Το μοντέλο της Rojava
Πώς κυβερνούν οι Κούρδοι της Συρίας
Meredith Tax
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr/)
Ένα νέο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης διαμορφώνεται στις κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας. Η Rojava [1], όπως είναι γνωστό, περιλαμβάνει τρία καντόνια στο δυτικό τμήμα της ιστορικής πατρίδας του κουρδικού λαού, η οποία τώρα διαιρείται μεταξύ του Ιράν, του Ιράκ, της Συρίας και της Τουρκίας [2].
Από την άποψη της κοινωνικής ισότητας, του εθνοτικού πλουραλισμού και του αντι-σεχταρισμού, το έδαφος αυτό αποτελεί μια περιφερειακή εξαίρεση. Τούτο ισχύει κυρίως όταν πρόκειται για την πρόοδο των γυναικών.
Η προσοχή του Δυτικού κοινού άρχισε να στρέφεται προς την Rojava το 2014 και το 2015, όταν οι εκεί πολιτοφυλακές, οι Μονάδες Λαϊκής Προστασίας (YPG) και οι Γυναικείες Μονάδες Προστασίας (YPJ), διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην εκδίωξη του Ισλαμικού Κράτους ή ISIS [3] από το Κομπανί [4], μια πόλη στην βόρεια Συρία. Οι παρατηρητές εστίασαν σε δύο χαρακτηριστικά της ομάδας: Πρώτον, στην επιτυχία της κατά του ISIS, το οποίο οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ δυνάμεις της ιρακινής ασφάλειας και της συριακής αντιπολίτευσης πάλευαν για να νικήσουν, και, δεύτερον, στην ανάδειξη των γυναικών μαχητών στις τάξεις της.
Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο [5], θηλυκοί αντάρτες έχουν λάβει μέρος σε ένοπλους αγώνες σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, οι περισσότερες μαχητικές ομάδες έχουν στρατολογήσει γυναίκες επειδή χρειάζονται περισσότερους στρατιώτες, όχι γιατί ήθελαν να ενισχύσουν τις γυναίκες, και λίγες έχουν δώσει προτεραιότητα στην ισότητα των γυναικών όσο οι Κούρδοι της Τουρκίας και της Συρίας.
Η έμφαση της Rojava σχετικά με τον ηγετικό ρόλο των γυναικών, όμως, δεν περιορίζεται στον στρατό. Ορίζει το ευρύτερο κοινωνικό όραμα των Κούρδων της Συρίας. Το 40% των μελών της κάθε οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών ή του κάθε διοικητικού οργάνου στην Rojava πρέπει να αποτελείται από γυναίκες. Ομοίως, όλα τα διοικητικά όργανα, τα οικονομικά σχέδια, και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών απαιτείται να έχουν άνδρες και γυναίκες συμπροέδρους. Παρά το γεγονός ότι το Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης [6] (PYD) κατέχει δεσπόζουσα θέση στην Rojava και οι Κούρδοι αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού της, η Rojava είναι ο τόπος μιας σειράς άλλων πολιτικών κομμάτων και εθνοτήτων. Είναι η μόνη κοινωνία στην περιοχή της, που στηρίζεται στις δυνάμεις του συνόλου του πληθυσμού της. Πώς οι γυναίκες κατάφεραν να αποκτήσουν τόση δύναμη στην μέση ενός πολέμου επιβίωσης;
ΜΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΞΑΙΡΕΣΗ
Η ιστορία αρχίζει στην Τουρκία το 1978, όταν ιδρύθηκε το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) για να πιέσει για ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος. Στα πρώτα χρόνια της εξέγερσης κατά της τουρκικής κυβέρνησης, το PKK καθοδηγήθηκε κυρίως από άνδρες αντάρτες. Αλλά αυτό άλλαξε στην δεκαετία του 1990, όταν μια ευρύτερη κουρδική πολιτική αντίσταση αναδύθηκε στις πόλεις της Τουρκίας και οι Κούρδοι ακτιβιστές άρχισαν να πιέζουν για εκπροσώπηση μέσα από ένα κοινοβουλευτικό κόμμα, το Λαϊκό Κόμμα Εργασίας (HEP). Σε αμφότερες τις προσπάθειες, οι γυναίκες υπηρέτησαν σε ηγετικές θέσεις. Η Leyla Zana, πρώην μέλος του HEP, εξακολουθεί να υπηρετεί στο κοινοβούλιο της Τουρκίας.
