Ο Ζαχαριάδης, ο «πράκτορας» Σιάντος και το σχέδιο δολοφονίας
Οι ανησυχίες του ηγέτη του ΚΚΕ, η διαφυγή στο εξωτερικό το 1947 και οι πληροφορίες για τον «χαφιέ»
Σταυρόπουλος Λάμπρος
(Πηγή : BHMA και http://infognomonpolitics.blogspot.gr)
Κρίσιμες πτυχές της πορείας προς την εμφύλια αναμέτρηση (μεταβαρκιζιανό καθεστώς, αποχή του ΚΚΕ από τις εκλογές του 1946, συγκρότηση των πρώτων αντάρτικων ομάδων και του ΔΣΕ, δολοφονία Ζέβγου κτλ.) μέσα από την παράθεση κειμένων και αλληλογραφίας της εποχής αναδεικνύονται από τις σελίδες του βιβλίου για τον Νίκο Ζαχαριάδη το οποίο μόλις κυκλοφόρησε («Νίκος Ζαχαριάδης - Υπέρ βωμών και εστιών», εκδόσεις Καστανιώτη).
Μεταξύ αυτών η διαφυγή του Ζαχαριάδη στο εξωτερικό το 1947 υπό τις πιέσεις των διεθνών συμμάχων του ΚΚΕ λόγω των επίμονων φόβων που διατυπώνονταν για δολοφονία του, αλλά και οι αναστολές του αμφιλεγόμενου κομμουνιστή ηγέτη να φύγει πριν από τον Γιώργη Σιάντο, νούμερο 2 στην ιεραρχία και αντικαταστάτη του την περίοδο της Κατοχής όσο εκείνος βρισκόταν κρατούμενος στο Νταχάου, καθώς τον θεωρούσε πράκτορα των Αγγλων. Η δολοφονία του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ Γιάννη Ζέβγου στις 20 Μαρτίου 1947 στη Θεσσαλονίκη επέσπευσε τις κινήσεις του Ζαχαριάδη, ο οποίος πέρασε στην παρανομία και βγήκε στο εξωτερικό στις 6 Απριλίου 1947, ενώ ο Εμφύλιος είχε φουντώσει, για να επιστρέψει στα τέλη της ίδια χρονιάς αναλαμβάνοντας την καθοδήγηση του ένοπλου αγώνα.
Το θέμα της αποτροπής του κινδύνου δολοφονίας του Ζαχαριάδη απασχολούσε το ΚΚΕ και τους διεθνείς συμμάχους του από το καλοκαίρι του 1946. Μάλιστα, όπως αναφέρουν οι επιμελητές της έκδοσης κκ. Γ. Πετρόπουλος και Ν. Χατζηδημητράκος, αρχικά η έξοδος του Ζαχαριάδη στην παρανομία και στο εξωτερικό δεν συνδεόταν άμεσα με το ζήτημα του ένοπλου αγώνα, αλλά κυρίως με την ανάγκη να προστατευθεί η ζωή του ηγέτη του ΚΚΕ, δεδομένου ότι, με την ένταση και την έκταση που ελάμβανε ο μονόπλευρος εμφύλιος πόλεμος από μέρους των αντιπάλων του εαμικού κινήματος, ο κίνδυνος δολοφονίας του ήταν κάτι περισσότερο από ορατός.
Ετσι στα τέλη Αυγούστου του 1946 κλιμάκιο της ηγεσίας του ΚΚΕ (Ι. Ιωαννίδης και Π. Ρούσος) είχε βγει στη Γιουγκοσλαβία και είχε αρχίσει να οργανώνει τη διεθνή υποστήριξη στο εαμικό, κομμουνιστικό και αντάρτικο κίνημα, που λίγο αργότερα πήρε ενιαία οργανωτική μορφή με την ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών (Οκτώβριος '46), το οποίο με τη διαταγή υπ' αρ. 19 της 27ης Δεκεμβρίου 1946 ονομάστηκε Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ).
