Θ. Γιουρτσίχιν: Εχουμε χρέος να δώσουμε τη Γη αλώβητη στα παιδιά μας
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος που λέει συνέχεια ανέκδοτα, μοιάζει έτοιμος να λυθεί ανά πάσα στιγμή στα γέλια και μιλάει άπταιστα ποντιακά να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο έμπειρους Ρώσους κοσμοναύτες;
Αν ανήκετε στους τύπους που θεωρούν τον εαυτό τους «φυσιογνωμιστή», με τον Θεόδωρο Γιουρτσίχιν θα τα βρείτε μπαστούνια.
Γεννημένος το 1959 στο Βατούμι της Γεωργίας, ο ελληνικής καταγωγής από την πλευρά της μητέρας του (Μικρούλα Γραμματικοπούλου - Γιουρτσιχίνα) κοσμοναύτης, στην αρχή σε ξεγελάει με τον αυθόρμητο, απλό, απροσποίητο χαρακτήρα του που θυμίζει περισσότερο παλιόφιλο από τη γειτονιά παρά τον επιστήμονα που μετράει μέχρι σήμερα τρεις διαστημικές αποστολές, οκτώ διαστημικούς περιπάτους και περισσότερες από 500 ημέρες στο Διάστημα.
Ο 98ος κοσμοναύτης
Πήρε το βάπτισμα του πυρός το 2002 όταν πέταξε για πρώτη φορά με το αμερικανικό διαστημικό λεωφορείο «Ατλαντίς» στο πλαίσιο σύντομης διαστημικής αποστολής. Πέντε χρόνια μετά ακολούθησε το πρώτο μεγάλο ταξίδι, όταν έλαβε μέρος σε αποστολή διάρκειας έξι μηνών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό του οποίου υπήρξε και διοικητής. Είναι ο 98ος κοσμοναύτης στην ιστορία της Ρωσίας και είναι μόνιμο στέλεχος της εταιρείας «Ενέργκια», που ιδρύθηκε από τον θρυλικό κατασκευαστή πυραύλων και διαστημοπλοίων Σεργκέι Καραλιόφ. Εως πρόσφατα κατείχε το ρεκόρ ανάμεσα στους Ρώσους συναδέλφους του με τις περισσότερες ώρες παραμονής στο «ανοικτό» Διάστημα: 7 ώρες και 29 λεπτά.
Με την Ελλάδα οι δεσμοί είναι περισσότερο από στενοί. Η οικογένεια της μητέρας του έφυγε από την Τραπεζούντα το 1900 για τη Ρωσία, στο σχολείο του υπήρχαν πολλοί Πόντιοι. Γιαγιά και μητέρα τού μετέδωσαν την αγάπη για την Ελλάδα. Σήμερα και οι δύο γονείς του ζουν στη Θεσσαλονίκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη διαστημική του αποστολή πήρε μαζί του την ελληνική σημαία που έτσι ταξίδεψε για μία και μοναδική φορά μέχρι σήμερα στο Διάστημα. Σε ειδική τελετή που έλαβε μέρος, στις 8 Ιανουαρίου του 2003, παρέδωσε την ελληνική σημαία στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο. Και στο τρίτο του διαστημικό ταξίδι που πραγματοποίησε αυτή τη φορά ως διοικητής του ρωσικού διαστημοπλοίου «Σογιούς ΤΜΑ - 19» ζήτησε η αποστολή του να πάρει ως επίσημο διακριτικό όνομα το «Ολυμπος». Και ένα από τα όνειρά του είναι, όπως λέει, να προλάβει να δει τον πρώτο κοσμοναύτη με την ελληνική σημαία ραμμένη στη στολή του. Πρόσφατα, η Ελληνοαμερικανική Ενωση, εγκαινιάζοντας την ετήσια τιμητική διάκριση για διαπρεπείς Ελληνες της Διασποράς, τίμησε τον Ελληνορώσο κοσμοναύτη και αυτή η εκδήλωση υπήρξε η αφορμή και για τη δική μας συνάντηση μαζί του.
