξυπηρετούνται για περισσότερο από 90 ημέρες ή αφορούν σπίτια που βρίσκονται στη διαδικασία πλειστηριασμού- σημείωσε ραγδαία πτώση το δεύτερο τρίμηνο, οπότε υποχώρησε στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων σχεδόν πέντε ετών. Οπως, άλλωστε, τονίζει και ο κ. Ζάντι, «τα στεγαστικά δάνεια έχουν επιστρέψει τόσο πολύ στο παρελθόν μετά την εκδήλωση της ύφεσης, ώστε σήμερα η ποιότητά τους να έχει βελτιωθεί ραγδαία και σε ένα ή δύο χρόνια από σήμερα θα είναι άψογα». Το αποτέλεσμα είναι η αυξημένη εμπιστοσύνη των πιστωτικών ιδρυμάτων. Η τελευταία έρευνα της Fed μεταξύ των ανώτερων στελεχών τομέων χορήγησης δανείων καταδεικνύει πως οι τράπεζες διαπιστώνουν αύξηση της ζήτησης για δάνεια, τα οποία χορηγούν πολύ πιο πρόθυμα σε αγοραστές κατοικιών και επιχειρήσεις.
Εκκρεμεί η αναμέτρηση ανάμεσα στον πρόεδρο Ομπάμα και τους Ρεπουμπλικανούς του Κογκρέσου με αντικείμενο την αύξηση του ορίου του χρέους από τα 16,7 τρισ. δολάρια. Οι Ρεπουμπλικανοί έχουν απειλήσει να προκαλέσουν πτώχευση των ΗΠΑ ή αναστολή της λειτουργίας της κυβέρνησης τον επόμενο μήνα εξαιτίας των διαφωνιών ανάμεσα στα δύο κόμματα για τις δημόσιες δαπάνες και το νομοσχέδιο Ομπάμα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
