Η Ιστορία κάνει άλματα
Τάκης Θεοδωρόπουλος
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, το άγαλμα του Λένιν κατεβαίνει τον Δούναβη για καμιά δεκαριά λεπτά. Χρόνος αμελητέος ακόμη και για τη ζωή ενός ανθρώπου, μια ολόκληρη αιωνιότητα όμως για τους θεατές του κινηματογράφου. Αγαπητή κυρία, η μακαρίτισσα πλέον Μάνια Καραϊτίδη, που είχε το θάρρος να δει την ταινία, μου είχε εξομολογηθεί πως όταν άρχισε να κατεβαίνει το άγαλμα σηκώθηκε να πάει στην τουαλέτα και όταν επέστρεψε στο κάθισμά της αυτό συνέχισε να κατεβαίνει. Η Ιστορία κάνει άλματα όμως. Κι ενώ για τους σινεφίλ το άγαλμα συνεχίζει να κατεβαίνει τον Δούναβη δηλώνοντας την αποκαθήλωση του ηγέτη των μπολσεβίκων, στη Γιάλτα, την πραγματική και όχι την κινηματογραφική, επανεμφανίστηκε χάλκινος ανδριάς του Ιωσήφ Τζουγκασβίλι, alias Κόμπα, alias Στάλιν.
Συμμετέχει σε σύμπλεγμα –μην πάει ο νους σας στο πονηρό– μαζί με τον Ρούζβελτ και τον Τσώρτσιλ, που απεκαλύφθη επί τη εβδομηκοστή επετείω της συνθήκης της Γιάλτας. Κάτι σαν τους «Αστούς του Καλαί» του Ροντέν, φιλοτεχνημένο από Γεωργιανό γλύπτη, ο οποίος για να τιμήσει τον μεγάλο συμπατριώτη του τον παρέστησε ελαφρώς ψηλότερο από τους υπολοίπους, αν και ως γνωστόν το ύψος του Στάλιν δεν ξεπερνούσε το ένα μέτρο και εξήντα εκατοστά. Μικρός το δέμας, αλλά τι κοντούλης! Πριν από μερικά χρόνια το θέαμα έμοιαζε αδιανόητο –λέγεται μάλιστα πως ήταν έτοιμο από καιρό, αλλά οι κάτοικοι δεν επιθυμούσαν να τον χαιρετούν έστω και εξ αποστάσεως–, τώρα όμως που η Κριμαία πέρασε επιτέλους στην αγκαλιά της μητέρας Ρωσίας, ο πατερούλης των λαών ξαναστάθηκε στα πόδια του.
Τις ίδιες περίπου ημέρες, πρώτες του Φεβρουαρίου του 2015, στην ιστορική Οξφόρδη –αν ήταν στην Ελλάδα θα τη λέγαμε και μαρτυρική– μερικές εκατοντάδες άνθρωποι διαδήλωναν για να διαμαρτυρηθούν για την εκεί αναμενόμενη άφιξη της κ. Μαρίν Λεπέν, ηγέτιδος του γαλλικού Εθνικού Μετώπου. Πολλοί όμως ήταν και εκείνοι οι φοιτητές που ξεπάγιαζαν υπομονετικά στην ουρά για να την ακούσουν. Εντέλει, εκείνη πέρασε από κάποια πίσω πόρτα στο εσωτερικό του κτιρίου και μίλησε για τα σύνορα που πρέπει να αποκτήσει ξανά η Γαλλία και η υπόλοιπη Ευρώπη. Ηταν προσκεκλημένη της Oxford Union, του περίφημου ομίλου συζητήσεων. Μία μόλις δεκαετία πίσω, η συζήτηση για την επαναφορά των συνόρων στην Ευρώπη ήταν αδιανόητη. Οπως και ήταν, αν δεν κάνω λάθος αδιανόητη, μια πρόσκληση του πατέρα της κυρίας Λεπέν, του ιδρυτή του Εθνικού Μετώπου, σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο του κόσμου. Θα μου πείτε πριν από μερικά χρόνια δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί πως μερικοί παράφρονες θα σκότωναν σκιτσογράφους στο όνομα του θεού τους. Ομως η Ιστορία κάνει άλματα.
