Η γενέτειρα των προέδρων της Αιγύπτου
Γράμμα από την Menoufia
Peter Schwartzstein
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Παρότι μεγάλωσε φτωχός και αγράμματος σε μια μικρή φάρμα στο τέλος ενός καναλιού άρδευσης, ο Ahmed Fawzy από νεαρή ηλικία ήξερε ότι υπήρχε κάτι ασυνήθιστο στην περιοχή του, στο Δέλτα του Νείλου.
Κατά την διάρκεια περιπάτων πάνω σε έναν χωματόδρομο στην Quesna, την κεντρική περιοχή, ο πατέρας του, του έδειχνε τα σπίτια όπου είχαν γεννηθεί διάφοροι ισχυροί πολιτικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι [2]. Στις παρυφές της Quesna, τα ορόσημα άρχισαν να γίνονται όλο και περισσότερα. «Ο πρωθυπουργός Ganzouri [3] προσευχήθηκε εδώ˙ ο [πρώην επικεφαλής του αιγυπτιακού στρατού Mohamed] el-Gamasy πήγε στο σχολείο εκεί», είπε ο Fawzy, ένας 25χρονος μηχανικός, τον Νοέμβριο, αναθυμούμενος τις γνώσεις του πατέρα του σχετικά με τους φωστήρες της περιοχής.
Κατά την διάρκεια περιπάτων πάνω σε έναν χωματόδρομο στην Quesna, την κεντρική περιοχή, ο πατέρας του, του έδειχνε τα σπίτια όπου είχαν γεννηθεί διάφοροι ισχυροί πολιτικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι [2]. Στις παρυφές της Quesna, τα ορόσημα άρχισαν να γίνονται όλο και περισσότερα. «Ο πρωθυπουργός Ganzouri [3] προσευχήθηκε εδώ˙ ο [πρώην επικεφαλής του αιγυπτιακού στρατού Mohamed] el-Gamasy πήγε στο σχολείο εκεί», είπε ο Fawzy, ένας 25χρονος μηχανικός, τον Νοέμβριο, αναθυμούμενος τις γνώσεις του πατέρα του σχετικά με τους φωστήρες της περιοχής.
Η Menoufia, όπως είναι γνωστή η περιοχή που μένει ο Fawzy, έχει παράξει τέσσερις από τους πέντε τελευταίους ηγέτες της Αιγύπτου. Ο Ανουάρ Σαντάτ [4] και ο Χόσνι Μουμπάρακ [5] περιλαμβάνονται μεταξύ των ιθαγενών της επαρχίας αυτής˙ αν και οι οικογένειές τους μετανάστευσαν στο Κάιρο πριν γεννηθούν. Το ίδιο και ο σημερινός πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και ο Adly Mansour, ο επικεφαλής του συνταγματικού δικαστηρίου της Αιγύπτου, ο οποίος υπηρέτησε για λίγο ως προεδρεύων μετά την αποπομπή του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι [6] το 2013. Ο Sedki Sobhi, ο σημερινός υπουργός Άμυνας και ένας από τους πιθανούς διαδόχους του Σίσι, είναι από την Menoufi, όπως είναι και ο Ibrahim Mahlab, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός του Σίσι μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο κατάλογος των πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων που κατάγονται από την περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός αν σκεφτεί κανείς ότι η Menoufia είναι η έβδομη μικρότερη επαρχία της Αιγύπτου (από τα 27) και η 11η πιο πυκνοκατοικημένη. «Εμείς αναθρέφουμε προέδρους όπως άλλα μέρη κατασκευάζουν έπιπλα», λέει ο Fawzy, καθώς ένα τρένο εισερχόταν στον μικρό σταθμό της Quesna.
Αιγύπτιοι και από αλλού [7] έχουν σημειώσει αυτήν την ιδιαιτερότητα, επίσης, καθιστώντας την περιοχή στόχο αμέτρητων ανεκδότων. «Είσαι Menoufi;», ρωτούν μερικές φορές εκείνοι από το Κάιρο αστειευόμενοι όταν κατηγορούν τους φίλους τους για μίζερη ή πονηρή συμπεριφορά. Αλλά οι Μενουφινοί τείνουν να βλέπουν τα επιτεύγματά της περιοχής τους με υπερηφάνεια. Έχουν επίσης κάποιες ιδέες για το από πού πηγάζουν. «Εκπαίδευση και πίστη», είπε ο Mohammed Makarem, ένας πωλητής χυμού γλυκόριζας ο οποίος εργάζεται σε ένα πολυσύχναστο τμήμα του αγροτικού δρόμου Καΐρου-Αλεξανδρείας έξω από την Quesna. «Αυτοί είναι οι πυλώνες μας, και μας επιτρέπουν να ευημερούμε».
