Η Αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης
Από τον Economist
Η αναβολή στην ευρωκρίση διάρκεσε μερικούς σύντομους μήνες. Τώρα, παρά το δεύτερο πακέτο των 130 δισ. ευρώ (169 δισεκατομμύρια δολάρια) για την Ελλάδα, παρά την δανειακή σύμβαση από τους ηγέτες της ευρωζώνης το Δεκέμβριο, και το 1 τρισεκατομμύριο € των φτηνών μακροπρόθεσμων δανείων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι εφιάλτες γυρίζουν.Πόσο αποκαρδιωμένη είναι αυτή η Ευρώπη και ακόμα πόσο ανεπαρκώς προετοιμασμένη για τη δοκιμασία που θα έρθει.
Ο χρόνος είναι σύντομος. Στη Γαλλία, οι ψηφοφόροι έχουν δώσει στο νέο Πρόεδρό τους, Φρανσουά Ολάντ, εντολή να αλλαχτεί η πορεία «λιτότητας» που τέθηκε από τον αντικατεστημένο προκάτοχό του, το Νικολά Σαρκοζί, και τη Άνγκελα Μέρκελ, καγκελάριο της Γερμανίας, και να εστιάσει στην ανάπτυξη. Η κα Μέρκελ λέει ότι δεν θα αλλάξει τη δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά ο κ. Ολάντ χρειάζεται κάτι για να παρουσιάσει στους ψηφοφόρους του στις νομοθετικές ψηφοφορίες τον προσεχή μήνα. Περισσότερο απειλητικές είναι οι δεύτερες εκλογές που διαφαίνονται στην Ελλάδα, όπου τα κόμματα αγωνίζονται να σχηματίσουν κυβέρνηση. Εάν η πλειοψηφία των Ελλήνων απορρίψει πάλι με την ψήφο του τις περικοπές δαπανών και τις μεταρρυθμίσεις που πηγαίνουν μαζί με το πακέτο διάσωσης της χώρας τους, τότε οι κυβέρνησεις της ευρωζώνης -ιδιαίτερα η Γερμανία- θα βρεθούν αντιμέτωπες με μια κρίσιμη επιλογή. Η κα Μέρκελ είτε θα φιλοξενήσει την Ελλάδα και θα καταπιεί τον ηθικό κίνδυνο της ανταμειβόμενης περιφρόνησης είτε, πιθανότερα, θα μείνει ανυποχώρητη και θα αφήσει τους Έλληνες αβοήθητους.
Η ιδέα μιας χαοτικής ελληνικής αποχώρησης από το ευρώ σε μια εποχή γαλλογερμανικής ρήξης θα πρέπει να τρομοκρατήσει τους πάντες (η ζημιά που θα έκανε στη παγκόσμια οικονομία μπορεί κάλλιστα να είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις πιθανότητες της επανεκλογής του Μπάρακ Ομπάμα, για παράδειγμα). Με τόσο μεγάλο κίνδυνο, το υπόλοιπο της ζώνης του ευρώ πρέπει επειγόντως να περιορίσει τον κίνδυνο της μεταδοτικής ασθένειας από μια ελληνική έξοδο που θα μόλυνε την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και ακόμη και την Ισπανία και την Ιταλία. Η ανησυχία είναι ότι, ακριβώς τη στιγμή που απαιτείται μια ασυγκίνητη ρεαλιστική πολιτική, η πολιτική έχει πέσει θύμα της αυταπάτης της, με τους ηγέτες σε όλες τις βασικές χώρες να πουλούν λιανικώς σαγηνευτικές μισό-αλήθειες που υπόσχονται στους πολίτες της Ευρώπης μια ευκολότερη διέξοδο.
