Οι ψιψίνες, οι Πομάκοι και ο Τομ Χανκς
Αντώνης Πανούτσος
(Πηγή : http://www.protothema.gr)
Το πρόβλημα ήταν η γάτα. Οχι κάποια γάτα αλλά η λέξη. Στα τουρκικά η γάτα είναι «κεντί» αλλά στα πομάκικα «σα» ή «κότε» ή κάτι τέτοιο. Κάποιος από το υπουργείο είχε κάνει λάθος και το είχε γράψει στο τουρκικό αναγνωστικό για τα παιδιά της μειονότητας της Θράκης and all hell broke loose, που λένε και στο χωριό μου.
Η μειονότητα το είχε θεωρήσει νόθευση της γλώσσας. Ακόμη μία προσπάθεια της κυβέρνησης να παρουσιάσει τους τουρκικής καταγωγής πολίτες της Θράκης ως Πομάκους και η μειονότητα δεν δεχόταν να διδάσκεται το αναγνωστικό.
Το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Αθηνών της Αννας Φραγκουδάκη που ασχολείτο με την επιμόρφωση των μουσουλμανοπαίδων είχε σημάνει συναγερμό και όλοι μαζί είχαμε βρεθεί στην Ξάνθη για να ηρεμήσει η κατάσταση. Και αν η ερώτηση είναι τι έκανε ένας δημοσιογράφος των αθλητικών με την εκπαίδευση στη Θράκη, η απάντηση είναι «ό,τι μπορούσε». Ενας κόσμος ταλαιπωρημένος για δεκαετίες με αποκλεισμό δύσκολα πλησιάζεται. Ενα πρόσωπο που έβλεπαν επί έναν μήνα κάθε μέρα στο Μουντιάλ του 2002 ήταν ένα σκαλοπάτι επικοινωνίας και έκανε πιο εύκολη την παρουσίαση του προγράμματος «Κλειδιά», το οποίο είχε επιμεληθεί η καθηγήτρια Αλεξάνδρα Ανδρούσου.
Μέχρι το φθινόπωρο του 2002 η Θράκη ήταν για μένα πιο μακρινή από την Παταγονία. Το ίδιο και οι τουρκικής καταγωγής κάτοικοί της. Η μόνη επαφή μου ήταν στον στρατό, όταν στη βασική εκπαίδευση βλέπαμε κάποιους να μην κρατάνε όπλο και όταν ρωτούσαμε η απάντηση ήταν: «Είναι Τούρκοι», και οι εμπειρίες όσων είχαν υπηρετήσει στα σύνορα με τα χωριά των Πομάκων. Το πρώτο πράγμα που έμαθα ήταν το «προξενείο».
Η αίθουσα όπου παρουσιάζονταν τα «Κλειδιά» ήταν γεμάτη. «Πάει να πει ότι το προξενείο είπε ότι είναι εντάξει να έρθουν στην εκδήλωση...», ακούστηκε ανακουφισμένα. Το «προξενείο», όπως μονολεκτικά λέγεται το τουρκικό προξενείο, είναι πανίσχυρο. Κρίνει οτιδήποτε γίνεται που να αφορά τη μειονότητα και στέλνει το μήνυμα αν είναι κάτι αθώο ή μία ακόμη προσπάθεια του ελληνικού κράτους να παρουσιάσει την τουρκική μειονότητα ως Πομάκους. Είναι αυτό που γίνεται στη Θράκη εδώ και δεκαετίες: το ελληνικό κράτος να προσπαθεί να βγάλει όλους τους μειονοτικούς «Πομάκους» και το προξενείο να προσπαθεί να τους κάνει όλους «Τούρκους».
Είναι και ο λόγος που ο ΣΥΡΙΖΑ απέσυρε την υποψηφιότητα της Σαμπιχά Σουλεϊμάν. Αν η υποψηφιότητα προχωρούσε, το προξενείο θα έστελνε το μήνυμα «μαυρίστε την» και ο ΣΥΡΙΖΑ θα έψαχνε να βρει τη μειονοτική ψήφο. Τέλος, η δύναμη του προξενείου δεν είναι συμπτωματική και ανεξήγητη. Πώς θα αισθανόσασταν αν η τουρκική κυβέρνηση προσπαθούσε να βγάλει τους Ελληνες της Τουρκίας Βούλγαρους;
Οπως αισθάνθηκαν και οι τουρκικής καταγωγής κάτοικοι της Θράκης με την προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να τους βγάλει όλους Πομάκους.
Οσο για τις «σα» ή τις «κότε», όπως μου είπανε, διορθώθηκαν στα αναγνωστικά σε «κεντί» με τον μαρκαδόρο, αποδεικνύοντας ότι το πιο ασφαλές είναι να τις φωνάζεις ψιψίνες.
To προξενείο
Εάν δεν έχεις τα κότσια να τα βάλεις με το προξενείο, δεν βάζεις Πομάκο υποψήφιο στην Ξάνθη. Δυστυχώς γι’ αυτόν, ο ΣΥΡΙΖΑ το έμαθε στην πράξη. Πώς παρασύρθηκε στην αρχική του απόφαση για τη Σαμπιχά Σουλεϊμάν; Από τα παραδοσιακά προοδευτικά ανακλαστικά του χώρου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην περιγραφή της Σουλεϊμάν Σαμπιχά ως γυναίκας, Ρομά, μουσουλμάνας, ακτιβίστριας. Χωρίς να καταλαβαίνει πως ό,τι ισχύει στα πολυπολιτισμικά παζάρια των Εξαρχείων δεν ισχύει απαραίτητα και στη Θράκη. Επειδή ακούστηκε ότι η διαίρεση της μειονότητας σε Πομάκους, τουρκογενείς και Ρομά είναι εφεύρημα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, η θεωρία θα μπορούσε να γίνει πράξη. Η τοπική οργάνωση του ΣΥΡΙΖΑ που το είπε να πρότεινε έναν Πομάκο που θα τον αποδέχονταν και οι τρεις πλευρές της μειονότητας.