Συγκομιδή σίτου στην Menoufia, τον Απρίλιο του 2013. MOHAMED ABD EL GHANY / REUTERS
Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ
Η ιστορία της υπερμεγέθους πολιτικής επιρροής της Menoufia ξεκινά στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Abdel Aziz Fahmi Pasha, ένας εξέχων τοπικός φιλελεύθερος πολιτικός, αποφάσισε να βελτιώσει την ποιότητα της σχολικής εκπαίδευσης εκεί. Στις αρχές της δεκαετίας του 1890, έχοντας την πρόθεση να απελευθερωθεί από τους Βρετανούς -που είχαν καταλάβει την Αίγυπτο το 1882 και είχαν περιορίσει τις κρατικά χρηματοδοτούμενες εκπαιδευτικές ευκαιρίες που ήταν διαθέσιμες για Αιγυπτίους, σε μια προφανή προσπάθεια να κρατήσουν τους νέους υποτελείς εύκολα κυβερνωμένους- ο Fahmi έπεισε μια ομάδα συντοπιτών του γαιοκτημόνων από την Menoufi να δωρίσουν γη για την κατασκευή ιδιωτικά χρηματοδοτούμενων σχολείων. Το 1914, η οργάνωσή τους, ο Σύνδεσμος των Μετ’ Ευχαριστειών Προσπαθούντων, δίδασκε γύρω στο 15% των μη-αλλοδαπών μαθητών της Αιγύπτου, και η Menoufia είχε γίνει μια από τις πιο μορφωμένες επαρχίες της χώρας. Ο Ibrahim Eissa, ένας εξέχων σύγχρονος εκδότης εφημερίδων και πολιτικός της αντιπολίτευσης, παρακολούθησε ένα από τα σχολεία του Συνδέσμου, όπως έκανε κι ο Μουμπάρακ, όπου συνάντησε έναν από τους μελλοντικούς του υπουργούς Εσωτερικών, τον Zaki Badr. Στα χρόνια πριν τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ και τους Ελεύθερους Αξιωματικούς του που κατέλαβαν την εξουσία το 1952, το ότι μεγάλωσαν στην Menoufia τούς προσέφερε ένα πραγματικό πλεονέκτημα σε μια χώρα όπου πολλά σχολεία υποχρηματοδοτούνται και δεν έχουν επαρκές προσωπικό. Ακόμη και τώρα, το ποσοστό των φοιτητών που συνεχίζουν τις σπουδές τους μετά την ηλικία των 15 στην Menoufia είναι υψηλότερο από όσο στις περισσότερες άλλες αγροτικές επαρχίες της Αιγύπτου, υπερβαίνοντας το 80% κατά την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα.
Οι μετεπαναστατικές μεταρρυθμίσεις του Νάσερ απογύμνωσαν τα σχολεία του Συνδέσμου από την ανεξαρτησία τους -και από μεγάλο μέρος της ποιότητάς τους, λένε οι ντόπιοι. Αλλά οι δεκαετίες της ανώτερης εκπαίδευσης είχαν τοποθετήσει κατάλληλα πολλούς Μενουφινούς ώστε να επιτύχουν εξέχουσες θέσεις στη νέα στρατιωτική τάξη της Αιγύπτου. Εγγράμματοι νεαροί άνδρες από αυτή την επαρχία κατατάχθηκαν και ανέβηκαν στις βαθμίδες του στρατού του Νάσερ [8] τόσο γρήγορα που υπερεκπροσωπούνταν στο σώμα των αξιωματικών από τις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησης Νάσερ. Αυτή η πρώιμη επιτυχία φαίνεται να έχει πείσει ακόμη περισσότερους νέους άνδρες από την Menoufia να αναζητήσουν τον πλούτο και το κύρος που προσφέρει η στρατιωτική σταδιοδρομία. «Αν είστε από την Quesna και βλέπετε τον Χ, ο οποίος είναι επίσης από την Quesna, να φορά την στολή του στρατηγού, μπορεί να δοκιμάσετε να συμμετάσχετε [στον στρατό], επίσης», είπε ο Samuel Tadros, ένας πολιτικός μελετητής, ιστορικός, και έχων καταγωγή από την Menoufi, ο οποίος είναι τώρα ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Hudson.
