Οι φιλοδοξίες του Ιράν στο Λεβάντε
Γιατί οικοδομεί δύο διαδρόμους προς την Μεσόγειο
Ehud Yaari
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Σύμφωνα με τα λόγια του υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Rex Tillerson, η διοίκηση του προέδρου Donald Trump αυτή την εποχή επανεξετάζει τους τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων που θέτει το Ιράν.
Αυτό πιθανότατα σημαίνει αναζήτηση τρόπων για να περιοριστεί ο επεκτατισμός του Ιράν στην Μέση Ανατολή. Αλλά, για να είναι αποτελεσματικό το σχέδιο ανάσχεσης, η Ουάσινγκτον πρέπει να εξετάσει τη νεοεμφανιζόμενη στρατηγική του Ιράν στο Λεβάντε και πρέπει να καταλάβει ότι παρ’όλο που η Τεχεράνη εξακολουθεί να ελπίζει να επιτύχει περιφερειακή ηγεμονία μακροπρόθεσμα, το σημερινό της σχέδιο είναι να επικεντρωθεί στην επίτευξη και διατήρηση μιας δεσπόζουσας θέσης στο Ιράκ, στον Λίβανο και την Συρία. Ο αιματηρός βάλτος που αφορά αυτές τις τρεις χώρες προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για παγίωση της ισχύος από ό, τι σίγουρα θα ήταν μια πιο επικίνδυνη αντιπαράθεση στον Κόλπο, όπου το Ιράν θα έπρεπε να αντιμετωπίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους. Η επιτυχία της στενότερης προσέγγισης θα μπορούσε εξάλλου να ενισχύσει την λαβή της Τεχεράνης έναντι της Σαουδικής Αραβίας και εκείνων στο σουνιτικό μπλοκ.
Ο στρατηγός Qassem Soleimani, ο διοικητής του τμήματος της Δύναμης Quds στο Ιρανικό Ισλαμικό Σώμα Επαναστατικής Φρουράς (IRGC), είναι ένας από τους υπεύθυνους για την εκτέλεση του νέου πολιτικού οράματος. Τα τελευταία τρία χρόνια, έχει εργαστεί για να δημιουργήσει τα δομικά στοιχεία για τουλάχιστον έναν, αλλά πιθανότατα δύο, χερσαίους διάδρομους σε όλο το Λεβάντε (ένας στον βορρά και ένας στο νότο), συνδέοντας το Ιράν με την Μεσόγειο. Αυτοί οι διάδρομοι θα διασχίσουν απόσταση τουλάχιστον 800 μιλίων από τα δυτικά σύνορα του Ιράν μέσω των κοιλάδων του Ευφράτη και του Τίγρη και τις τεράστιες εκτάσεις της ερήμου στο Ιράκ και την Συρία, παρέχοντας σύνδεση με την Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τελικά καταλήγοντας στην άκρη των υψιπέδων του Γκολάν. Οι δύο διάδρομοι θα χρησιμεύσουν ως αλυσίδες για την μετακίνηση στρατιωτικών προμηθειών ή στρατιωτών όταν χρειαστεί. Τον τελευταίο καιρό, αρκετοί Σιίτες παραστρατιωτικοί που χρηματοδοτήθηκαν από το Ιράν έχουν αναφέρει δημόσια τις προσπάθειές τους να μεταφέρουν τους μαχητές τους σε αυτές τις διαδρομές. Για παράδειγμα, οι δυνάμεις της λιβανέζικης μαχητικής ομάδας Χεζμπολάχ είναι παρούσες στην Συρία και στο Ιράκ, ενώ βασικές ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές βρίσκονται επί του παρόντος στο Λίβανο.
