Νέο σενάριο μεταφοράς υλικών για τις πυραμίδες
ΑΣΠΑΣΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Ανθρωποι ή εξωγήινοι; Εργάτες ή σκλάβοι; Ράμπες ή γερανοί; Πλωτά μέσα ή έλκηθρα;
Εδώ και πολλές δεκαετίες, αρχαιολόγοι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες και άλλοι ειδικοί παρουσιάζουν διαφορετικά και συνήθως αντικρουόμενα σενάρια σχετικά με το πώς χτίστηκαν οι πυραμίδες της Αιγύπτου.
Μια νέα έρευνα όμως φυσικών επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ και το ερευνητικό ινστιτούτο επιστήμης υλικών FOM Foundation, έρχεται να δώσει απάντηση σε ένα άλλο μυστήριο, όχι αυτό της κατασκευής των πυραμίδων, αλλά της μεταφοράς των ογκολίθων βάρους πολλών τόνων ο καθένας από τα γειτονικά λατομεία πάνω στην άμμο της ερήμου.
Το μυστικό των Αιγυπτίων, σύμφωνα με τους Ολλανδούς επιστήμονες, κρύβεται στη βρεγμένη άμμο και συγκεκριμένα στην ιδανική εκείνη αναλογία νερού-άμμου που κάνει την επιφάνεια πιο συμπαγή και μειώνει έως και στο ήμισυ τη δύναμη που απαιτείται για να συρθεί πάνω σε αυτή ένα βαρύ αντικείμενο. «Αυτό το βλέπεις και με τα μάτια σου όταν περπατάς στην παραλία. Προτιμάς να πατάς στο βρεγμένο κομμάτι της άμμου, παρά στο στεγνό, γιατί αλλιώς κουράζεσαι πιο γρήγορα», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, Ντάνιελ Μπον, και επικεφαλής της ολλανδικής ερευνητικής ομάδας. Οπως δημοσίευσαν οι επιστήμονες στο τέλος Απριλίου στο επιστημονικό περιοδικό Physical Review Letters, η ιδανική αναλογία νερού στην άμμο της Αιγύπτου, η οποία μειώνει στο μισό την τριβή, και άρα τη δύναμη που απαιτείται για τη μετακίνηση του όγκου, είναι 5%.
Αρχαιολογικά ευρήματα και τοιχογραφίες των Αιγυπτίων καταδεικνύουν τη χρήση πλωτών αλλά και χερσαίων μέσων, όπως ξύλινα έλκηθρα, για τη μεταφορά ογκωδών αντικειμένων. «Το πείραμα των Ολλανδών επιστημόνων αναφέρεται σε χαλαρό αμμώδες έδαφος, που ενδέχεται να υπήρχε στην απόσταση μεταφοράς προς τον τελικό προορισμό των λίθων», λέει η Αννα Μιχαηλίδου, ομότιμη διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Ενώ οι Αιγύπτιοι φαίνεται να χρησιμοποιούσαν επίσης ξύλινα καρούλια στις βαριές μεταφορές, η δρ Μιχαηλίδου επισημαίνει ότι το μεταφορικό μέσο του ελκήθρου παρουσίαζε συγκεκριμένα πλεονεκτήματα, αφού ενδείκνυται για μεγάλες αποστάσεις, προσφέρει καλύτερο έλεγχο στην κίνηση και το φορτίο είναι καλά στερεωμένο και περισσότερο προστατευμένο απέναντι στους κινδύνους μεταφοράς. «Οπως φαίνεται σε διάφορες τοιχογραφίες, η φόρτωση κιόνων και οβελίσκων στα ποταμόπλοια μεταφοράς στον Νείλο γινόταν συχνά μαζί με το έλκηθρο», προσθέτει η ίδια.
Οι μεταφορές όμως με έλκηθρα παρουσίαζαν και μειονεκτήματα. «Οταν σέρνεις ένα αντικείμενο πάνω σε στεγνή άμμο, μπροστά του δημιουργείται ένα χείλος άμμου. Η δύναμη λοιπόν που χρειάζεται να ασκήσεις για να το μετακινήσεις είναι πολύ μεγάλη, αφού τραβώντας το μετατοπίζεις μαζί και τη συσσωρευμένη άμμο», λέει ο δρ Μπον.
Το πείραμα
Για να υποστηρίξουν την υπόθεσή τους, ότι δηλαδή η τριβή μειώνεται όταν η άμμος πάνω στην οποία κινείται ένα αντικείμενο είναι ελαφρώς βρεγμένη, οι ερευνητές σχεδίασαν ένα πείραμα στο οποίο προσομοίωσαν την αναπαράσταση μιας αιγυπτιακής τοιχογραφίας του 1880 π.Χ. Στην τοιχογραφία αυτή παρουσιάζεται η μεταφορά του κολοσσιαίου αγάλματος του τοπικού ηγεμόνα Τζεχουτιχότεπ πάνω σε ξύλινο έλκηθρο, ενώ επίσης διακρίνεται ένας άνθρωπος που στέκεται στο μπροστινό μέρος του ελκήθρου και χύνει ένα υγρό.