Οι στενοί δεσμοί της Menoufia με τον στρατό έχουν επιβιώσει, έστω και αν τα υψηλής ποιότητας, ανεξάρτητα σχολεία της δεν το έκαναν. Στις προεδρικές εκλογές της Αιγύπτου το 2012, ένα υψηλότερο ποσοστό των ψηφοφόρων στην Menoufia υποστήριξαν τον Ahmed Shafik [9], τον πρώην διοικητή της Πολεμικής Αεροπορίας που έχασε με μικρή διαφορά εκείνες τις εκλογές από τον Morsi, από όσο σε οποιαδήποτε άλλη επαρχία. Το ίδιο συνέβη όταν ψηφοφόροι από την Menoufi υποστήριξαν τον Σίσι [10], έναν άλλον πρώην στρατηγό, για την προεδρία δύο χρόνια αργότερα.
Παρά την κληρονομιά των υψηλής ποιότητας σχολείων και τον αριθμό των επιφανών πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων που έχει παράξει, η Menoufia παραμένει βαθιά εξαθλιωμένη. Η επαρχία είναι μια από τις μόλις δύο στην Αίγυπτο που δεν έχουν πρόσβαση στις αραιοκατοικημένες εκτάσεις της ερήμου που μπορούν να αρδεύονται και να ανακτηθούν˙ μη ούσα σε θέση να επεκτείνει τα χωράφια της, η ως επί το πλείστον αγροτική οικονομία της έχει υποφέρει καθώς ο πληθυσμός της έχει αυξηθεί. Οι κάτοικοι της Menoufia ζουν σε σπίτια μικρότερα από τον εθνικό μέσο όρο [11], και η επαρχία έχει από τους χαμηλότερους αριθμούς νοσοκομειακών κλινών ανά κάτοικο στην Αίγυπτο.
Και έτσι η τρίτη πηγή της επιτυχίας της Menoufia φαίνεται να ήταν η γόνιμη εξερχόμενη μετανάστευση των κατοίκων της, οι οποίοι έχουν ιστορικά μετακινηθεί αλλού με υψηλότερους ρυθμούς [12] από όσο εκείνοι από άλλες επαρχίες. Στο κοντινό Κάιρο, πρώην αγρότες από την Menoufi και οι οικογένειές τους κυριαρχούν σε ολόκληρες γειτονιές, ιδιαίτερα στην βιομηχανική περιοχή Σούμπρα ελ Χέιμα. (Λίγο πιο μακριά, πολλά από τα διάσημα κιόσκια της Νέας Υόρκης με χαλάλ hot dog, υποτίθεται ότι επανδρώνονται από Μενουφινούς). Η μετανάστευση έχει ανακουφίσει ένα μέρος της πίεσης στην επαρχία και δημιούργησε ευκαιρίες για όσους έφυγαν.
Η Αίγυπτος είναι βυθισμένη σε μια οικονομική κρίση που δείχνει ελάχιστα σημάδια κάμψης. Η μεσαία τάξη πανικοβάλλεται, καθώς οι τιμές για τα εισαγόμενα προϊόντα ανεβαίνουν˙ οι φτωχοί υποφέρουν μέσα σε μια έλλειψη βασικών ειδών προϊόντων όπως η ζάχαρη και οι βρεφικές τροφές. Σε πολλές επαρχίες, η δημοτικότητα του Σίσι έχει υποχωρήσει μαζί με την αξία της αιγυπτιακής λίρας. Αν η ιστορία της Menoufia αποτελεί κάποιον οδηγό, η επαρχία αυτή θα παραμείνει πιο πιστή στους ηγέτες της χώρας από όσο οι περισσότερες άλλες.
* Ο PETER SCHWARTZSTEIN είναι δημοσιογράφος με έδρα του το Κάιρο. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @pschwartzstein [1].
(Στην φωτογραφία : Σε εκλογικό κέντρο στο χωριό Kafr el-Moseilha, την ιδιαίτερη πατρίδα του πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, τον Δεκέμβριο του 2011. AMR ABDALLAH DALSH / REUTERS)
Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2016-12-09/making-egypts-p...
Σύνδεσμοι:
[1] https://twitter.com/pschwartzstein
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-07-19/where-turkish-...
[3] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-15883031
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/1972-10-01/where-egypt-stands
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2011-06-01/fall-pharaoh
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/egypt/2012-08-13/morsi-makes-his...
[7] https://www.foreignaffairs.com/regions/egypt
[8] https://www.britannica.com/biography/Gamal-Abdel-Nasser
[9] https://www.nytimes.com/2014/03/14/world/middleeast/former-egyptian-gene...
[10] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/egypt-s-nightmare
[11] http://egypt.opendataforafrica.org/krxlqh/households-by-number-of-rooms-...
[12] http://egypt.opendataforafrica.org/whhvwnd/migration-statistics?current-...
