Μαύρη λίστα λογοκρισίας στο Διαδίκτυο
Του Πασχου Mανδραβελη
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_24/06/2012_448658)
Πριν από πολλά χρόνια γελούσαμε με τα καμώματα των μουλάδων του Ιράν και του αντιδημοκρατικού καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, που προσπαθούσαν ματαίως να φέρουν το Διαδίκτυο στα μέτρα των δικών τους αντιλήψεων, προλήψεων, δηλαδή του δικού τους σκοταδισμού.
Γράφαμε στις 28.3.1999: «H χρήση του Διαδικτύου σ' αυτές τις δύο χώρες επιτρέπεται, αλλά με πολλούς περιορισμούς. Oι κυβερνήσεις ανησυχούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον πληθυσμό τους η έκρηξη πληροφόρησης που φέρνει μαζί του το Internet, καθώς και τα μηνύματα που ταξιδεύουν μέσω των τηλεφωνικών γραμμών στους υπολογιστές της χώρας τους. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί αντικαθεστωτικοί στη Δύση που έχουν βάλει ηλεκτρονικές σελίδες που φέρονται ενάντια στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Aραβίας ή βάλλουν κατά των Iμάμηδων της Tεχεράνης. Πέραν αυτών οι φωτογραφίες των γυναικών στο Διαδίκτυο είναι ασκεπείς και πολλές φορές... ασεβείς.
»Ετσι λοιπόν οι Αρχές των δύο χωρών προσπαθούν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα. Θέλουν μεν να έχουν Internet, αλλά θέλουν ένα Internet κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους.
»Στο Iράν, οι χρήστες παρακολουθούνται από τους παροχείς υπηρεσιών (όσο οι τελευταίοι μπορούν να παρακολουθούν). Kάθε ένας που αποκτά πρόσβαση υπογράφει συμβόλαιο ότι δεν θα πάει σε διευθύνσεις οι οποίες έχουν υλικό κατά της Iσλαμικής Eπανάστασης ή σεξουαλικό περιεχόμενο. Aν κάποιος πιαστεί να βλέπει απαγορευμένες σελίδες, χάνει αυτομάτως το προνόμιο της διασύνδεσης.
»Στη Σαουδική Aραβία η λογοκρισία είναι μεγαλύτερη και τεχνολογικά πιο εκλεπτυσμένη. Ολες οι διασυνδέσεις Internet προς τον έξω κόσμο περνούν μέσω ισχυρών υπολογιστών, που έχει εγκαταστήσει έξω από το Pιάντ η κυβέρνηση. Oι υπολογιστές αυτοί έχουν μια «μαύρη λίστα διευθύνσεων» (κυρίως εκείνων που έχουν σελίδες αντικαθεστωτικών) στις οποίες δεν επιτρέπουν την πρόσβαση. Aν κάποιος προσπαθήσει να μπει σε κάποια από τις παραπάνω σελίδες εμφανίζεται στην οθόνη ένα τεράστιο «AΠAΓOPEYETAI». Ετσι, καθημερινά, γίνεται το παιχνίδι του ποντικού με τη γάτα. Oι αντικαθεστωτικοί βάζουν τις σελίδες τους σε νέες διευθύνσεις, οι υπάλληλοι της σαουδαραβικής κυβέρνησης τις ανακαλύπτουν και τις προσθέτουν στη μαύρη λίστα και η ζωή, όπως και το... παιχνίδι του Διαδικτύου, συνεχίζεται».
Αυτό το παιγνίδι της λογοκρισίας ξεκινά και στην Ελλάδα με μία απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (4658/2012), που εκδόθηκε τον περασμένο μήνα. Εδώ το στοίχημα δεν είναι η απαγόρευση πρόσβασης σε σελίδες με ερωτικό ή αντικαθεστωτικό περιεχόμενο· χωρίς να αποκλείεται στο μέλλον και κάτι τέτοιο, μιας και ανοίγει ο ασκός της λογοκρισίας. Η απόφαση του δικαστηρίου διατάσσει τους φορείς παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου να κόψουν την πρόσβαση των Ελλήνων χρηστών σε δύο δικτυακούς τόπους του εξωτερικού οι οποίοι, ανάμεσα στα άλλα, είχαν και πειρατική μουσική.
