Οι ΗΠΑ και η εμμονή του απομονωτισμού
Του Ηλια Μαγκλινη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
«Λίγη διαφορά έχει η δημοκρατία των βρετανικών εκλογών από τη δημοκρατία των κάλπικων δημοψηφισμάτων του Χίτλερ», έγραφε το 1940 ο Αμερικανός ιστορικός Χάρι Ελμερ Μπαρνς, ταυτιζόμενος με την πλευρά των λεγόμενων απομονωτιστών (Isolationists ή Νoninterventionists), οι οποίοι αντιμάχονταν τους διεθνιστές (Internationalists).
Οι απομονωτιστές θεωρούσαν ότι ο πόλεμος στην Ευρώπη δεν ήταν «ένας αγώνας αποκάλυψης ανάμεσα στη δημοκρατία και τον φασισμό αλλά, όπως το έθεσε ο γερουσιαστής Μπόρα, “τίποτα περισσότερο παρά ένα ακόμα κεφάλαιο στην αιματηρή ιστορία εξουσίας της ευρωπαϊκής πολιτικής”» (William E. Leuchtenburg, «Franklin D. Roosevelt and the New Deal, 1932-1940», Harper & Row, 1963).
Ο πρόεδρος Ρούζβελτ ήταν βέβαια το «κόκκινο πανί» για τους απομονωτιστές, οι οποίοι τον κατηγορούσαν ότι προσπαθούσε να παρασύρει την Αμερική σε ένα ακόμα ευρωπαϊκό μακελειό. Η ιστορία είναι γνωστή: χρειάστηκε μια αιφνιδιαστική επίθεση στην καρδιά του Ειρηνικού από τους Ιάπωνες και όχι η απειλή της ναζιστικής μπότας στην ευρωπαϊκή ήπειρο για να εισέλθουν τελικά οι ΗΠΑ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύγχρονοι απομονωτιστές
Σύμφωνα με ορισμένους Αμερικανούς αναλυτές, η τάση αυτή του απομονωτισμού έχει επανέλθει στις ΗΠΑ και αυτό φάνηκε με το ζήτημα της στρατιωτικής παρέμβασης στη Συρία (το ενδεχόμενο της οποίας, μετά τους διπλωματικούς ελιγμούς της ρωσικής πλευράς, φαίνεται πως απομακρύνεται). Ο αρθρογράφος των Νew York Times Μπιλ Κέλερ (Bill Keller), με άρθρο του στις 8 Σεπτεμβρίου, εντοπίζει πολλές αναλογίες ανάμεσα στο 1940 και το 2013. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες σπατάλησαν χιλιάδες ζωές Αμερικανών σε μια μακρινή γη για μια νίκη που τώρα δείχνει κούφια, εάν δεχθούμε ότι επρόκειτο για νίκη. Επιπροσθέτως, η χώρα μας, βγαίνει από μια ύφεση, απογοητευμένη και κουρασμένη, προβληματισμένη από την ευθραυστότητα της ανάρρωσης και την κατάσταση της δημοκρατίας μας. Οι φωνές που αντιτίθενται σε μια ακόμα εμπλοκή καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα, από την φιλειρηνιστική αριστερά έως τη λαϊκιστική δεξιά». Ετσι ξεκινάει το άρθρο του Αμερικανού αρθρογράφου. Και συνεχίζει: «Αυτές ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1940. Σας θυμίζει κάτι;»
Φυσικά, ο Κέλερ εντοπίζει και τεράστιες διαφορές: «Το 2013 δεν είναι 1940. Η Μέση Ανατολή δεν είναι Ευρώπη. Ο πρόεδρος Ομπάμα δεν είναι ο Ρούζβελτ. Ωστόσο, η Αμερική έχει καταληφθεί ξανά από μια διάθεση βαθύτατου απομονωτισμού». Ο αρθρογράφος των ΝΥΤ μνημονεύει και μια φράση του Τζον Κέρι περί «απομονωτισμού της πολυθρόνας», θεωρώντας πως αιτία για την αναβίωση αυτής της τάσης δεν είναι τόσο το Αφγανιστάν και το Ιράκ όσο η οικονομική κρίση και η πολιτική δυσλειτουργία (political dysfunction) που είχαν ως συνέπεια σοβαρή απώλεια αυτοπεποίθησης στους Αμερικανούς. Κατά τον Κέλερ, σημαντικό ρόλο έπαιξαν ακόμα τα υψηλά ποσοστά ξενοφοβίας και ένα γενικότερο πνεύμα καχυποψίας εξαιτίας των αποκαλύψεων περί ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων κ.τ.λ. Τονίζει, δε, ότι μπορεί ο νέος αυτός απομονωτισμός να βρίσκει υποστηρικτές στους υπερσυντηρητικούς Ρεπουμπλικάνους του «πάρτι του τσαγιού», όμως ο ίδιος ο δημοσιογράφος (ο οποίος υποστηρίζει τη γραμμή Ομπάμα) εξηγεί ότι ακόμα και «υποψιασμένοι αναγνώστες των ΝΥΤ», μιας παραδοσιακά προοδευτικής εφημερίδας, έχουν εκφράσει ενστάσεις απέναντι σε μια ενδεχόμενη επέμβαση στη Συρία. «Μου λένε, δεν είναι δικό μας πρόβλημα».
