Aνατροπή της αλαζονείας
Aρχιεπίσκοπος AΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
«Eαυτόν εκένωσεν...» (Φιλιπ. 2:7)
Οι αλήθειες που αναδύονται από την εορτή των Χριστουγέννων αιφνιδιάζουν. Συνήθως, η γαλήνη, η παιδική αθωότητα, η ευφροσύνη, η αγάπη, η δοξολογία, και η ελπίδα μαγνητίζουν την προσοχή. Υπάρχει όμως και κάτι που συχνά παραβλέπεται: η ανατροπή της αλαζονείας, μιας ροπής που κατά κανόνα οδηγεί το ανθρώπινο γένος σε φοβερές συγκρούσεις, τραγωδίες και αδιέξοδα.
Ο Χριστός «ουκ ήλθεν εν κόμπω αλαζονείας» (Α΄ Κλήμεντος), υπογραμμίζει ο αποστολικός πατήρ Κλήμης Ρώμης. Τα γεγονότα που σχετίζονται με την έλευση του Θεανθρώπου καταργούν, με τρόπο εκπληκτικό, με το ακτινοβόλο πρόσωπο του θείου Βρέφους, το γόητρο της αλαζονείας. Ο Ανέκφραστος, ο Απερινόητος και Παντοδύναμος Θεός, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, δεν επιλέγει τη μορφή ενός καταξιωμένου σοφού, ενός ρωμαλέου γίγαντα, ενός ισχυρού αυτοκράτορα. Eρχεται ως βρέφος, ως αθώο παιδί. Και κατόπιν, σε όλη τη διάρκεια της ζωής Του, «εαυτόν εκένωσεν, μορφήν δούλου λαβών» (Φιλιπ. 2:7). Αντιστάθηκε σε κάθε τύπο αλαζονείας: στην επηρμένη εξουσία του Ηρώδη, τη θρησκευτική υπεροψία των Φαρισαίων και Γραμματέων, την κυβερνητική υπερηφάνεια του Πιλάτου.
Η αλαζονεία δεν έπαψε να υπονομεύει την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και την πρόοδο της κοινωνίας. Και σήμερα, πάνω από 2.000 χρόνια μετά τη Γέννηση του Χριστού, η αλαζονεία, σε ποικίλες εκφράσεις, εξακολουθεί να καταδυναστεύει ποικιλότροπα την ανθρωπότητα. Το αυθεντικό χαρακτηριστικό της αλαζονείας το αποκαλύπτει ο Aγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «ότι γαρ ουδέν είναι νομίζει πάντας ανθρώπους προς εαυτόν, αυτός αποφαίνεται τούτο γαρ αλαζονεία». Η αλαζονεία συνοδεύεται από τη σκληρότητα, την αδικία, την παράνοια, τη βία. Δεν σέβεται την αξιοπρέπεια και την ελευθερία των άλλων. Κυρίως, περιφρονεί την αλήθεια, κατά τη φράση του Αγίου Κλήμεντος: «μετεώρους από της αληθείας ποιεί». Προκαλεί κάθε είδους καταστροφές, οδηγώντας συχνά τον αλαζόνα στην αυτοκαταστροφή. Oλοι σήμερα αναγνωρίζουν την ανάγκη παγκόσμιας ειρήνης και αλληλεγγύης. Αυτό, όμως, που κατά κανόνα παραβλέπεται, είναι μια κρίσιμη αλήθεια: ότι το αντίθετο της ειρήνης και της δικαιοσύνης δεν είναι ο πόλεμος και η οικονομική εκμετάλλευση, αλλά ο εγωκεντρισμός, ο οποίος είναι η ρίζα της αλαζονείας. Ο εγωκεντρισμός ατόμων, ομάδων, εθνών. Ο ιός της αλαζονείας μεταλλάσσεται μολύνοντας επικίνδυνα πολλούς ανθρώπους και όχι μόνο όσους βρίσκονται σε υψηλές θέσεις, πολιτικές, οικονομικές, εκκλησιαστικές, ακαδημαϊκές. Εμφανίζεται σε ευφυείς και προβεβλημένους αλλά και σε απαίδευτους και μικρονοϊκούς. Μολύνει πλούσιους αλλά και πτωχούς.