Ισχυρό λόμπι
Το παιγνίδι των «πειρατών» και «αστυνόμων» των πνευματικών έργων εντάθηκε παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια με την έλευση του Διαδικτύου. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος φουντώνει σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα μια περίεργη ιδιωτική γραφειοκρατία που ευφημίζεται ως «προστασία των δημιουργών», αλλά όπως συμβαίνει με κάθε γραφειοκρατία, εκφυλίζεται σε σίτιση της ίδιας της γραφειοκρατίας παρά σε προστασία των ίδιων των δημιουργών. Αυτή απαρτίζεται κατ' αρχήν από λόμπι εταιρειών που στόχο έχουν την κλοπή των πνευματικών έργων από τη δημόσια σφαίρα. Το πιο πρόσφατο επίτευγμά τους ήταν η επέκταση του χρόνου μονοπώλησης ενός πνευματικού έργου από τα 50 στα 70 χρόνια μετά τον θάνατο του δημιουργού· με άλλα λόγια, αυτά τα λόμπι έχουν στόχο την «προστασία» των νεκρών καλλιτεχνών. Από την άλλη, έχουν δημιουργηθεί διάφοροι οργανισμοί «διαχείρισης πνευματικών έργων» που βρίσκουν ευφάνταστους νομικούς τρόπους να πληρώνονται.
Ενας από αυτούς τους οργανισμούς, που φέρει τον διακριτικό τίτλο «Grammo» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας των Παραγωγών Υλικών Φορέων Ηχου ή Ηχου και Εικόνας», συνεπικουρούμενος από άλλους πέντε (!) τέτοιους οργανισμούς προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, ζητώντας να διατάξει το δικαστήριο τους παρόχους Internet την αποκοπή πρόσβασης των Ελλήνων χρηστών σε δύο δικτυακούς τόπους που είναι επιβλαβείς για τα συμφέροντά τους και τα συμφέροντα όσων εκπροσωπούν.
Λάθος στόχος
Φυσικά αυτό είναι δικαίωμά τους, αλλά η απόφαση του δικαστηρίου δημιουργεί ένα πολύ κακό προηγούμενο. Κατ' αρχήν η απόφαση στερείται κοινής λογικής. Θα ήταν σαν να διέτασσε ένα δικαστήριο τα ΕΛΤΑ να μην πηγαίνουν επιστολές σε κάποια διεύθυνση, διότι κάποιοι ισχυρίζονται ότι εκεί γίνονται παράνομες πράξεις. Αντί δηλαδή να παρέμβει η αστυνομία για να πατάξει την παρανομία γίνεται ένας ιδιότυπος αποκλεισμός. Συνεπώς, αν οι Οργανισμοί Διαχείρισης Πνευματικών Εργων θεωρούν πως παραβιάζεται ο νόμος από τα συγκεκριμένα sites, όφειλαν να προσφύγουν στα κατά τόπους δικαστήρια για να τα κλείσουν και όχι να επιδιώξουν αυτή την ιδιότυπη λογοκρισία της πρόσβασης. Εξ άλλου, αυτή είναι αλυσιτελής. Ηδη το ένα από αυτά τα sites (το άλλο έκλεισε πολύ πριν βγει η απόφαση) απέκτησε και «αδελφό», που κάνει ακριβώς τα ίδια. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, η Δικαιοσύνη θα σπαταλά πόρους και ανθρωποώρες για να κυνηγά φαντάσματα που ανακαλύπτουν οι δικηγόροι των εν λόγω οργανισμών. Βεβαίως, αυτοί οι δικηγόροι πληρώνονται· οι παραγωγοί δεν προστατεύονται από αυτές τις διαδικασίες, ενισχύοντας το επιχείρημα ότι όλες οι γραφειοκρατικές δομές το πρώτο που εξασφαλίζουν είναι η επιβίωσή τους, ακόμη και εις βάρος των σκοπών που διακηρύσσουν.
Το βασικότερο όμως πρόβλημα είναι ότι ανοίγει ένας πολύ ολισθηρός δρόμος για το ελληνικό Διαδίκτυο. Φυσικά, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μουλάδες (όχι, πολλοί, τουλάχιστον) ούτε η αστυνομία ενός αντιδημοκρατικού καθεστώτος για να αρχίσει να κόβει την πρόσβαση σε δικτυακούς τόπους που ενοχλούν. Αλλά ποτέ δεν ξέρει κανείς. Στην επιτροπή για τα blogs που είχε συσταθεί από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, ακούστηκαν και τέτοιες ιδέες για blogs που η Δικαιοσύνη θα έκρινε εξυβριστικά ή συκοφαντικά. Φυσικά δεν πέρασε, αλλά κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί σε άλλες εποχές, με άλλες προτεραιότητες και άλλες ευαισθησίες. Οπως όλα τα πράγματα, η ελευθερία του λόγου σπανίως καταργείται μονομιάς, αλλά μπορεί να διαβρωθεί σιγά σιγά θέτοντας άλλες -ακόμη και θεμιτές- προτεραιότητες όπως είναι η προστασία του πνευματικού έργου προς όφελος των δημιουργών.
