Η -χωρίς όπλα- κούρσα εξοπλισμού της Κίνας
Η ενίσχυση του Ναυτικού τού Πεκίνου δεν είναι όπως φαίνεται
Christian Le Mière
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Είναι εύκολο να συμπεράνουμε, με βάση την πρόσφατη παρουσία της Κίνας στις εγγύς θάλασσές της, ότι μια ναυτική σύγκρουση στην Ασία είναι αναπόφευκτη.
Πράγματι, κρίνοντας από τα στρατιωτικά προγράμματα προμηθειών που ξεκίνησαν από μερικούς από τους γείτονες της Κίνας ως απάντηση - για να μην αναφέρουμε την απόφαση της Ουάσινγκτον να εξισορροπήσει τις στρατιωτικές της προσπάθειες προς την Ασία ως μέρος της λεγόμενης «στροφής» της - φαίνεται να είναι ακριβώς αυτό στο οποίο έχουν καταλήξει οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί της στην περιοχή.
Αλλά πριν κατηγορήσουμε το Πεκίνο για την έναρξη μιας κούρσας εξοπλισμών, αξίζει να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στις πολιτικές του. Όποιος το κάνει, θα ανακαλύψει ότι ο δυναμισμός της Κίνας συνήθως δεν είναι καθόλου ένοπλος.
Πρώτον, ας ασχοληθούμε λίγο με το ευρύτερο πλαίσιο. Η Κίνα βρίσκεται σήμερα σε μια τεράστια στρατηγική μεταστροφή στον ναυτιλιακό τομέα. Αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ως η φυσική εξέλιξη μιας αναπτυσσόμενης δύναμης καθώς μετακινείται από το να βλέπει τον εαυτό της ως μια δύναμη ξηράς που κατά κύριο λόγο ασχολείται με τις εσωτερικές ταραχές στο να δει τον εαυτό της ως μια ναυτική δύναμη που ασχολείται με τα θαλάσσια σύνορά της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, στράφηκαν προς τη θάλασσα μόνο αφού είχαν ολοκληρώσει την επέκταση προς τα δυτικά τους, εγκαταστάθηκαν στο νότιο σύνορό τους μετά τον πόλεμο Μεξικού-ΗΠΑ και τελείωσαν με την αγορά της Αλάσκα. Ομοίως, το Πεκίνο έχει γίνει πιο σίγουρο για την ικανότητά του να εξασφαλίζει τις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας και τα χερσαία σύνορά της (πολλά από τα οποία είχαν προηγουμένως αμφισβητηθεί, αλλά τα ζητήματα αυτά έχουν πλέον επιλυθεί), κι έχει μετατοπίσει την προσοχή του σε τρωτά σημεία στα κοντινά ύδατα.
Η σημασία αυτής της ιστορικής στροφής προς την θάλασσα είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί. Οι αντιπειρατικές επιχειρήσεις που δρομολογούνται από το Ναυτικό του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) από το 2008 ήταν οι πρώτες «εκτός περιοχής» επιχειρήσεις του κινεζικού στρατού για περισσότερα από 600 χρόνια. Γενικότερα, η Κίνα έχει καταλάβει πόσο πολύ βασίζεται στο θαλάσσιο εμπόριο για την προμήθεια ενέργειας και πρώτων υλών και την διοχέτευση των εξαγωγών της, οι οποίες οδηγούν την οικονομική ανάπτυξη της. Το 2004, ο Πρόεδρος Χου Ζιντάο αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο «δίλημμα Malacca» της Κίνας, σημειώνοντας ότι το 85% του εισαγόμενου πετρελαίου της χώρας διέρχεται μέσω των Στενών της Malacca και της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Αργότερα εκείνο το έτος, τον Νοέμβριο, ο απερχόμενος πρόεδρος Χου τόνισε ρητά κατά την ομιλία του στο Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο τον στόχο της οικοδόμησης της Κίνας «σε μια ναυτική δύναμη». Και το 2012, το Πεκίνο ίδρυσε τον πρώτο Οργανισμό, επιφορτισμένο ειδικά με την χάραξη θαλάσσιας πολιτικής για το Politburo.
Ένας αριθμός παρατηρητών των θεμάτων της Ασίας ερμήνευσαν την νέα στάση του Πεκίνου ως την έναρξη μιας μεγάλης συσσώρευσης όπλων. Αλλά, αυτό είναι μια μάλλον κινδυνολογική ερμηνεία. Ναι, υπάρχουν κάποια στοιχεία κινεζικών στρατιωτικών προμηθειών. Αλλά το κλειδί για την κατανόηση της πιο σημαντικής θαλάσσιας πολιτικής που πραγματοποιείται από την Κίνα τα τελευταία χρόνια - η πρόσφατη ενοποίηση των τεσσάρων από τις πέντε ναυτικές Υπηρεσίες της χώρας – καθιστά κατανοητό ότι αυτό δεν εμπλέκει τον κινεζικό στρατό. Είναι μια πολιτική που έχει σχεδιαστεί για να είναι διεκδικητική χωρίς να είναι συγκρουσιακή.
