Η Τουρκία και η σήραγγα του χρόνου
Νίκος Κωνσταντάρας
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Οι εικόνες από την Τουρκία μαρτυρούν πόσο έχει αλλάξει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Η έκρηξη και η υπόγεια φωτιά σε ανθρακωρυχείο στην πόλη Σόμα, όπου έως χθες οι νεκροί είχαν φθάσει τους 282 και αγνοούνταν άλλοι 100, είναι το χειρότερο εργατικό ατύχημα στη χώρα. Εως την περασμένη Τρίτη, το χειρότερο που είχε συμβεί ήταν τον Μάρτιο του 1992, σε ανθρακωρυχείο στην πόλη Κόζλου, στη Μαύρη Θάλασσα, με 263 νεκρούς. Τότε, όπως και τώρα, συγγενείς συγκεντρώθηκαν στο ορυχείο· η αγωνία μετατράπηκε γρήγορα σε θρήνο και οργή. Σήμερα, δυναμικές διαδηλώσεις και απεργίες εκδηλώνονται σε διάφορα σημεία της χώρας· προχθές, ο πρωθυπουργός ετράπη σε φυγή όταν του επιτέθηκαν συγγενείς που του καταλογίζουν ευθύνες για ελλιπή μέτρα ασφαλείας στο ιδιωτικό ορυχείο. Το 1992, οι συγγενείς ήταν μόνοι, αλλά και διχασμένοι: γνώριζαν ότι όσο και αν πλήρωναν το τίμημα σε ζωές, εάν τα ορυχεία έκλειναν, η περιοχή τους θα βούλιαζε στη φτώχεια.
Από το 1992 θυμάμαι τις κραυγές των συγγενών όταν άκουσαν ότι οι αρχές θα σφράγιζαν με τσιμέντο το ορυχείο όπου πολλοί εργάτες αγνοούνταν ακόμη, επειδή ήταν ο μόνος τρόπος να σβήσει η φωτιά που έκαιγε έπειτα από έκρηξη μεθανίου. Απελπισμένοι πολίτες συγκρούονταν με πανίσχυρες αστυνομικές δυνάμεις σε λίγη απόσταση από το φρεάτιο το οποίο θα έκλεινε για πάντα με τους ανθρώπους τους μέσα. Θυμάμαι κορμιά των νεκρών, σε σειρές, κάτω από κουβέρτες. Δάκρυα είχαν χαράξει ρυάκια στη μαύρη σκόνη που κάλυπτε τα πρόσωπα των σιωπηρών ανδρών που είχαν ανεβάσει μόνο νεκρούς από το σκοτάδι. Θυμάμαι το βλέμμα θλίψης και αγωνίας του τότε αρχηγού της αντιπολίτευσης, Μεσούτ Γιλμάζ, όταν κοίταξε προς τη φασαρία των συγγενών και μπήκε μέσα στη μαύρη λιμουζίνα να φύγει – θυμάμαι πόσο γυάλιζαν τα μαύρα παπούτσια του, όπως τα μαλλιά του.
Την επόμενη μέρα βρέθηκα σε ορεινό χωριό χαμένο στα σύννεφα, βουτηγμένο στο πένθος, στο χιόνι και τη λάσπη. Είχε χάσει 15 άνδρες στις υπόγειες στοές. Ενας επιζών, ο Αλί Ντεμιρτσέ, 32χρονος πατέρας δύο παιδιών, με εγκαύματα στα χέρια και στο πρόσωπο, μου είπε: «Είναι επικίνδυνο, αλλά πρέπει να δουλεύουμε εκεί. Κανείς δεν θέλει τα ορυχεία να κλείσουν». Αυτή ήταν και η αγωνία του συνδικάτου, το οποίο φοβόταν ότι η κυβέρνηση θα εκμεταλλευόταν το δυστύχημα για να κλείσει τα επιδοτούμενα ορυχεία της περιοχής, όπου πάνω από 32.000 άνθρωποι εργάζονταν. Ο μέσος μισθός του ανθρακωρύχου τότε ήταν 500 δολάρια, διπλάσιος του μέσου μισθού. Το μέσο προσδόκιμο ζωής ήταν 68 έτη, των ανθρακωρύχων 46.
Οι άνθρωποι ήταν φτωχοί, δεν είχαν εναλλακτικές λύσεις. Το κράτος ήταν απόλυτο και βάναυσο. Ο πατερναλισμός αυτός επικρατεί ακόμη, με κύριο εκφραστή των πρωθυπουργό Ερντογάν, ο οποίος κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή εδώ και δέκα χρόνια. Ο μέσος ετήσιος μισθός έχει πολλαπλασιαστεί (ενώ των ανθρακωρύχων έμεινε στάσιμος) και μεγάλο μέρος του πληθυσμού απαιτεί από κυβερνητικούς και κρατικούς λειτουργούς να λογοδοτούν για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους. Ανθρωποι μπορεί να πεθαίνουν ακόμη στα βάθη της γης, αλλά οι ζωές τους έχουν μεγαλύτερη αξία σήμερα και η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τις συνέπειες. Αυτή είναι η πραγματική ανάπτυξη – όχι η αύξηση του ΑΕΠ.