Στις 4 Οκτωβρίου 1946 οι Σοβιετικοί έθεσαν ζήτημα εξόδου του Ν. Ζαχαριάδη από την Ελλάδα, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι θεωρούν «σκόπιμο και απαραίτητο να ταξιδέψει ο σ. Ζαχαριάδης από την Ελλάδα στη Γιουγκοσλαβία με τη βοήθεια των φίλων του στη Γιουγκοσλαβία» σχετικά στοιχεία για την επίμαχη αλληλογραφία έχουν δημοσιεύσει ο αείμνηστος Φίλιππος Ηλιού («Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος - Η εμπλοκή του ΚΚΕ», Θεμέλιο/ΑΣΚΙ) και οι ερευνητές κκ. Β. Κόντης και Σπ. Σφέτας («Εμφύλιος πόλεμος. Εγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά και βουλγαρικά αρχεία», Παρατηρητής). Η ενημέρωση που γίνεται στους Σοβιετικούς μέσω Ιωαννίδη στις 10 Οκτωβρίου 1946 σχετικά με την απάντηση του Ζαχαριάδη ήταν κατηγορηματική - συμφωνούσε αλλά με μία προϋπόθεση: ότι θα έφευγε από την Ελλάδα «μετά την έξοδο του Σιάντου». Ο Ζαχαριάδης λοιπόν ήθελε να βγει στο εξωτερικό πρώτα ο Σιάντος και μετά εκείνος, καθώς δεν τον εμπιστευόταν.
Οπως είχε πει σχετικά στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ το 1950, μετά την ήττα του Εμφυλίου (Αύγουστος 1949) και ενώ ακόμη ήταν κυρίαρχος του «παιχνιδιού» στο ΚΚΕ (υπενθυμίζεται ότι αποκαθηλώθηκε το 1956 στο πλαίσιο της χρουστσοφικής «αποσταλινοποίησης», για να αποκατασταθεί πλήρως, κομματικά και πολιτικά, από το κόμμα του το 2011), «είχαμε αποφασίσει να βγω στο βουνό στις αρχές του δεύτερου εξάμηνου του 1946». «Ετσι μπορούσα να βγω έγκαιρα έξω. Βασικό όμως ήταν το ζήτημα - το ξέρει ο σ. Ιωαννίδης - ότι σε καμιά περίπτωση εγώ δεν ήθελα ν' αφήσω τον Σιάντο πίσω μου. Και είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο Σιάντος αρνήθηκε να βγει έξω. Είχαμε αποφασίσει στο ΠΓ πολλές φορές για να φύγει, μα αυτός έφερνε αντιρρήσεις. Τον στείλαμε στη Θεσσαλονίκη, δεν έφυγε όμως. Εγώ έκρινα ότι η ζημιά που μας έκανε ο Σιάντος μένοντας πίσω γινότανε μεγαλύτερη από τη ζημιά που θα γινόταν με την καθυστέρηση τη δική μου» σημείωνε ο Ζαχαριάδης.
Ο ίδιος θεωρούσε τον Σιάντο πράκτορα των Αγγλων στο ΚΚΕ, κάτι που είχε υποστηρίξει στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (10-14 Μαΐου 1950), και μάλιστα τις υποψίες του αυτές τις είχε εκμυστηρευθεί από το καλοκαίρι του 1945, λίγο μετά την επιστροφή του στην Αθήνα από το Νταχάου και την εκ νέου ανάληψη των καθηκόντων του στην ηγεσία του κόμματος, στα τότε μέλη της Γραμματείας της ΚΕ Μ. Παρτσαλίδη, Γ. Ιωαννίδη και Χρύσα Χατζηβασιλείου. Οπως επισημαίνουν οι επιμελητές του βιβλίου, οι υποψίες αυτές δεν είχαν προκύψει αυθαίρετα ή από ιδιοτροπία του Ζαχαριάδη, ο οποίος είχε πει στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1950 ότι είχε λάβει «μήνυμα» από τον Γκεόργκι Δημητρόφ, βούλγαρο κομμουνιστή ηγέτη και παράγοντα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος της εποχής, ότι στην καθοδήγηση του ΚΚΕ «υπάρχει χαφιές που συνεργάζεται με τον τάδε άγγλο αξιωματικό της ασφάλειας (αναφερόταν το όνομα) και ο χαφιές αυτός θα θελήσει να διασπάσει το Κόμμα».