Ο καρκίνος της αλαζονείας, με τις πολυποίκιλες μεταστάσεις και μορφές, επανειλημμένως επισημαίνεται και ιδιαίτερα για όσους αποκτούν υψηλά αξιώματα: «Oσω μέγας ει, τοσούτω ταπεινού σεαυτόν, και έναντι Κυρίου ευρήσεις χάριν» (Σοφία Σειράχ 3:18). Η Βιβλική και Πατερική γραμματεία επεξεργάζονται και τονίζουν την αλήθεια, ότι: «O Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσιν χάριν».
Οι σύγχρονοι, βέβαια, ρυθμοί της κοινωνίας κολακεύουν ποικίλες μορφές αλαζονείας και είναι αντίθετοι στο πνεύμα της ταπεινοφροσύνης που εκπέμπει η εορτή των Χριστουγέννων. Το μήνυμα αυτό χάνεται μέσα στους εκκωφαντικούς θορύβους επιδείξεως και χλιδής, στην εξωτερική λάμψη και τη φαντασμαγορία. Η ταπεινοφροσύνη και η απλότητα στην ευδαιμονιστική εποχή μας φαίνονται εκτός τόπου και χρόνου. Ακόμη και μέσα στα εκκλησιαστικά περιβάλλοντα, έστω και αν γίνεται πολύς λόγος για την ταπείνωση, ο τρόπος σκέψεως και συμπεριφοράς συχνά προδίδει μία λανθάνουσα οίηση. Παρά ταύτα, η ανατροπή της αλαζονείας που πραγματοποιήθηκε με την έλευση του Λόγου του Θεού και η κατά Χριστόν ταπείνωση καθορίζουν σταθερά το μυστικό της πνευματικής δυνάμεως και ακτινοβολίας της Εκκλησίας. Με τη θυσιαστική αγάπη των συνειδητά πιστών, «των εκζητούντων τον Κύριον». Το αποτελεσματικό αντίδοτο στον καρκινογενή εγωκεντρισμό το προσφέρει ο Ιησούς Χριστός –ο οποίος γεννήθηκε ταπεινά και ολοκλήρωσε την αποστολή Του με την άκρα ταπείνωση του Σταυρού–, το παράδειγμά Του, με τον λόγο Του: «Μάθετε απ’ εμού, ότι πράος ειμι, και ταπεινός τη καρδία· και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. 11:29).
Ιδιαιτέρως καταλαβαίνουμε και δεχόμαστε την ακτινοβολία της Χάριτός Του με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Αυτό προ πάντων τονίζει την άκρα ταπείνωσή Του και μεταδίδει διαχρονικά τη Χάρη Του στην ανθρωπότητα. Και παραμένει, όπως διατρανώθηκε στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των Ορθοδόξων τον Ιούνιο του 2016, το κατεξοχήν κέντρο της Ορθόδοξης πνευματικότητας και της ενότητας της Εκκλησίας.
Είθε, «ο εν σπηλαίω γεννηθείς και εν φάτνη ανακλιθείς Χριστός, ο αληθινός Θεός ημών», να μας ελευθερώνει από κάθε μορφή φανερής ή κρυφής αλαζονείας και από κάθε τύπο αιχμαλωσίας στον εγωκεντρισμό και τις ποικίλες παραλλαγές του. Και να μας αξιώνει να ζούμε με ταπείνωση και απλότητα ψυχής, ακολουθώντας τα ίχνη Του.
Χαρούμενα Χριστούγεννα, ευλογημένος και δημιουργικός ο νέος χρόνος.
* O Aναστάσιος είναι Aρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου και πάσης Aλβανίας.
