Τι ευθύνεται για τη μεγάλη εισοδηματική ανισότητα στις ΗΠΑ
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Στις ΗΠΑ παρατηρείται μεγαλύτερη ανισότητα στην κατανομή του διαθέσιμου εισοδήματος συγκριτικά με τις περισσότερες οικονομίες του ανεπτυγμένου κόσμου. Αλλά γιατί;
Από την όποια απάντηση δοθεί σε αυτό το ερώτημα ανακύπτουν ορισμένα σοβαρά ζητήματα, που αφορούν και το μέτωπο της δημοσιονομικής πολιτικής.
Ενα νέο πρίσμα δίνεται από τη μελέτη των Τζάνετ Γκόρνικ και Μπράνκο Μιλανόβιτς στο Κέντρο Ερευνών για την Εισοδηματική Ανισότητα του Λουξεμβούργου, ανατρέποντας σε μεγάλο βαθμό τις εντυπώσεις που ίσχυαν μέχρι πρόσφατα. Σε πρώτη φάση, οι οικονομολόγοι αναλύουν τα πορίσματά τους σε ανάρτηση της ιστοσελίδας του κέντρου.
Μέχρι σήμερα, η καθιερωμένη ερμηνεία γι’ αυτήν την ιδιαιτερότητα των ΗΠΑ, δηλαδή τη μεγάλη ανισότητα στα εισοδήματα, αποδιδόταν στο προβληματικό φορολογικό σύστημα και στους μηχανισμούς ανακατανομής του εισοδήματος. Με βάση αυτήν την ερμηνεία, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό στην ανισότητα του διαθέσιμου εισοδήματος. Αλλά είναι ορθή αυτή η εκτίμηση;
Ευθύνονται μόνον το φορολογικό σύστημα και οι μηχανισμοί του κράτους για την ανισότητα στην ανακατανομή του διαθέσιμου εισοδήματος; Μήπως η ευρύτερη οικονομία παίζει τελικά κάποιο ρόλο;
Γνωρίζουμε ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν ισχυρά συνδικάτα, ο βασικός μισθός είναι χαμηλός, οι αμοιβές που δίνονται στους εργαζομένους είναι πολλών ταχυτήτων κι ένα 1% του πληθυσμού της χώρας απολαμβάνει τον μέγιστο πλούτο. Δεν θα έπρεπε όλα αυτά να επηρεάζουν την κατανομή των εισοδημάτων;
Στη μελέτη τους, οι Γκόρνικ και Μιλανόβιτς συμπέραναν ότι ένα μεγάλο μέρος στην ανισότητα του διαθέσιμου εισοδήματος των ΗΠΑ πυροδοτείται από μια άλλη ιδιαιτερότητα του αμερικανικού συστήματος.
Πολλά νοικοκυριά μιας «ώριμης» ηλικίας καθυστερούν τη συνταξιοδότησή τους σε σχέση με αντίστοιχα νοικοκυριά σε άλλες χώρες, παράγοντας εισοδήματα όταν αλλού δεν έχουν καμία δραστηριότητα. Οπότε η εισοδηματική ανισότητα διευρύνεται στις ΗΠΑ στις μεγάλες ηλικίες, ενώ σε άλλες χώρες οι εργαζόμενοι συνταξιοδοτούνται σε μικρότερη ηλικία συγκριτικά με τις ΗΠΑ.
Προκειμένου να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα, οι Γκόρνικ και Μιλανόβιτς συμπεριέλαβαν μόνο τα νοικοκυριά με άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών. Και σε αυτήν την ηλικιακή κλίμακα, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ανισότητα στο διαθέσιμο εισόδημα, αλλά σε μικρότερο βαθμό.
Προκύπτει, μάλιστα, ότι ο βασικός λόγος γι’ αυτή την κατάσταση είναι η ανισότητα στην αμερικανική αγορά εργασίας, δηλαδή η κατανομή μισθών και εισοδήματος από πηγές κεφαλαίου ανεξαρτήτως του δημοσιονομικού συστήματος.
Αυτός είναι ο λόγος που στις ΗΠΑ επικρατεί μεγαλύτερη ανισότητα σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά το ποσοστό μειώνεται από το 0,52 στο 0,37. Αντιστοίχως, στη Βρετανία, ο συντελεστής της ανισότητας στο διαθέσιμο εισόδημα υποχωρεί από το 0,56 στο 0,34 και στην Ισπανία από το 0,51 στο 0,34. Αυτή η ερμηνεία μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στις διαμάχες για τη χάραξη δημοσιονομικής πολιτικής.
Τελευταία καλλιεργείται όλο και περισσότερο η πεποίθηση πως οι παρεμβάσεις για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων μπορούν να μειώσουν την ανισότητα και να αυξήσουν τους μισθούς χωρίς να προκληθεί κάποια ζημιά στο δημοσιονομικό σκέλος της οικονομίας, δηλαδή τα έσοδα και τις δαπάνες του κράτους. Τελικά η ανισότητα στο διαθέσιμο εισόδημα των αμερικανικών νοικοκυριών απορρέει από την αγορά εργασίας. Και αυτό είναι ένα σημαντικό πόρισμα της έρευνας των Γκόρνικ και Μιλανόβιτς.