Η ιδέα, σύμφωνα με αρκετούς ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους, είναι η ανάθεση της εποπτείας των διαδρόμων σε εξουσιοδοτημένες εξωτερικές δυνάμεις όπως η Χεζμπολάχ και οι διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές που υποστηρίζει το Ιράν στο Ιράκ και την Συρία, προκειμένου να αποφύγουν να χρησιμοποιήσουν τις δικές τους στρατιωτικές δυνάμεις για να ελέγξουν τους διαδρόμους. (Το Ιράν έχει μια μακρόχρονη αποστροφή στο να επενδύει σε ανθρώπινο δυναμικό στο εξωτερικό). Οι πολιτοφυλακές των αντιπροσώπων της Τεχεράνης θα είναι σε θέση να σχηματίσουν μια δύναμη που αριθμεί 150.000 έως 200.000 μαχητές, συμπεριλαμβανομένων 18.000 Αφγανών Σιιτών, 3.000-4.000 Πακιστανών Σιιτών και μικρών παραστρατιωτικών ομάδων Χριστιανών και Δρούζων. Ορισμένες από αυτές τις δυνάμεις έχουν ήδη αναπτυχθεί σε διάφορους τομείς κατά μήκος των προβλεπόμενων διαδρόμων. Το Ιράν θα είναι επίσης σε θέση να στρατολογήσει περισσότερους Σιίτες -ειδικά πρόσφυγες από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν που αναζητούν απασχόληση και αιτία.
Ο βόρειος διάδρομος θα περάσει από το Ιράν μέσω της σιιτικής πλειοψηφίας επαρχίας Ντιγιάλα προς την επαρχία Kirkuk και την πόλη Shirqat στα ανατολικά και θα συνδεθεί με την Συρία μέσω των ορεινών περιοχών Tal Afar και Sinjar. Αυτό σημαίνει ότι οι ιρανικές φάλαγγες θα φθάσουν στα συριακά κουρδικά εδάφη που είναι ήδη επανασυνδεδεμένα με περιοχές υπό τον έλεγχο του Σύρου προέδρου, Bashar al-Assad. Για να περάσουν από αυτόν τον διάδρομο, οι Ιρανοί θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι ούτε η ιρακινή κυβέρνηση ούτε οι κουρδικές δυνάμεις θα παρεμβαίνουν πιο δυτικά. Λόγω της αυξανόμενης ιρανικής επιρροής στην ιρακινή κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις της, φαίνεται πολύ απίθανο να υπάρξει πραγματική αντίθεση από την Βαγδάτη για τις φάλαγγές τους. Το ίδιο ισχύει για τους Κούρδους. Οι πεσμεργκά, οι στρατιωτικές δυνάμεις των δύο κυριότερων κουρδικών πολιτικών κομμάτων του Ιράκ, της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν και του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν θα είναι απρόθυμες να σταματήσουν τις κινήσεις των ιρανικών στρατευμάτων που δεν απειλούν τα συμφέροντά τους. Οι δυνάμεις του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) στο Σιντζάρ έχουν στενούς δεσμούς με το Ιράν και στο Tal Afar, οι υπέρ του Ιράν πολιτοφυλακές επιχειρούν ήδη με την συναίνεση των ΗΠΑ. Στην κουρδική Συρία, που είναι γνωστή στους Κούρδους ως Ροζάβα (Rojava), οι Κούρδοι που διοικούνται από το Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) υπόκεινται σε συνεχή απειλή από την Τουρκία, η οποία θεωρεί το PKK και το PYD ως τρομοκρατικές ομάδες και επομένως θεωρεί το Ιράν ως φιλική δύναμη.
Η πρόσφατη εντατικοποίηση του τουρκο-ιρανικού ανταγωνισμού στο Λεβάντε δεν οδήγησε, μέχρι τώρα, σε οποιαδήποτε τριβή στο έδαφος. Θα παραμείνει μάλλον έτσι στο προσεχές μέλλον. Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, φαίνεται να προτιμά τον ρητορικό παρά τον πραγματικό πόλεμο εναντίον του Ιράν. Καταγγέλλει τις δραστηριότητες της Τεχεράνης στον Λίβανο ή αυτό που ονομάζει «περσικό επεκτατισμό», αλλά κρίνοντας από την συμπεριφορά του Ερντογάν μέχρι τώρα, θα ήταν διστακτικός να χρησιμοποιήσει την σημαντική επιρροή του στους Ιρακινούς Κούρδους, στην τουρκμενική μειονότητα στο Ιράκ και στην Συρία και στις αραβικές σουνιτικές πολιτοφυλακές ώστε να προσπαθήσουν να ματαιώσουν το ιρανικό σχέδιο.