Ιστορίες που λέει ο κόσμος…
Η ζώνη του ευρώ πρέπει να κάνει πολλά δύσκολα πράγματα. Ο κατάλογός μας θα περιελάμβανε τα απαραίτητα: βραχυπρόθεσμα, πιό αργή δημοσιονομική προσαρμογή, περισσότερες επενδύσεις, χαλαρότερη νομισματική πολιτική για να προωθήσει την ανάπτυξη και μια ισχυρή σε χρήμα υγειονομική ζώνη για να προστατεύσει τους αδύναμους στην περιφέρεια από τη μετάδοση της κρίσης (κάτι που απεχθάνονται οι Γερμανοί) και μεσοπρόθεσμα, δομικές μεταρρυθμίσεις στις άκαμπτες αγορές της Ευρώπης και στα τεράστια κράτη κοινωνικής πρόνοιας (κάτι όχι δημοφιλές στην Νότια Ευρώπη) συνδεμένες με ένα σχέδιο για παραγραφή μέρους από το ανεξόφλητο χρέος και την οργάνωση ενός πανευρωπαϊκού τραπεζικού μηχανισμού επίλυσης (μια δυσνόητη ιδέα για όλους). Είναι μια φιλόδοξη ατζέντα, αλλά νωρίτερα αυτό το χρόνο, με τους Ιταλούς, τους Ισπανούς και τους Έλληνες να παίρνουν δύσκολες αποφάσεις και να τρώνε χρήμα της ΕΚΤ , η πολιτική αυτή είναι εφικτή.
Τώρα παραπαίουν μέσα στα όνειρα. Η Γαλλία είναι το προφανέστερο παράδειγμα. Ο κ. Ολάντ έχει δίκιο ότι η ανάπτυξη θα μετασχημάτιζε τις προοπτικές της Ευρώπης, με το να καταστήσει το χρέος πιό διαχειρίσιμο, αποκαθιστώντας τις τράπεζες και περιορίζοντας την ανεργία. Αλλά αυτή η αλήθεια ανατρέπεται από δύο αναλήθειες. Αν και πληρώνει την ανειλικρινή υπόσχεση για φορολογική σταθεροποίηση, προ πάντων, έχει υποσχεθεί να ξοδέψει και να φορολογήσει την έξοδό του από την κρίση, αφήνοντας τους Γάλλους ψηφοφόρους με τη φαντασία ότι οι πλούσιοι μπορούν να πληρώσουν και η δική τους δοκιμασία θα περιοριστεί. Και τους έχει πει ότι ο φιλελευθερισμός, η ιδιωτικοποίηση και η απορρύθμιση πρέπει να κατηγορηθούν για την κρίση της Ευρώπης: Η Γαλλία είναι τώρα δεσμευμένη στην ιδέα της προστασίας πίσω από τα ίδια τα εμπόδια που έχουν καταστήσει την οικονομία της μη ανταγωνιστική.
Βραχυπρόθεσμα ο κ. Ολάντ πρέπει να είναι σε θέση να βρει έναν συμβιβασμό με τη κα Μέρκελ: ένα σύμφωνο ανάπτυξης θα μπορούσε να προστεθεί στο υπάρχον δημοσιονομικό σύμφωνο. Υπάρχει επίσης πράγματι ανάγκη για τη Γερμανία να κάνει περισσότερα για να ωθήσει την ζήτηση. Αλλά ο κ. Ολάντ θα πρέπει να επιτρέψει τις μεταρρυθμίσεις επίσης, επειδή χρειάζεται ένα αξιόπιστο μεσοπρόθεσμο σχέδιο για να πληρώσει για τις δαπάνες πρόνοιας χωρίς προσφυγή στο δανεισμό. Επιπλέον, δεδομένου ότι οι γείτονές του αγκαλιάζουν τις μεταρρύθμισεις, η Γαλλία θα πρέπει να τους ακολουθήσει ή να δει την ανεργία να αυξάνεται και τους μισθούς να λιμνάζουν. Πόσο θαυμάσιο θα ήταν εάν μια περικοπή σε επιτόκια, 60.000 πρόσθετοι δάσκαλοι και μερικοί νέοι δρόμοι να μπορούσαν να αλαφρύνουν τους Γάλλους από όλο αυτό. Αλλά αυτή η νεράιδα της ανάπτυξης δεν υπάρχει.
