Νεφέλη, Δανάη, αλλά και... Αμελί
ΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Ενα ωραίο Σάββατο του Σεπτεμβρίου, από αυτά που «φωνάζουν» γάμος και βάπτιση –ενίοτε και τα δύο ταυτοχρόνως–, σε μια εκκλησία της Λαμίας μια οικογένεια γινόταν άνω-κάτω.
«Οχι, δεν θα το πείτε έτσι!», φώναζε στον ιερέα ο παππούς του μικρού που βαφτιζόταν. «Παρακαλώ σεβαστείτε το μυστήριο, μη φωνάζετε», τον παρακαλούσε ο παπάς. «Εσείς, πάτερ, τη δουλειά σας», απαντούσε ο ηλικιωμένος άνδρας. Αιτία του τσακωμού το γεγονός ότι οι γονείς είχαν διαλέξει δύο ονόματα για το παιδί τους, το ένα εκ των οποίων μάλιστα του εν λόγω παππού. Εκείνος όμως ήθελε άλλο για δεύτερο όνομα, Κύριος οίδε γιατί. Εντέλει επενέβησαν οι ψυχραιμότεροι συγγενείς και αποφεύχθηκαν τα χειρότερα. Το παιδί βαπτίστηκε με το όνομα του παππού του και το όνομα με το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα το φωνάζουν στην υπόλοιπη ζωή του.
Η κοινωνία προοδεύει, αλλά κάποια πράγματα, όπως τα πάθη που παραδοσιακά ξεσηκώνει η ονοματοδοσία των Ελληνόπουλων, «δεν θα μας τα πάρουν». Ακόμα και σήμερα, παρά τα τόσα άλλα προβλήματα που απειλούν την οικογενειακή γαλήνη, δεκάδες ζευγάρια καταλήγουν τσακωμένα επειδή «είπε η μαμά μου ότι αν δεν βγάλουμε το παιδί το όνομα του μπαμπά, θα με αποκληρώσει», γιατί «ο μπαμπάς είπε ότι τόσα έκαναν για μας, γιατί τους πικραίνουμε έτσι» ή γιατί «έφτασε ενός έτους το παιδί και ακόμα μας κρατάνε μούτρα τα πεθερικά μου» (όλα πραγματικές μαρτυρίες, παρεμπιπτόντως).
Εως τον χωρισμό
«Είχα περιστατικό ζευγαριού που ήρθε λόγω των συγκρούσεων για το όνομα και τελικά χώρισε, επειδή η γυναίκα δεν μπορούσε να αντέξει ότι δεν θα τιμούσε τον νεκρό, και αρκετά εξιδανικευμένο, πατέρα της με το όνομα του παιδιού», λέει στην «Κ» η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Χαριτίνη Καρρά. «Συνήθως το όνομα σηματοδοτεί το είδος και την ένταση της σύνδεσης που κάθε μέλος του ζευγαριού διατηρεί ή θέλει να διατηρήσει με την πατρική του οικογένεια. Αρκετά δύσκολα γίνονται τα πράγματα όταν ο κάθε σύντροφος δεν έχει βρει τη θέση του μέσα στην οικογένεια, οπότε ανοίγονται παράθυρα για παρεμβάσεις από τους γονείς με συχνά ολέθρια αποτελέσματα. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα ζευγαριών που χώρισαν ή κόντεψαν να χωρίσουν όταν πεθερές ή πεθεροί ενεπλάκησαν ενεργά στο θέμα, θεωρώντας προδοσία ή ασέβεια το να μη χρησιμοποιηθεί το όνομά τους. Ιδιαίτερο βάρος έχουν οι νεκροί γονείς, μεγαλύτερο από τους ζωντανούς, ως απόδοση τιμής αλλά και ως τελετουργικό νεκρανάστασης».
Τα προβλήματα είναι λιγότερα στις οικογένειες που τηρούν πιστά τις παραδόσεις, που θέλουν –κυρίως στα νησιά– αν το πρώτο παιδί είναι αγόρι να παίρνει το όνομα του παππού από την πλευρά του πατέρα και αν είναι κορίτσι, της γιαγιάς από την πλευρά της μητέρας, και στην ηπειρωτική Ελλάδα το πρώτο παιδί, είτε αγόρι είναι είτε κορίτσι, να παίρνει όνομα από την πλευρά του πατέρα και το δεύτερο από τη μητέρα. Τα τελευταία χρόνια πάντως η μόδα που σαρώνει τα ληξιαρχεία της χώρας είναι τα διπλά ονόματα (ή και τριπλά ενίοτε), με πολλά ζευγάρια να βρίσκουν αυτόν τον τρόπο για να τους έχουν όλους ικανοποιημένους (και να προσθέσουν και το όνομα της δικής τους επιλογής). Κάπως έτσι, και δεδομένου ότι πολλές σύγχρονες γυναίκες επιθυμούν το παιδί να φέρει και το δικό τους επώνυμο, χιλιάδες παιδιά... κυκλοφορούν σήμερα με δύο ονόματα και δύο επίθετα – κανονικός πονοκέφαλος για τους απουσιολόγους της τάξης.
Η τάση πάντως κινείται εις βάρος των «λαϊκών» ονομάτων και των «αυστηρά» θρησκευτικών ή βυζαντινών, και υπέρ των ονομάτων που πηγάζουν από την αρχαιότητα και την ελληνική μυθολογία. Στις σημερινές σχολικές τάξεις, οι Νεφέλες και οι Δανάες, για παράδειγμα, «συναγωνίζονται» τις Ελένες και τις Μαρίες. Ετσι, τελευταία οι γονείς αποφεύγουν τα πολύ δημοφιλή ονόματα, όπως Λητώ, Δάφνη, Ορέστης, Ορφέας, για πιο εξεζητημένα όπως Απόλλωνας, Φρίξος, Ηβη, Σεμέλη κ.ο.κ. Στην παιδική χαρά της Φιλοθέης, πρόσφατα, μια γυναίκα φώναζε το παιδί της «Ερωτα» και μια άλλη την κόρη της «Αμελί», ενώ οι μικροί Δαίδαλος, Λαέρτης και Μήδεια παίζουν αυτή τη στιγμή σε κάποιο παιδικό δωμάτιο. Εκτός μόδας φαίνεται ότι είναι και τα υποκοριστικά, ο Κωνσταντίνος παραμένει Κωνσταντίνος και επ’ ουδενί Κωστάκης.
Πάντως, παρά τις εκάστοτε τάσεις, δεν αναμένεται σύντομα τα Γιώργος και Μαρία να χάσουν τις πρώτες θέσεις των πιο κοινών ονομάτων στην Ελλάδα. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η έρευνα του Γιώργου Φουνταλή (foundalis.com/grk/EllinikaOnomata.html), η μεγαλύτερη σχετική έρευνα μέχρι σήμερα, σε δείγμα 100.000 ατόμων που πήραν μέρος σε διαγωνισμό του ΑΣΕΠ το 2008. Οι Γιώργηδες και οι Μαρίες εκτιμώνται σε μισό εκατομμύριο έκαστοι, με τις Ελένες και τους Δημήτρηδες να ακολουθούν. «Δεν αναμένω ανακατατάξεις, γιατί έχουν περάσει πολύ λίγα χρόνια από την έρευνα και γιατί η ελληνική κουλτούρα επιμένει να ονομάζει τα παιδιά με τα ονόματα των παππούδων και των γιαγιάδων», λέει ο ίδιος στην «Κ».