Ο νότιος διάδρομος θα επέτρεπε την κυκλοφορία από το Ιράν να διέρχεται από τις σιιτικές επαρχίες του Ιράκ, να ενσωματώσει τον κύριο αυτοκινητόδρομο της ερήμου στην επαρχία Anbar και να εισέρχεται στην ανατολική Συρία προτού φτάσει στην Δαμασκό. Το κύριο πρόβλημα με αυτή την διαδρομή είναι ότι ο κυρίως σουνιτικός πληθυσμός του Anbar βλέπει το Ιράν με καχυποψία και εχθρότητα. Αλλά οι περισσότεροι από τους εκτιμώμενους 1,5 εκατομμύρια Σουνίτες κατοικούν στις τέσσερις μεγάλες πόλεις -Φαλούτζα, Χαντίθα, Ραμάτι και Αλ-Κάιμ- και μπορούν εύκολα να παρακαμφθούν ακολουθώντας διαδρομές μέσα από την άγονη και αραιοκατοικημένη ύπαιθρο. Ήταν ακριβώς στις ίδιες αυτές περιοχές που οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν Σιίτες μαχητές πολέμησαν παράλληλα με τον ιρακινό στρατό για να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος (γνωστό και ως ISIS) και εξακολουθούν να διατηρούν κάποια οχυρά κατά μήκος της εθνικής οδού. Από αυτή την άποψη, οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας που σταθμεύουν κατά μήκος της εθνικής οδού στην έρημο Anbar δεν είναι πιθανό να αντιταχθούν σε φάλαγγες που προέρχονται από το Ιράν ή τις συμμαχικές πολιτοφυλακές του. Οι τοπικές σουνιτικές φυλές θα ήταν απρόθυμες να πυροδοτήσουν μια σύγκρουση, ειδικά μια σύγκρουση που δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν. Το Ιράν θα μπορούσε να τους παροτρύνει, να τους δωροδοκήσει ή να τους εξαναγκάσει να κλείνουν τα μάτια τους στις ιρανικές φάλαγγες που διασχίζουν τα εδάφη τους.
Κατά την επόμενη δεκαετία, το Ιράν προτίθεται να εκσυγχρονίσει το ξεπερασμένο στρατιωτικό του οπλοστάσιο. Αυτό θα παρέχει σταδιακά τόσο το IRGC όσο και στον Στρατό της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν (ή Artesh) το κινητό πυροβολικό, τα τανκς και άλλον απαραίτητο εξοπλισμό, ώστε να εξεταστεί το ενδεχόμενο σχηματισμού, σε κάποιο σημείο, μιας εκστρατευτικής δύναμης μεγάλης εμβέλειας για την ενίσχυση των συμμαχικών τους πολιτοφυλακών. Με μια αναβαθμισμένη αεροπορική δύναμη, το Ιράν θα μπορούσε να προσφέρει κάλυψη σε στρατεύματα εδάφους που κινούνται κατά μήκος των διαδρόμων, είτε για να ασκήσει επιρροή στις τοπικές πολιτικές φατρίες, φυλές και σέκτες είτε σε μαζικά στρατεύματα κοντά στα ισραηλινά σύνορα.
Μόλις υποχωρήσουν οι μάχες που μαίνονται στην Συρία και στο Ιράκ, το Ιράν πιθανότατα θα συνεχίσει να αναπτύσσει τις πολιτοφυλακές του και στα δύο κράτη, με τον ίδιο τρόπο που στηρίζει την Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Στο Ιράκ, οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές, οι οποίες αποτελούν μέρος των Μονάδων Λαϊκής Κινητοποίησης, μια ομπρέλα δεκάδων κυρίως σιιτικών πολιτοφυλακών, έχουν ήδη λάβει επίσημη αναγνώριση και κεφάλαια από την Βαγδάτη. Και στην Συρία, αν ο Άσαντ παραμείνει στην εξουσία, το Ιράν σχεδιάζει να ενσωματώσει το ευρύ φάσμα των πολιτοφυλακών του σε μια παραστρατιωτική δομή εθελοντών τύπου Basij, η οποία θα τελεί υπό ιρανικό έλεγχο. Αυτές οι πολιτοφυλακές αποσκοπούν να βοηθήσουν στην διατήρηση των υπέρ του Ιράν κυβερνήσεων σε όλη την περιοχή του Λεβάντε και να διατηρήσουν τους διαδρόμους δημιουργώντας μια σειρά από τοπικούς τομείς και ad hoc συμμαχίες με τοπικούς παίκτες κατά μήκος των διαδρομών.