Περί το 1993, σύμφωνα με την δημοσιογράφο Aliza Marcus, το ένα τρίτο των νέων μελών του ΡΚΚ ήταν γυναίκες˙ πολλές από αυτές είχαν στρατολογηθεί από την Sakine Cansiz, μια από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας. Το 1995, το PKK σχημάτισε τον στρατό των γυναικών, ο οποίος καλείται τώρα YJA-Star. Η απόφαση για την ίδρυση του στρατού κατέστησε σαφές ότι θα χρησιμεύσει ως πρότυπο για άλλες γυναικείες οργανώσεις «σε όλους τους τομείς της οικονομίας, όλους τους κοινωνικούς θεσμούς, ακόμη και στην σφαίρα του πολιτισμού». Η διάταξη αυτή ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή για το γεγονός ότι, στο αγροτικό Κουρδιστάν, η υποταγή των γυναικών -μέσω μισογυνικών πρακτικών όπως τα λεγόμενα εγκλήματα τιμής, η αναγκαστική απομόνωση και οι γάμοι παιδιών- ήταν εδώ και καιρό ο κανόνας. Για πολλές Κούρδισες, το να αφήσουν τις οικογένειές τους για να ενταχθούν σε μια ανταρτική ομάδα ήταν μια τεράστια ρήξη από την πατριαρχική παράδοση. Οι γυναίκες αντάρτες πρωτοστάτησαν έτσι σε ένα κίνημα απελευθέρωσης των γυναικών εντός της κουρδικής κοινωνίας [7] στο σύνολό της.
Μερικοί από τους ηγέτες της Rojava, όπως είναι ο συμπρόεδρος του PYD, Salih Muslim, ήταν αρχικά μέλη του ΡΚΚ από την Συρία, και πολλά από τα ιδανικά που είχαν θέσει σε εφαρμογή στην Rojava δοκιμάστηκαν πρώτα στην Τουρκία. Από την ίδρυση του PYD το 2003, η απελευθέρωση των γυναικών αποτελεί μέρος του προγράμματος του κόμματος. Ίδρυσε την Yekitiya Star, τον οργανωτικό κλάδο για τις γυναίκες, το 2005. Το 2012, καθώς ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ απέσυρε τα στρατεύματά του από ένα μεγάλο μέρος της βόρειας Συρίας και τα καντόνια της Rojava έγιναν ουσιαστικά αυτόνομα, γυναίκες μέλη του PYD άρχισε να οργανώνονται πιο δυναμικά, καθιστώντας την άμυνα των γυναικών ένα αναπόσπαστο τμήμα του πολέμου τους εναντίον του ISIS. Η οργάνωση σύντομα άρχισε να στρατολογεί νέα μέλη από άλλες εθνοτικές ομάδες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των Ασσυρίων, των Αράβων και των Yezidi [8].
Μαχητές του YPG στο Κομπανί, στην Συρία, τον Ιανουάριο του 2015. OSMAN ORSAL / REUTERS
Η ομάδα, η οποία άλλαξε το όνομά της σε Kongreya-Star νωρίτερα φέτος, περιγράφει τον εαυτό της ως μια οργάνωση ομπρέλα για το γυναικείο κίνημα της Rojava. Σε τοπικό επίπεδο, η Kongreya-Star περιλαμβάνει μια σειρά από οργανώσεις, που είναι γνωστές ως κοινότητες των γυναικών, οι οποίες λειτουργούν παράλληλα με τις μικτές [από πλευράς φύλου] κοινότητες που διαχειρίζονται θέματα όπως η κατανομή της ενέργειας και η χρήση του δημόσιου χώρου. Οι κοινότητες των γυναικών επικεντρώνονται στην ενδοοικογενειακή βία, τον εξαναγκασμό σε γάμο, καθώς και την υγεία και τον οικονομικό προγραμματισμό των γυναικών, μεταξύ άλλων θεμάτων˙ σε πολλές περιπτώσεις, μπορούν να παρακάμψουν τις μικτές αντίστοιχες κοινότητες. Οι υψηλότερου επιπέδου επιτροπές της Kongreya-Star διαχειρίζονται πέντε τομείς: Εκπαίδευση, ειδικότερα την εκπαίδευση ενηλίκων και τα μαθήματα αλφαβητισμού˙ δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένων των εξειδικευμένων κλινικών για τις γυναίκες˙ οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των συνεταιρισμών˙ επίλυση διαφορών εντός της κοινότητας, κάτι που περιλαμβάνει την διαμεσολάβηση και την διαχείριση των καταφυγίων για θύματα ενδοοικογενειακής βίας˙ και την υπεράσπιση του πολίτη, κάτι που είναι κεντρικής σημασίας για την πλατφόρμα του PYD και ιδιαίτερα εκείνη της Kongreya-Star. Υπάρχουν τρεις αμυντικές δυνάμεις γυναικών στην Rojava: Η YPJ, η οποία καταπολεμά τους εξωτερικούς εχθρούς όπως το ISIS˙ οι τοπικές δυνάμεις ασφαλείας˙ και οι δυνάμεις πολιτικής προστασίας που συνδέονται με τις κοινότητες, οι οποίες χειρίζονται την ασφάλεια της γειτονιάς, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων της βίας κατά των γυναικών.