Αυτό που συνεπάγεται στην πραγματικότητα αυτή η αλλαγή είναι η δημιουργία ενός ενιαίου οργανισμού επιβολής του νόμου, ουσιαστικά η πρώτη ενοποιημένη ακτοφυλακή της Κίνας. Προηγουμένως, πέντε φορείς – η Θαλάσσια Επιτήρηση της Κίνας(CMS), η Επιβολή του Νόμου για την Αλιεία (FLEC), ο Φορέας Καταπολέμησης του Λαθρεμπορίου, το Λιμενικό Σώμα καθώς και η Διοίκηση Ναυτιλιακής Ασφάλειας - ανταγωνίζονταν για επιρροή και χρηματοδότηση. Από αυτούς τους πέντε, τέσσερις θα πρέπει τώρα να ενταχθούν σε μια διοικητική δομή: την Κρατική Ωκεάνιας Διοίκησης που υπάγεται στο Υπουργείο Γης και Πόρων. (Η Διοίκηση Ναυτιλιακής Ασφάλειας παραμένει εκτός της νέας εξορθολογισμένης δομής). Εντός της Κρατικής Ωκεάνιας Διοίκησης, η νέα Εθνική Ωκεάνια Επιτροπή θα βοηθήσει στην διαμόρφωση της θαλάσσιας πολιτικής.
Είναι φυσικό η Κίνα να θέλει τον εξορθολογισμό των εν λόγω Οργανισμών. Μέχρι τώρα, ο καθένας αναφερόταν σε ένα ξεχωριστό Υπουργείο με εντελώς ξεχωριστές γραφειοκρατικές διαδικασίες και στόλους. Το σύστημα ήταν αφόρητο, κυρίως διότι οι στόλοι των CMS και FLEC είχαν επεκταθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. (Η CMS έλαβε 11 παροπλισμένα πολεμικά πλοία τον Δεκέμβριο του 2012, και η FLEC έλαβε πρόσφατα αρκετά πρώην πολεμικά πλοία, συμπεριλαμβανομένου ενός τεράστιου πλοίου ανεφοδιασμού 15.000 τόνων, ενός υποβρύχιου σκάφους διάσωσης, πρώην φορτηγών πλοίων και ενός πρώην δεξαμενόπλοιου). Μια ενιαία ακτοφυλακή θα πρέπει θεωρητικά να επιτρέψει στην Κίνα μια πιο σαφή αλληλεπίδραση με άλλους φορείς στην περιοχή, περιορίζοντας την πιθανότητα ακούσιων συγκρούσεων. Προηγουμένως, σε περίπτωση επεισοδίου, ιδιαίτερα σε κάποιο που θα περιελάμβανε πολλές Υπηρεσίες, δεν ήταν σαφές ποιος θα έπρεπε να φροντίσει για την επίλυσή του. Τώρα, υπάρχει μόνο ένας Οργανισμός να επιληφθεί όταν προκύπτει ένταση.
Παρ’ όλα αυτά, οι γείτονες της Κίνας δεν έχουν λόγο να ανησυχούν για αυτούς τους πρόσφατους ναυτικούς ελιγμούς. Η CMS και η FLEC είναι στην πρώτη γραμμή της παρουσίας της Κίνας στην Ανατολική και την Νότια Θάλασσα της Κίνας. Ήταν σκάφη από αυτούς τους Οργανισμούς που αναχαίτισαν το USNS Impeccable το 2009, και που έκοψαν τα καλώδια παρακολούθησης (survey cables) από τα πλοία του Βιετνάμ και των Φιλιππίνων το 2011, και αντιμετώπισαν την ναυαρχίδα του Ναυτικού των Φιλιππίνων τον Απρίλιο του 2012. Χωρίς οπλισμό και βαμμένα λευκά, τα σκάφη της FLEC και της CMS προσφέρουν στην Κίνα ένα λιγότερο συγκρουσιακό τρόπο για να κάνει αισθητή την παρουσία της στις διαμφισβητούμενες θάλασσες - ακόμα και να καταλάβει de facto ύδατα κοντά σε επίμαχα νησιά.
Μια πρόσφατη περίπτωση ήταν τον Απρίλιο του 2012 η αντιπαράθεση για το ακατοίκητο νησί Scarborough Shoal, που βρίσκεται περίπου 125 χλμ δυτικά των Φιλιππίνων και το διεκδίκησαν τόσο η Μανίλα όσο και το Πεκίνο. Η προσπάθεια για την σύλληψη Κινέζων ψαράδων από ένα φιλιππινέζικο πολεμικό πλοίο αντιμετωπίστηκε με την ανάπτυξη των σκαφών της CMS και της FLEC. Η επακόλουθη απόσυρση των φιλιππινέζικων σκαφών ουσιαστικά σήμαινε ότι η Κίνα είχε εξαναγκάσει με επιτυχία τις Φιλιππίνες να εγκαταλείψουν την θέση τους. Σήμερα, οι Κινέζοι αλιείς συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τα πλούσια αλιευτικά πεδία τής περιοχής, προστατευόμενοι από μη πολεμικά πλοία, ενώ οι Φιλιππινέζοι αλιείς είναι σε μεγάλο βαθμό απόντες.