Ο απώτερος στόχος των διαδρόμων, ωστόσο, είναι να επεκταθεί η εμβέλεια του Ιράν στα υψίπεδα του Γκολάν, με στόχο την σύσφιξη της θηλιάς γύρω από το Ισραήλ. Οι Ιρανοί εκφράζουν δημόσια το έντονο ενδιαφέρον τους να ανοίξουν το μέτωπο του Γκολάν στους πληρεξουσίους τους και οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του IRGC ασχολούνται τώρα με την ίδρυση μιας νέας πολιτοφυλακής -το Σύνταγμα Golan- που αποτελείται εν μέρει από Παλαιστίνιους που κατοικούν στην Συρία. Ο Αχμέτ Τζιμπρίλ, ο παλαίμαχος ηγέτης του υποστηριζόμενου από το Ιράν «Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης - Γενική Διοίκηση», είναι υπέρμαχος μιας τέτοιας κίνηση στα υψίπεδα του Γκολάν, μια έκκληση που επίσης επαναλήφθηκε σε διάφορες χρονικές στιγμές από τα επίσημα συριακά μέσα ενημέρωσης. Μια τέτοια τακτική θα επέκτεινε το υφιστάμενο μέτωπο στον Λίβανο μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ μέχρι τον ποταμό Yarmuk, όπου συναντώνται τα σύνορα Συρίας-Ιορδανίας-Ισραήλ. Οι ηγέτες ορισμένων ιρακινών πολιτοφυλακών που χρηματοδοτούνται από το Ιράν, όπως ο al Nujaba, μιλούν ήδη ανοιχτά για την πρόθεσή τους να μεταφέρουν τις δυνάμεις τους στο μέτωπο του Γκολάν. Το Ισραήλ έχει αντιδράσει αρκετές φορές σε επιθέσεις που προέρχονται από αυτή την περιοχή και ένας Ιρανός στρατηγός σκοτώθηκε κατά την διάρκεια εκείνων των συγκρούσεων.
Σε απάντηση στο σχέδιο του Ιράν να εξασφαλίσει επιρροή στον Λίβανο, η κυβέρνηση Trump θα πρέπει να συνεργαστεί με τους περιφερειακούς ομολόγους της για να ανατρέψει την προσπάθεια του Ιράν να οικοδομήσει αυτούς τους δύο διάδρομους. Η Τουρκία, σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, πρέπει να ενθαρρυνθεί να αντισταθεί στις προσπάθειες του Ιράν να κυριαρχήσει, μέσω των διαδρόμων, στις κύριες εμπορικές διαδρομές που εξυπηρετούν μεγάλες ποσότητες τουρκικών εξαγωγών στον αραβικό κόσμο. Στους Κούρδους, τόσο στο Ιράκ όσο και στην Συρία, πρέπει να διατεθεί στρατιωτικός εξοπλισμός για να αντιμετωπίσουν τις σιιτικές πολιτοφυλακές. Η Ιορδανία πρέπει να βοηθήσει τους Σουνίτες του δυτικού Ιράκ, καθώς και την ομοσπονδία Βεδουίνων Shamar της συριακής ερήμου, η οποία έχει παραδοσιακούς δεσμούς με τους Σαουδάραβες, στην οργάνωση των δικών τους δυνάμεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να υποστηρίξουν την προσπάθεια του Ισραήλ να εμποδίσει τους Ιρανούς να αποκτήσουν ένα σημείο στήριξης στην συριακή πλευρά των υψιπέδων του Γκολάν. Αλλά πάνω απ’ όλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεχίσουν να μιλούν με την Ρωσία και να επιμένουν ότι συντομότερα παρά αργότερα, ο Σύρος ηγέτης Μπασάρ αλ-Άσαντ θα πρέπει να φύγει.
* Ο EHUD YAARI είναι διεθνής υπότροφος του Lafer στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής και σχολιαστής για την Μέση Ανατολή στα τηλεοπτικά νέα του Channel 2 στο Ισραήλ.
(Στην φωτογραφία : Μέλη των Δυνάμεων Λαϊκής Κινητοποίησης κατά την διάρκεια μιας στρατιωτικής επιχείρησης στα δυτικά της Σαμάρα, στην έρημο Anbar, στις 7 Μαρτίου 2016. THAIER AL-SUDANI / REUTERS)
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-05-01/irans-ambitions-...