Η ιδέα του απομονωτισμού έχει βαθιές ρίζες στις ΗΠΑ. Ηδη από το 1823, με το περίφημο «Δόγμα Μονρόε», καθίστατο σαφές ότι οι ΗΠΑ θα επέλεγαν μια στάση ουδέτερη απέναντι στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Ο πρόεδρος Τζέιμς Μονρόε πρώτος διευκρίνισε τις βασικές αρχές της ιδέας αυτής, στην έβδομη επίσημη ομιλία του για την Κατάσταση του Εθνους (ως «Δόγμα Μονρόε» έγινε γνωστή το 1853). Δύο ήταν τα βασικά σκέλη του Δόγματος: πρώτον, ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εκ μέρους ευρωπαϊκών κρατών να αναμειχθούν στις εσωτερικές υποθέσεις είτε της Βόρειας είτε της Νότιας Αμερικής, θα προκαλούσε την άμεση παρέμβαση των ΗΠΑ.Την ίδια στιγμή, όμως, και αυτό είναι το δεύτερο σκέλος που μας ενδιαφέρει εδώ, το εν λόγω δόγμα τόνιζε ότι οι ΗΠΑ δεν επρόκειτο να αναμειχθούν στις εσωτερικές υποθέσεις ευρωπαϊκών κρατών ή των αποικιών τους.
Το Δόγμα Μονρόε είχε τεράστιο αντίκτυπο διαχρονικά στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Εγινε κάτι σαν θέσφατο και το επικαλέστηκαν με διάφορες αφορμές κατοπινοί Αμερικανοί πρόεδροι (έστω και αν στην πράξη, κάποιοι από αυτούς, δεν το ακολούθησαν πιστά). Ηδη η συμμετοχή των ΗΠΑ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1917, θεωρήθηκε από τους τότε απομονωτιστές σαν μια παγίδευση στις υποθέσεις των Βρετανών «πλουτοκρατών» και «ιμπεριαλιστών» (ενδιαφέρον έχει πάντως όταν Αμερικανοί χρησιμοποιούν τέτοιους, παλαιοκομμουνιστικούς όρους...). Το 1917 και το 1940, υποτίθεται ότι ήταν οι Βρετανοί που παγίδευσαν τους Αμερικανούς. Το 2013, ποιος; Κρατήστε την ανάσα σας: οι Ισραηλινοί. Ο Κέλερ σημειώνει πως όταν στη Washington Post φιλο-ισραηλινές και εβραϊκές φωνές υποστήριξαν την επίθεση στη Συρία, το πρώτο σχόλιο αναγνώστη ήταν: «Πόσοι Αμερικανοί θα πρέπει να πεθάνουν για το Ισραήλ αυτή τη φορά;»
Αμοράλ στάση
Βεβαίως, θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι η σημερινή Μέση Ανατολή δεν είναι η Ευρώπη του 1940. «Το 1940 όλα ήταν μαύρο και άσπρο – δεν υπήρχε γκρίζο», λέει η ιστορικός Σούζαν Νταν (Susan Dunn) στον Κέλερ. Ηταν όμως τόσο «άσπρο-μαύρο» το 1940; Ο Κέλερ γράφει πως πολλοί είχαν τις αμφιβολίες τους και ακόμα και ο ίδιος ο Ρούζβελτ, το 1936, μιλούσε για «πλήρη απομόνωση των ΗΠΑ από κάθε πόλεμο».
Ο απομονωτισμός όμως δεν αφορά απλώς την αποφυγή του πολέμου, υπογραμμίζει ο Κέλερ, «κάτι που έτσι κι αλλιώς είναι υγιές. Αφορά έναν ευρύτερο δισταγμό για εμπλοκή, αποφυγή ευθύνης, συμμετοχής. Ο απομονωτισμός τείνει να είναι απαισιόδοξος (θα κάνουμε λάθος, θα χειροτερέψουμε τα πράγματα) και αμοράλ (δεν είναι δική μας δουλειά εκτός κι αν μας απειλούν άμεσα) και εσωστρεφής (η ξένη βοήθεια είναι χαμένα λεφτά, καλύτερα να τα ξοδέψουμε στο εσωτερικό)».
Είναι άραγε σε μια τόσο κρίσιμη, μεταβατική φάση η Αμερική; Σε βαθμό που Αμερικανοί πολίτες να αμφισβητούν την πάγια υποστήριξη της χώρας προς το Ισραήλ; Πώς θα είναι άραγε ο «αμερικανικός 21ος αιώνας»;