….και ιστορίες που πιστεύει
Σε ολόκληρη την Ευρώπη επαναλαμβάνεται το ίδιο. Στην Ιταλία η μισο-αλήθεια είναι ότι η χώρα μπορεί να δραπετεύσει από τη δυσλειτουργική πολιτική της δείχνοντας εμπιστοσύνη για δύσκολες αποφάσεις σε έναν τεχνοκράτη. Ο πρωθυπουργός της, Μάριο Μόντι, είναι πράγματι ταλαντούχο άτομο, αλλά η ισχυρή ψήφος διαμαρτυρίας στις τοπικές αυτοδιοικητικές εκλογές αυτής της εβδομάδας, δείχνει ότι οι μη δημοφιλείς πολιτικές που αγγίζουν τόσες πολλές ιταλικές ζωές τελικά καλύτερα να καθορίζονται από τους εκλεγμένους πολιτικούς. Η γερμανική μισό-αλήθεια είναι ότι τα προβλήματα της ζώνης του ευρώ μπορούν να λυθούν μόνο από τις χρεωμένες χώρες, πετσοκόβοντας το δρόμο τους στην ευημερία. Στην πραγματικότητα, οι Γερμανοί πρέπει να ζήσουν με τον υψηλότερο πληθωρισμό, να καταναλώσουν λίγο περισσότερο και να στηρίζονται επάνω στα πιο αδύνατα μέλη της νομισματικής ένωσης. Πράγματι, το ευρώ θα επιζήσει μόνο εάν κάθε χώρα αντιμετωπίσει την επιλογή που διακρίνεται από μακριά. Σαν ειρωνεία, το ευρώ χρειάζεται τη γαλλική μεταρρύθμιση, το γερμανική υπέρβαση και την ιταλική πολιτική ωριμότητα.
Χειρότερα από όλους είναι η Ελλάδα. Η μισή αλήθεια της Αθήνας είναι ότι οι φανατικοί βόρειοι Ευρωπαίοι δεν δίνουν στους Έλληνες καμία πίστωση για τη δοκιμασία που έχουν. Η Ελλάδα πραγματικά έχει υποφέρει: μεταξύ 2007 και 2012 η οικονομία της αναμένεται να έχει συρρικνωθεί σχεδόν κατά ένα πέμπτο. Η οικονομία στραγγαλίζεται από μια άγρια κρίσιμη κατάσταση πίστωσης και ρευστότητας, με τις περισσότερες περικοπές προϋπολογισμού και αυξήσεις φόρων να έρχονται. Ακόμα κι αν όλα πάνε καλά, το χρέος της Ελλάδας θα είναι 161% του ΑΕΠ το προσεχές έτος. Οποιαδήποτε να είναι η σύνθεση της επόμενης κυβέρνησής της, η ιδέα ότι η Ελλάδα μπορεί να ξεπληρώσει αυτό το χρέος είναι η μεγαλύτερη φαντασία όλων.
Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα είναι ακόμα καλά εντός ευρώ; Πιθανώς, αν και η κρίση για αυτό είναι οξύτερη. Μια έξοδος από το ευρώ, και η επόμενη αθέτηση πληρωμών, θα ελάφρυνε το χρέος της χώρας, θα αναστήλωνε την ανταγωνιστικότητα και θα προκαλούσε τους πολιτικούς της να αναλάβουν το πεπρωμένο της χώρας τους. Ακόμα βέβαια, το να αφήσει το ευρώ θα δημιουργούσε επίσης το χάος και θα κατέστρεφε τις αποταμιεύσεις και, όπως συχνά στο παρελθόν, τα πλεονεκτήματά γρήγορα θα πέταγαν μακριά.
Το υπόλοιπο της ζώνης του ευρώ είναι επίσης καλύτερα με την Ελλάδα «εντός», μόνο και μόνο λόγω του κινδύνου της μετάδοσης της κρίσης (και των ανεπαρκών προετοιμασιών για αυτήν). Αλλά πάλι, όχι με οποιοδήποτε τίμημα.
Εάν η Ελλάδα απορρίψει το δεύτερο πακέτο διάσωσης ή μείνει δραστικά πίσω στο πρόγραμμά της, η έξοδός της θα μπορούσε να γίνει αναπόφευκτη. Η κα Μέρκελ και ο κ. Ολάντ έχουν ούτε ένα μήνα για να προετοιμαστούν για αυτό. Έχουν πολλή δουλειά να κάνουν.
Πηγή: The Economist
Μετάφραση: Σπύρος Κόγκας