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η αυξανόμενη επιρροή των γυναικών στο Συριακό Κουρδιστάν είναι ένα κεντρικό μέρος του ευρύτερου μετασχηματισμού της κουρδικής πολιτικής εκεί και στην Τουρκία. Σε αντίθεση με τους Κούρδους του Ιράκ, οι Κούρδοι της Συρίας και της Τουρκίας έχουν απομακρυνθεί από τον εθνικισμό. Αντ’ αυτού αναζητούν την τοπική αυτονομία υπό μια ομοσπονδιακή διευθέτηση. Η μακροπρόθεσμη ιδέα είναι να εξασφαλίσουν δημοκρατικά, αποκεντρωμένα συντάγματα που προβλέπουν εκτενή τοπική αυτονομία και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (Αυτή η μετατόπιση έχει τρέξει παράλληλα με την ιδεολογική εξέλιξη του φυλακισμένου ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, πρώην μαχητή ο οποίος τώρα είναι υπέρμαχος αυτού που έχει ονομαστεί δημοκρατικός συνομοσπονδισμός).
Υπό το φως της τρέχουσας αναταραχής στην περιοχή [9], το όραμα της Rojava για μια φεμινιστική, άμεσα δημοκρατική κοινωνία μπορεί να φαίνεται ρεαλιστικό. Ωστόσο, η αποτυχία των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του συριακού εμφύλιου πολέμου καταδεικνύει την περιορισμένη ικανότητα της διπλωματίας να θέσει τέλος στις συγκρούσεις που τροφοδοτούνται από μη κρατικούς φορείς και χρηματοδοτούνται από εξωτερικές δυνάμεις και, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν υπάρξει λίγα πολιτικά μοντέλα στην γειτονιά του Κουρδιστάν που φαίνεται να προσφέρουν τόσες υποσχέσεις για ισότητα και ειρήνη όσες αυτό που οι Κούρδοι αποκαλούν δημοκρατική αυτονομία.
Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν συμπεριφερθεί στους Κούρδους της Συρίας ως βραχυπρόθεσμους συμμάχους και τους έδωσαν στρατιωτική, αλλά όχι ανοιχτή πολιτική ή οικονομική υποστήριξη˙ Η Ουάσιγκτον δεν επέμεινε να λάβουν μέρος στις συνομιλίες της Γενεύης για τον τερματισμό του πολέμου στην Συρία. Αυτή η προσέγγιση είναι λάθος. Από την δεκαετία του 1990, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τοποθετηθεί [10] ως υπερασπιστές των γυναικών και των σεξουαλικών μειονοτήτων. Οι Σύριοι Κούρδοι ασκούν μια μορφή δημοκρατίας που προάγει την ισότητα των φύλων και αντιτίθεται στις έννοιες μηδενικού αθροίσματος επί των εθνοτικών και εθνικών δικαιωμάτων. Δεδομένων των ρητών τους δεσμεύσεων, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να είναι πρόθυμες να υποστηρίξουν αυτούς τους σκοπούς.
* Η MEREDITH TAX είναι η συγγραφεύς του βιβλίου με τίτλο A Road Unforeseen: Women Fight the Islamic State και συνιδρυτής του Centre for Secular Space.
Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-10-14/rojava-model
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-03-14/between-ankara...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2016-04-14/does-midd...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/isis-not-terrorist-g...
[4] http://www.nytimes.com/2015/01/27/world/middleeast/kurds-isis-syria-koba...
[5] https://www.foreignaffairs.com/anthologies/fascism-and-world-war-ii
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2015-04-22/counting-...
[7] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1994-07-01/people-...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2016-03-29/yezidis-vs-isis-icc
[9] http://www.nytimes.com/interactive/2016/08/11/magazine/isis-middle-east-...
[10] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2016-02-15/feminist-...