Ο μύθος του Γκαγκάριν
Ο Γιουρτσίχιν ανήκει στη γενιά των Ρώσων που μεγάλωσαν με την ηρωική μορφή του Γιούρι Γκαγκάριν. Αν και το 1961 που ο Γκαγκάριν χάριζε στη Σοβιετική Ενωση την τεράστια εθνική ικανοποίηση να είναι από τα σπλάχνα της ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο Διάστημα, ο μικρός Θεόδωρος ήταν σχεδόν βρέφος, φαίνεται ωστόσο πως ο σπόρος του μύθου έκανε ήδη τη δουλειά του. Η ιδέα να πετάξει στο Διάστημα φυτεύτηκε από πολύ νωρίς στο μυαλό του, μια ιδέα που φυσικά δεν άρεσε στη μητέρα του που θα επιθυμούσε κάτι πιο απλό και... επίγειο. Δεν θα ξεχάσει όταν τηλεφώνησε στους γονείς του στη Σίνδο (Θεσσαλονίκης) και βγήκε η μητέρα του στο ακουστικό: «“Πού είσαι παιδί μου;” με ρώτησε κι εγώ χωρίς να το σκεφτώ πολύ της είπα “στο Διάστημα”...».
Αν και έχουν περάσει 12 χρόνια από τον παρθενικό του διαστημικό περίπατο, η πρώτη φορά δεν ξεχνιέται εύκολα. «Το πρώτο διαστημικό μου ταξίδι υπήρξε καθοριστικό, είχε πάνω μου μια επίδραση θα έλεγα καθολική: άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμουν, με έκανε διαφορετικό άνθρωπο. Οταν, λοιπόν, είσαι εκεί επάνω και βλέπεις το θαύμα της Γης, συνειδητοποιείς ξαφνικά ότι δεν υπάρχουν χώρες, κράτη, σύνορα, βλέπεις μόνο τον πλανήτη Γη, το ένα και μοναδικό μας σπίτι. Από το Διάστημα αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο με μια μοναδική καθαρότητα και σκέφτεσαι ότι όλοι κολυμπάμε στην ίδια βάρκα. Είναι λοιπόν χρέος μας να διαφυλάξουμε το σπίτι μας πάση θυσία και να το παραδώσουμε όσο δυνατόν πιο αλώβητο στα παιδιά μας».
Θεατής μεγάλων οικολογικών καταστροφών από το Διάστημα
Εκτός από κοσμοναύτης, ο Θεόδωρος Γιουρτσίχιν - Γραμματικόπουλος είναι και δεινός φωτογράφος. Μάλιστα ειδικεύεται στη... διαστημική φωτογραφία, κλάδο με ελάχιστο ανταγωνισμό, όπως θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Μου δείχνει τις φωτογραφίες του και δεν χορταίνω να «ρουφάω» εικόνες. Η Ελλάδα είναι από τα αγαπημένα του θέματα. Δυστυχώς βρισκόταν στο Διάστημα το πολύ δύσκολο καλοκαίρι του 2007, όταν καιγόταν η μισή Πελοπόννησος. Δεν ήταν η μοναδική φορά που υπήρξε θεατής μεγάλων οικολογικών καταστροφών: θυμάται τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια και την πετρελαιοκηλίδα στον Κόλπο του Μεξικού. Δυσάρεστα προνόμια.
Το να φωτογραφίζεις στο Διάστημα, λέει, έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αν και δεν χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός, τα υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας καταστρέφουν ύστερα από λίγους μήνες ακόμα και μια επαγγελματική φωτογραφική μηχανή. Ξέρεις λοιπόν εκ των προτέρων ότι μία μηχανή δεν είναι αρκετή. Από την άλλη πλευρά στο Διάστημα οφείλεις να «δράσεις» αμέσως, δεν υπάρχουν τα χρονικά περιθώρια για να απαθανατίσεις μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα.