Οι επιμελητές του βιβλίου αναφέρουν για λόγους ιστορικής ακρίβειας, όπως επισημαίνουν, ότι η ειδοποίηση του Δημητρόφ για άγγλο πράκτορα στην ΚΕ του ΚΚΕ δεν ανέφερε ονομαστικά τον Σιάντο. Ποιο ακριβώς όνομα ή ψευδώνυμο ανέφερε δεν είναι γνωστό. Οπως δεν είναι γνωστό πώς ο Ζαχαριάδης ταυτοποίησε το περιεχόμενο αυτής της ειδοποίησης με το πρόσωπο του Σιάντου. Το θέμα της κατηγορίας του πράκτορα της Ιντέλιτζενς Σέρβις που βάραινε τον Σιάντο το έκλεισε το ίδιο το ΚΚΕ το 1958, στην 9η Ολομέλεια, όπου επανεξέτασε τις υποθέσεις τόσο του Σιάντου όσο και των Ν. Πλουμπίδη (Μπάρμπα) και Κ. Γυφτοδήμου (Καραγιώργη), διαπιστώνοντας ότι «δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει την κατηγορία του προβοκάτορα» και αποκαθιστούσε τη μνήμη τους θεωρώντας πως η κατηγορία του πράκτορα που τους βάραινε ήταν «αστήριχτη και συκοφαντική».
Η συνέντευξη του Βασιλιά
Ο Παύλος, ο Ζέρβας και ο Ζέβγος
Μέσα στη φωτιά του Εμφυλίου και ενώ έχει μεσολαβήσει η δολοφονία Ζέβγου, ο βασιλιάς Παύλος δίνει επί τη αναλήψει των καθηκόντων του σειρά συνεντεύξεων σε ξένα ΜΜΕ προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις, με αποτέλεσμα το υφυπουργείο Τύπου και ο «Πολιτικός Οίκος του Βασιλέως» να προχωρήσουν σε ανεπίσημη δήλωση ότι οι συνεντεύξεις δεν αποδόθηκαν σωστά.
Η συνέντευξη της 10ης Απριλίου 1947 στους «New York Times» αναδημοσιεύθηκε ολόκληρη σε εφημερίδα των Αθηνών στις 18 Απριλίου και σε αυτήν, όπως αναφέρουν οι επιμελητές του βιβλίου, ο Παύλος φερόταν να δηλώνει: «Οι πλείστοι των συμμοριτών θα επέστρεφαν εις τα φιλειρηνικά των έργα εάν οι κομμουνισταί ηγέται εφονεύοντο ή συνελαμβάνοντο».
Ο Ζαχαριάδης σε άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» θα αναφερθεί στο γεγονός: «Η ξενική κατοχή και ο μοναρχοφασισμός προσπαθούν να κάνουν και κάνουν αδύνατη τη λεύτερη, δημοκρατική πολιτική ζωή και δράση για το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα στη χώρα μας. Και το γεγονός αυτό βρήκε την πιο επίσημη εκδήλωσή του στις γνωστές δηλώσεις του Παύλου, που ανοιχτά και απροκάλυπτα κήρυξε τον διωγμό και την εξόντωση ενάντια στη λαϊκοδημοκρατική ηγεσία», θα γράψει. Στο ίδιο κείμενο (υπό τον τίτλο «Η ηθική στην πολιτική») ο Ζαχαριάδης κατηγορούσε ευθέως τον Ζέρβα ότι οργάνωσε προσωπικά τη δολοφονία του Ζέβγου, ενώ έβαλλε κατά του μοναρχοφασισμού, ο οποίος «απόβλεπε στη φυσική εξόντωση της ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ».
(Στην φωτογραφία : Ο Ζαχαριάδης στο τέλος ομιλίας του σε στελέχη του ΔΣΕ στον Εμφύλιo. Ο ηγέτης του ΚΚΕ θεωρούσε τον Σιάντο πράκτορα των Αγγλων)