Στο πείραμά τους, οι επιστήμονες τοποθέτησαν σε άμμο, η οποία μοιάζει με αυτή της Αιγύπτου, μία τραχιά επιφάνεια με ένα βάρος, και δοκίμασαν να σύρουν το αντικείμενο, μετρώντας κάθε φορά τη δύναμη που απαιτείται για τη μετακίνησή του πάνω σε στεγνή, λίγο ή πολύ βρεγμένη άμμο. Με έκπληξη οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν η άμμος περιέχει μόνο 5% νερό, η δύναμη που απαιτείται για να μετακινηθεί πάνω σε αυτή το αντικείμενο είναι η μισή σε σύγκριση με τη στεγνή άμμο. «Αυτό είχε ιδιαίτερα οφέλη για τους Αιγύπτιους, αφού χρειάζονταν μόνο τα μισά άτομα για να μεταφέρουν έναν ογκόλιθο», λέει ο δρ Μπον.
«Παρότι μας είναι γνωστό ότι όταν καταβρέχουμε το χώμα αυτό «κάθεται», η πρωτοτυπία σε αυτή την έρευνα έγκειται στο ότι βρέθηκε η ακριβής συγκέντρωση νερού που μπορεί να μειώσει πολύ τις τριβές», λέει ο κ. Δημήτρης Βλασσόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών του Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας. Η εξήγηση κρύβεται στη μικροσκοπική κλίμακα, στο επίπεδο δηλαδή των κόκκων. Οταν το νερό βρέχει τους κόκκους της άμμου, δημιουργεί έλξεις, δηλαδή γέφυρες μεταξύ τους, με αποτέλεσμα αυτοί να συγκρατούνται ενωμένοι και η επιφάνεια να σκληραίνει. Οταν όμως το νερό που προστεθεί υπερβεί τη σωστή αναλογία, τότε η άμμος γίνεται πάλι μαλακή, σαν λάσπη, με αποτέλεσμα το έλκηθρο να βουλιάζει.
«Το πείραμα της ολλανδικής ομάδας ενισχύει την άποψη ότι η ρίψη νερού μπροστά στο έλκηθρο δεν είναι μια απλή τελετουργική πράξη, αλλά εξυπηρετεί κυρίως πρακτικούς σκοπούς», λέει η δρ Μιχαηλίδου. «Eνώ πράγματι η προσφορά νερού ή γάλακτος στην αρχαία Αίγυπτο θα μπορούσε να έχει τελετουργικό χαρακτήρα, υπήρχαν κάποια σημάδια στην τοιχογραφία που βρέθηκε στον τάφο του Τζεχουτιχότεπ που μας είχαν προδιαθέσει ότι πιθανώς να μην ισχύει κάτι τέτοιο», λέει στην «Κ» ο αρχαιολόγος και ερευνητής της αρχαίας Αιγύπτου Μπεν βαν ντεν Μπέρκεν, ο οποίος προσέφερε τις επιστημονικές του γνώσεις στην ερευνητική ομάδα του δρος Μπον. Οι Αιγύπτιοι στις τελετές τους, εξηγεί ο κ. Βαν ντεν Μπέρκεν, χρησιμοποιούσαν συνήθως περίτεχνα αγγεία, ενώ στην τοιχογραφία φαίνεται ότι το υγρό φυλάσσεται μέσα σε ένα κοινό δοχείο. «Η απλότητα του σκεύους δείχνει ότι μάλλον είχε πρακτικούς σκοπούς», προσθέτει.
«Το σενάριο που προτάσσουν οι Ολλανδοί ερευνητές είναι πιθανό», λέει ο Νικόλαος Λαζαρίδης, αιγυπτιολόγος και καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Καλιφόρνιας στο Σακραμέντο. «Βέβαια η θεωρία, από αρχαιολογικής άποψης, στηρίζεται σε μία μόνο εικονογραφική ένδειξη από τον συγκεκριμένο τάφο, ενώ επίσης από την απεικόνιση δεν μπορεί κανείς να διακρίνει αν χρησιμοποιείται νερό ή κάποιο άλλο υγρό», προσθέτει ο δρ Λαζαρίδης. «Παρότι από πλευράς φυσικής είναι δόκιμο και λογικό, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτή είναι και η εξήγηση για τη μεταφορά των ογκολίθων των πυραμίδων», προσθέτει ο δρ Βλασσόπουλος.
Ο δρ Μπον όμως δεν μένει μόνο στην αρχαιολογική αξία των ευρημάτων τους. «Η τριβή σήμερα ευθύνεται για το 30% της κατανάλωσης ενέργειας πάνω στη Γη. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει μελετηθεί ακόμα επαρκώς», λέει ο δρ Μπον, ο οποίος συνεργάζεται ήδη με την εταιρεία ελαστικών Michelin, αναζητώντας το υλικό εκείνο που «ευθύνεται» για την αντίσταση που βρίσκουν τα ελαστικά των αυτοκινήτων κατά την περιστροφή τους.
(Στην φωτογραφία : Σχηματική αποτύπωση της σκηνής μεταφοράς του αγάλματος του τοπικού ηγεμόνα Τζεχουτιχότεπ πάνω σε ξύλινο έλκηθρο)