Τον ρωτάμε αν είδε το Gravity και του ξεφεύγει ένας μορφασμός. «Εντάξει, οι εικόνες ήταν ωραίες και γνωρίζω ότι απευθύνεται σε κοινό χωρίς αστροναυτικές εμπειρίες. Αλλά για μένα ήταν σαν να βλέπω μια καλοκουρδισμένη θεατρική παράσταση. Επιχειρεί να αποδώσει την ομορφιά του Διαστήματος, αλλά κατά τη γνώμη μου απουσιάζει το ισχυρό επιστημονικό υπόβαθρο. Αν θέλετε να δείτε μια ταινία που φτάνει κοντά στην αλήθεια, σας συστήνω το Apollo 13».
Σε πολλές παρουσιάσεις ή τιμητικές εκδηλώσεις τον ρωτούν για την ύπαρξη «ιπτάμενων δίσκων» ή μη. Ο ίδιος αναφέρεται στα UFO ως οπτικά φαινόμενα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα περισσότερα στοιχεία για τους λεγόμενους ιπτάμενους δίσκους είναι πλαστογραφημένα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Υπάρχουν όμως φαινόμενα που η ανθρωπότητα δεν μπορεί να εξηγήσει ακόμα και μέχρι σήμερα. Εχει ενδιαφέρον να σκεφθούμε ότι οι άνθρωποι ξέρουμε περισσότερα για το φεγγάρι και λιγότερα για το τι υπάρχει στο βάθος ενός ωκεανού».
Προλαβαίνω να τον ρωτήσω αν τώρα που βρίσκεται στη Γη του λείπει καθόλου η «αδρεναλίνη» και η «μοναξιά» του Διαστήματος. «Είναι παράξενο, αλλά όταν βρίσκομαι στη Γη σκέφτομαι το Διάστημα και όταν είμαι στο Διάστημα ο νους μου ταξιδεύει στη Γη».
Το εικοσιτετράωρο ενός κοσμοναύτη στον Διαστημικό Σταθμό
Φυσικά τα συναισθήματά του αντικρίζοντας για πρώτη φορά τη Γη από το Διάστημα τον ακολουθούν μέχρι σήμερα. «Οσες φωτογραφίες και να έχεις δεις, όταν το βλέπεις με τα δικά σου μάτια είναι κάτι που δεν περιγράφεται εύκολα με λόγια...». Βγαίνοντας από το διαστημόπλοιο, θυμάται ακόμα τα πρώτα του βήματα με το σκάφανδρο και τη στολή «να κολλάνε στο δέρμα». Οταν επέστρεψε στη Γη δεν μπορούσε να περπατήσει φυσιολογικά. «Πάντα, υπάρχει ένα εύλογο διάστημα προσαρμογής: στην αρχή βαδίζεις προσεκτικά, σαν ηλικιωμένος. Δεν μπορείς να τρέξεις, για παράδειγμα. Θέλεις περίπου τρεις εβδομάδες για να πας πιο γρήγορα. Και τρεις ολόκληρους μήνες για να επανέλθεις».
