Συμπτώματα Μεσοπολέμου στα Βαλκάνια
ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Το ερώτημα δεν ήταν «εάν θα γίνει» αλλά «πότε θα γίνει». Ο λόγος αφορά στην αιματηρή σύγκρουση μεταξύ Αλβανών αυτονομιστών και αστυνομικών δυνάμεων στην ΠΓΔΜ που έληξε με 22 νεκρούς.
Οι Αλβανοί αποτελούν το 25% του πληθυσμού της ΠΓΔΜ. Μία σύντομη εξέγερσή τους το 2001 οδήγησε στη συμφωνία της Αχρίδας με την οποία οι ίδιοι απέκτησαν ευρεία αυτονομία και η χώρα μία εύθραυστη ειρήνη. Εκτοτε οι αλβανόφωνες περιοχές έχουν μικρή σχέση με την κεντρική κυβέρνηση. Ηταν ζήτημα χρόνου πότε κάποιοι ακραίοι θα προχωρούσαν στο επόμενο βήμα.
Οι εξελίξεις έρχονται σε κακή στιγμή για την κυβέρνηση του εθνικιστή Γκρούεφσκι. Ο αυξανόμενος αυταρχισμός, οι παρακολουθήσεις τηλεφώνων των πολιτικών αντιπάλων και οι φοιτητικές διαδηλώσεις των τελευταίων εβδομάδων είχαν ήδη κλονίσει την κυβέρνηση. Τυχόν κλιμάκωση των επεισοδίων είτε σε πολιτικό (κατά του Γκρούεφσκι) είτε σε εθνοτικό (μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων) επίπεδο θα οδηγήσει σε διάχυση της αστάθειας. Η αστάθεια φέρνει στην επιφάνεια το πρόβλημα ταυτότητας του κράτους. Πέραν των Αλβανών που κατοικούν στο δυτικό τμήμα της χώρας, περίπου 90.000 Σλαβομακεδόνες έχουν πάρει βουλγαρική ιθαγένεια (περιλαμβανομένου και του πρώην πρωθυπουργού της χώρας Γκεοργκιέφσκι...).
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, οι εξελίξεις επαναφέρουν το πρόβλημα που υπάρχει με τον αλβανικό εθνικισμό γενικώς. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 οι Σέρβοι θεωρήθηκαν από τις ΗΠΑ ως έθνος που δεν εγγυάται τον προσανατολισμό του προς τη Δύση (όπως η Συρία ή η Βόρεια Κορέα). Αντιθέτως οι Αλβανοί, με παρουσία σε όλα τα δυτικά Βαλκάνια, αντιμετωπίσθηκαν ως οι πιστοί σύμμαχοι της Δύσης (κατ’ ανάλογο τρόπο αντιμετωπίζονται σήμερα οι Κούρδοι του Ιράκ). Το αποτέλεσμα ήταν η Δύση να ενθαρρύνει υπέρμετρα τον αλβανικό εθνικισμό.
Σήμερα οι Αλβανοί ζουν τη Μεγάλη Ιδέα τους. Διακατέχονται από αντιλήψεις που συνέπαιρναν τους υπόλοιπους βαλκανικούς λαούς έναν αιώνα πριν, με τους Βαλκανικούς πολέμους και μέχρι το 1945. Αντιστοίχως οι Σέρβοι (που από το 1990 εμφορούνται από έναν εξίσου ακραίο εθνικισμό με τους Αλβανούς) ζουν συναισθήματα αντίστοιχα με αυτά που βίωσαν οι Γερμανοί μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919. Η διαφορετική αντιμετώπιση μεταξύ του θριαμβεύοντος αλβανικού εθνισμού και της ταπεινώσεως του σερβικού εθνικισμού φαίνεται στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου. Ενώ επετράπη στους Αλβανούς να αποχωρήσουν από ένα υπάρχον κράτος, τη Σερβία, απαγορεύθηκε στον συμπαγή σερβικό πληθυσμό που κατοικεί στο βορειοανατολικό τμήμα του Κοσσυφοπεδίου να αποκοπεί από ένα κράτος που ακόμη δεν υφίσταται.
Κι εμείς, η Ελλάδα, τι κάνουμε με όλα αυτά; Είναι ενδιαφέρον ότι μετά το αιματηρό επεισόδιο η ΠΓΔΜ έσπευσε να κατηγορήσει την Ελλάδα ότι ευθύνεται για την αστάθεια επειδή εμποδίζει την είσοδό της στο ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα είναι ο βολικός στόχος για την κυβέρνηση Γκρούεφσκι για πολλούς λόγους. Ο κυριότερος λόγος είναι ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική από τις γειτονικές της ΠΓΔΜ χώρες που δεν έχει εδαφικές βλέψεις εις βάρος της. Οι κατηγορίες Γκρούεφσκι, όμως, πιθανόν να βρουν ευήκοα ώτα σε αρκετούς δυτικούς που δεν αντιλαμβάνονται τη διένεξη γύρω από το όνομα των Σκοπίων. Αμεσο μέλημά μας πρέπει να είναι η επίδειξη ευελιξίας σε καθημερινά πράγματα, που δεν θα μας απομακρύνει, όμως, από θέσεις-αρχές.
Το κακό είναι ότι εδώ και χρόνια έχουμε μέτριες σχέσεις με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ, ενώ παραμένει ως ερώτημα η στάση μας έναντι του Κοσσυφοπεδίου. Για καιρό είχαμε βολευτεί πίσω από τη θέση ότι η σταθερότητα στην περιοχή εξυπηρετείται από τη μη αλλαγή των υπαρχόντων συνόρων, όπως χαράχθηκαν το 1913 με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Τα σύνορα άλλαξαν κι εμείς απομονωθήκαμε.
Σήμερα ως χώρα της περιοχής οφείλουμε να έχουμε και επιχειρήματα και ιδέες για την εικόνα των νέων Βαλκανίων. Η παρωχημένη από τα γεγονότα θέση περί διατηρήσεως των υπαρχόντων συνόρων, πρέπει να αντικατασταθεί από τη διατήρηση των ισορροπιών μεταξύ των κρατών και των λαών που ίσχυσαν μετά το 1913. Αυτό πρωτίστως απαιτεί να μην υπάρχουν θριαμβευτές ή ταπεινωμένοι λαοί στα Βαλκάνια. Η πρόκληση είναι να εμφανίσουμε την άποψή μας ως την πλέον συμφέρουσα για τα δυτικά συμφέροντα. Επιπλέον, χρειάζεται να δείξουμε ότι είμαστε ο κύριος παράγοντας πολιτικής σταθερότητας στην περιοχή και ότι έχουμε τη δυνατότητα να ασκούμε επιρροή πέραν των συνόρων μας. Αυτό σημαίνει σε απλά ελληνικά ότι πρέπει να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και να θεωρούμε αυτονόητο ότι σε τυχόν στρατιωτική ή αστυνομική επιχείρηση για τη διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή, κυρίαρχη θέση πρέπει να έχουν οι ελληνικές δυνάμεις.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι δικηγόρος, επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