Ακόμη και αν η καλύτερα συντονισμένη ακτοφυλακή του Πεκίνου υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά τις αξιώσεις της στην περιοχή, οι γείτονες της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στην βαθμονόμηση της απάντησής τους. Πάνω απ’ όλα, θα πρέπει να αποφεύγουν να προκαλέσουν την Κίνα να συμμετάσχει με τον δικό της στρατό στο πεδίο των θαλάσσιων διαφορών, κάτι που μέχρι στιγμής έχει ως επί το πλείστον αποφύγει να κάνει. Έτσι, οι γείτονες της Κίνας καλά θα κάνουν να επιτύχουν μια μη στρατιωτική παρουσία στα αμφισβητούμενα ύδατα και νησιά, ιδρύοντας ενδεχομένως ακόμη και Υπηρεσίες Χωροφυλακής όπου αναπτύσσονται σήμερα στρατιωτικές δυνάμεις στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας (υπάρχει ήδη ένα προηγούμενο: η Ταϊβάν το 2000 αντικατέστησε τις στρατιωτικές δυνάμεις της στο νησί Itu Aba με Ακτοφυλακή).
Με βάση αυτό το περίγραμμα, το Τόκιο έχει επενδύσει στην δική του ακτοφυλακή σε μια προσπάθεια να ανταγωνιστεί την Κίνα. Τον Ιανουάριο, η ιαπωνική ακτοφυλακή ανακοίνωσε ότι θα προσθέσει επιπλέον δώδεκα σκάφη στα επτά που ήδη έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος των νοτιοδυτικών ακτών της χώρας. Μια ειδική ομάδα για τα νησιά Σενκάκου / Ντιαόγιου θα εγκαινιαστεί εντός τριών ετών, με δέκα ολοκαίνουργια περιπολικά σκάφη. Άλλες χώρες που εμπλέκονται στις θαλάσσιες διαφορές με την Κίνα, συμπεριλαμβανομένων των Φιλιππίνων, επενδύουν ομοίως στην ακτοφυλακή τους.
Προς το παρόν, οι περιφερειακές διαφορές εξακολουθούν να επικεντρώνονται στον αστυνομικό ανταγωνισμό και όχι στον στρατιωτικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι θαλάσσιες διαφορές πρόκειται να επιλυθούν: οι διεκδικητικές θαλάσσιες πολιτικές της Κίνας καθιστούν σαφές ότι δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες για επιτυχία στις διαπραγματεύσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πράγματι, η ενοποίηση των Ναυτικών Υπηρεσιών της Κίνας χρησιμεύει για να διευκρινιστούν τα κίνητρά της. Προηγουμένως, η Κίνα θα μπορούσε να κρύψει την διεκδικητική πολιτική της πίσω από ένα προπέτασμα καπνού από συγκεχυμένης αντιπαλότητας μεταξύ των διάφορων φορέων και έλλειψης συντονισμού. Τώρα, είναι σαφές ότι τυχόν επιθετικές κινήσεις στην θάλασσα καθορίζονται από το Πεκίνο και όχι από κάποιον επαρχιακό πολιτικό ή τοπικιστικό γραφειοκράτη. Και δεν πρέπει να υπάρχει ψευδαίσθηση σχετικά με την πρόθεση της Κίνας να χρησιμοποιήσει τελικά το ναυτικό της για τους περαιτέρω στόχους τής εξωτερικής της πολιτικής. (Μόλις τον περασμένο Απρίλιο, η κυβέρνηση της Κίνας εξέδωσε μια ανακοίνωση, δηλώνοντας για πρώτη φορά ότι ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός θα πρέπει να αναλάβει τελικά την ευθύνη για την «προστασία των θαλάσσιων δικαιωμάτων και συμφερόντων» και «την προστασία των συμφερόντων στο εξωτερικό», υποδεικνύοντας περαιτέρω την στρατηγική στροφή τής χώρας προς την θάλασσα).
Αλλά, αυτό δεν είναι ακόμη επαρκής λόγος για τους γείτονες της Κίνας ή την Ουάσιγκτον ώστε να δουν μια ρητή κούρσα εξοπλισμών η οποία δεν υπάρχει αυτή την στιγμή. Εάν οι προβλέψεις περί του αναπόφευκτου θαλάσσιου πολέμου στην Ασία αποδειχθούν αληθινές, μπορεί να είναι επειδή έχουν τον χαρακτήρα των αυτοεκπληρούμενων προφητειών.
* Ο CHRISTIAN LE MIERE είναι βασικός συνεργάτης για τις Ναυτικές Δυνάμεις και την Ναυτική Ασφάλεια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Το βιβλίο του, «Regional Disorder: The South China Sea Disputes», εκδόθηκε τον Μάρτιο.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα Αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139609/christian-le-miere/chinas-...