Μιλώντας με έναν εν ενεργεία κοσμοναύτη η ανθρώπινη περιέργεια εκτοξεύεται στα ύψη. Τον ρωτάω και για τη διατροφή. Εχει αλλάξει κάτι από την εποχή που γεννήθηκαν τα γνωστά κλισέ; «Αν θα σας πω ότι τρώμε χάπια δεν θα με πιστέψετε. Η διατροφή είναι σχεδόν παρόμοια με τη Γη, το μόνο είναι ότι συσκευάζονται σε ειδικές κονσέρβες. Από τη Γη υπάρχει διαρκής ανεφοδιασμός με φρέσκα φρούτα, για παράδειγμα, κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό. Πάντως ένα είναι βέβαιο, το τελευταίο από το οποίο κινδυνεύει ένας κοσμοναύτης είναι η έλλειψη τροφής». Και θυμάται αυτό που είπε κάποτε ένας βετεράνος πια Ρώσος συνάδελφός τους, όταν τον είχαν ρωτήσει τι επιθυμεί περισσότερο επιστρέφοντας στη Γη. Η απάντηση που έδωσε ήταν «θα ήθελα ένα κομμάτι ψωμί να το αλείψω με βούτυρο και να πιω ένα ποτήρι τσάι και όλα αυτά να μην πετάνε γύρω μου». Αισθάνεται το ίδιο, αν και θα άλλαζε το τσάι με έναν ελληνικό καφέ που είναι ο αγαπημένος του.
Ιατρικές έρευνες
Επίσης κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι πολλές διαστημικές αποστολές δεν ασχολούνται με την εξερεύνηση του Διαστήματος όπως... θέλουμε να πιστεύουμε, αλλά με πολύ γήινα προβλήματα όπως χρόνιες παθήσεις σαν τη θεραπεία του Aids ή του καρκίνου. «Το όνειρο της ανθρωπότητας είναι να πετάξει σε άλλους πλανήτες, αλλά η έρευνα γύρω από τη Γη παραμένει ελλιπής. Αν η κοσμοναυτική καταφέρει να επιλύσει έστω κι ένα πρόβλημα με αυτές τις πτήσεις, θα είναι μεγάλο επίτευγμα. Ετσι, θα αποσβέσουμε τα χρήματα που ξοδεύονται τόσα χρόνια τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες». Οσο για το όνειρο της κατάκτησης του πλανήτη Αρη, ο Γιουρτσίχιν προσπαθεί να κρατήσει χαμηλούς τόνους. Σε κάθε περίπτωση έχουμε πολλές δεκαετίες μπροστά μας, εκτιμά, και προκρίνει τη συνδρομή ρομποτικών συστημάτων. Εκτός από το πλήθος των επιστημονικών δεδομένων που προς το παρόν μας εμποδίζουν να σκεφθούμε την πιθανότητα επανδρωμένης αποστολής, ο Ελληνορώσος κοσμοναύτης μας καλεί να αναλογιστούμε το πρωτοφανές ψυχολογικό φορτίο που θα κληθούν να επωμιστούν οι πρώτοι εξερευνητές του Κόκκινου Πλανήτη καθώς θα έφθαναν εκεί σε εννέα μήνες και, δεύτερον, λόγω του περιορισμένου χώρου στον οποίο θα ήταν «κλεισμένοι».
Του ζητάω να μας περιγράψει ένα τυπικό εικοσιτετράωρο στο Διάστημα. «Μπορεί να σας φανεί παράξενο και ίσως απογοητεύω τους αναγνώστες σας, αλλά δεν διαφέρει σημαντικά από μια μέρα στη Γη. Εντάξει, η θέα είναι λίγο διαφορετική, αλλά κατά τ’ άλλα προσπαθούμε να διατηρούμε μια ρουτίνα: ξυπνάμε κοντά στις 8 το πρωί και ακολουθεί ένα πλήρες οκτάωρο εργασίας στον Διαστημικό Σταθμό. Υπάρχει χρόνος για να επικοινωνήσουμε με τους συναδέλφους μας και τους δικούς μας στη Γη, ενώ εξυπακούεται ότι εργαζόμαστε εθελοντικά και εκτός του ωραρίου μας».