Από πότε είχαμε να δούμε «αυθόρμητη» ή όχι διαδήλωση συμπαράστασης στην κυβερνητική πολιτική; Από τα υπερήφανα εκείνα χρόνια του Μακεδονικού, με τα συλλαλητήρια, τους ιερείς και τους ντυμένους Μεγαλέξανδρους και Μακεδονομάχους, σε τόνο καρναβαλίστικου ηρωισμού. Δεν ξέρω πόσοι απ’ αυτούς αντάλλασσαν λιπάσματα με τυρί φέτα με τους κατηραμένους Σκοπιανούς, ούτε πόσοι απ’ αυτούς το βράδυ πήγαιναν να παίξουν στο καζίνο στη Γευγελή. Εκείνο που ξέρω είναι πως η Ελλάδα είχε απομονωθεί και από τους συμμάχους της και από τον ζωτικό της χώρο στα Βαλκάνια και το μόνο βέβαιο είναι πως όλη αυτή η εμπειρία περισσότερα προβλήματα δημιούργησε, ενώ δεν έλυσε κανένα. Δεν ξέρω επίσης τι είχαν στον νου οι διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν στο Σύνταγμα και στη Θεσσαλονίκη για να συμπαρασταθούν στις σκληρές διαπραγματεύσεις του υπουργού Οικονομικών και του πρωθυπουργού. Θα μου πείτε ήθος ανθρώπω δαίμων, ή αλλιώς το χούι φεύγει τελευταίο. Κι όταν έχεις συνηθίσει να κλείνεις μία τουλάχιστον φορά την εβδομάδα το κέντρο της Αθήνας δύσκολα θα ξεσυνηθίσεις. Εξάλλου, καλόν είναι το ηθικό των αγωνιστών να κρατιέται σε εγρήγορση και οι διαδηλωτές να γυμνάζονται, έστω και αν από τη γεύση του αγώνος λείπει η αστυνομία, και οι καταγγελίες περί κρατικής καταστολής. Ομως, παρότι η Ιστορία κάνει άλματα και η Κριμαία είναι ρωσική, η Ελλάδα, ευτυχώς ακόμη, είναι ευρωπαϊκή.
Αλλάζει η Ευρώπη θα μου πείτε. Ή, τουλάχιστον, θέλουμε να αλλάξει η Ευρώπη θα μου πείτε και πάλι για να το καταλάβω. Προσπαθώ να εντοπίσω τι ήταν αυτό που έλειπε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον κανονικό, και τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον αείμνηστο, και σε καιρούς πολύ ευνοϊκότερους από τους δικούς μας με την Ελλάδα ξεκούραστη και ανερχόμενη, δεν φρόντισαν να την αλλάξουν αυτήν την Ευρώπη που τώρα θέλει να αλλάξει ο κ. Τσίπρας; Τους έλειπε το θάρρος; Ελάτε τώρα. Τους έλειπε η πολιτική ιδιοφυΐα; Προσγειωθείτε. Τους έλειπε η λαϊκή υποστήριξη; Δεν θέλω υπερβολές. Κι αν δεν τους έλειπαν όλα αυτά, τι είναι αυτό που λείπει από τον κ. Τσίπρα, ο οποίος νομίζει ότι μπορεί η αλλαγή της Ευρώπης να ξεκινήσει από την Ελλάδα; Θα απαντήσω ο αφελής: αυτό που λείπει από τον κ. Τσίπρα είναι η εμπειρία μιας Ελλάδας που είναι έξω από την Ευρώπη. Και δεν είναι μόνον η εμπειρία της δραχμής ή η εμπειρία της αναμονής στο αεροδρόμιο στην ουρά των τριτοκοσμικών. Είναι η εμπειρία μιας πολιτικής ξεχαρβαλωμένης, χωρίς προσανατολισμό.
Είναι και πολλά ακόμη ουσιαστικότερα, αυτές οι εμπειρίες που οργανώνουν το ανθρώπινο ήθος. Διότι και οι δύο προαναφερθέντες, Καραμανλής και Παπανδρέου, όπως και οι παραδοσιακοί ηγέτες της Αριστεράς, είχαν την εμπειρία και του εμφυλίου πολέμου και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και αν αναγκάζονταν να συμβιβαστούν με τη στενή ραφή του ευρωπαϊκού ενδύματος, ήταν γιατί δεν ήθελαν να ξαναζήσουν αυτές τις εμπειρίες. Επειδή δε και ο ένας και ο άλλος ήξεραν πώς είναι ο κόσμος πέρα από την Αδριατική, είχαν και το αίσθημα των αναλογιών. Η Ιστορία κάνει άλματα, πολλές φορές γιατί πάσχει από αμνησία.