Αλήθεια, συνήθισε ποτέ το δέος του Διαστήματος; «Οχι, δεν συνηθίζεται. Ομως, συμβαίνει κάτι που πρέπει κανείς να εξηγήσει: μετά το πρώτο ταξίδι κάθε έξοδος στο χάος του Διαστήματος εμπεριέχει ταυτόχρονα και την έννοια της επιστροφής στη Γη. Θέλω να πω ότι εκτός από την καθαρά φυσική διάσταση, υπάρχει και η πνευματική: η έννοια της επιστροφής αποκτά ένα εντελώς υπαρξιακό βάρος που θα μπορούσαμε να πούμε ότι παλεύει να ισορροπήσει με το δέος για το οποίο με ρωτήσατε».
Με περισσότερες από 500 ημέρες στο Διάστημα τι σκέφτεται ο ίδιος για την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε άλλους πλανήτες στο δικό μας σύμπαν ή και πέρα από αυτό; Για να είμαι ειλικρινής δεν περίμενα την απάντησή του. «Ακούστε», μου λέει πολύ σοβαρά και με κοιτάει βαθιά μέσα στα μάτια. «Η λογική λέει, ναι, δεν είναι δυνατόν σε αυτό το χαοτικό άπειρο, στο ατελείωτο σκότος, να είμαστε οι μόνοι τυχεροί, ο πλανήτης μας ο μοναδικός στον οποίο να δόθηκε το δώρο της ζωής. Αυτό λέει η λογική και είναι η πλέον διαδεδομένη άποψη. Ομως, ομολογώ ότι έχω πιάσει τον εαυτό μου να αντικρίζει τη Γη από το Διάστημα, τον μικρό μας όμορφο πλανήτη, και να αναρωτιέται: κι αν τελικά καμία από τις πολύ ανθρώπινες υποθέσεις μας δεν ισχύει και είμαστε όντως ολομόναχοι;».
Η συνάντηση
Καθώς το πρόγραμμα του Θεόδωρου Γιουρτσίχιν στην Αθήνα (την επομένη ταξίδευε για τη Θεσσαλονίκη όπου ζουν οι γονείς του) ήταν κάτι παραπάνω από πυκνό, το «γεύμα» μας περιορίστηκε σε έναν ελληνικό καφέ. Πάντως, αξίζει κανείς να επισκεφθεί το «μπιστρό» της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης. Ονομάζεται Union Restaurant με ανεξάρτητη είσοδο από την οδό Διδότου 5, λειτουργεί ανεξάρτητα από την «Ενωση» και είναι ανοιχτό από τις 9 το πρωί μέχρι τις 11 το βράδυ κάθε μέρα εκτός Κυριακής. Καφέ, ποτό και ένα ιδιαίτερα διευρυμένο μενού για όλα τα γούστα.
Oι σταθμοί του
1959
Γεννιέται στο Βατούμι της Γεωργίας.
1983
Αποφοιτά από το Αεροπορικό Ινστιτούτο της Μόσχας ως μηχανολόγος με ειδικότητα στα διαστημικά οχήματα.
1990
Εργάζεται ως μηχανολόγος – μηχανικός στο κέντρο ελέγχου της Ρωσικής Εταιρείας Διαστήματος «Ενέργκια».
1999
Περνάει πλήθος τεστ και κρίνεται κατάλληλος για συμμετοχή σε διαστημικό πρόγραμμα.
2000
Ξεκινά η εκπαίδευσή του για να γίνει κοσμοναύτης.
2002
Από 7 έως 18 Οκτωβρίου συμμετείχε ως ειδικός αποστολής του αμερικανικού διαστημικού λεωφορείου Ατλαντίς (αποστολή STS-112). Το πλήρωμα εκτελούσε εργασίες σε τροχιά με το πλήρωμα πέμπτης αποστολής.
2007
Πρώτη πτήση στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ως μέλος του κυρίου πληρώματος μαζί με τους Ολεγκ Κότοφ και Κλέιτον Αντερσον.
2013
Διορίζεται διοικητής του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού για την Αποστολή 37.
2014
Συνοδεύει την Ολυμπιακή Φλόγα από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στο Σότσι της Ρωσίας για την τελετή έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων.
