Μύθοι και Brexit
Πάσχος Μανδραβέλης
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Δεν υπάρχει βρετανική εφημερίδα που να μη δημοσίευσε κάποιο ψέμα για την Ευρώπη, από εκείνους τους μύθους που με τον χρόνο σωρεύτηκαν σαν σκόνη πάνω στην πολιτική διαδικασία της Γηραιάς Αλβιώνος, για να καταλήξει σταδιακά στο Brexit της 23ης Ιουνίου.
Ακόμη και ο Observer δημοσίευσε στις 20.2.2004 την ακόλουθη «είδηση»: «Πράξεις ευγένειας, όπως το τάισμα των κύκνων με ψωμί, απαγορεύτηκαν με μια νέα οδηγία της Κοινότητας, όπως επίσης απαγορεύτηκε στους φούρνους και στις βιομηχανίες τροφίμων να δίνουν τα περισσεύματά τους σε άστεγους ή οργανώσεις προστασίας της άγριας πανίδας. Η οδηγία προβλέπει ότι όσοι δίνουν ή παίρνουν τρόφιμα, πρέπει να έχουν άδεια (που) κοστίζει περί τις 2.000 λίρες Αγγλίας εκάστη».
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, ο βρετανικός Τύπος έκανε πάρτι με τους πιο εξωφρενικούς ευρωμύθους που μπορεί να φανταστεί κανείς. Η Sun του Ρούπερτ Μέρντοχ έγραφε το 1994 ότι οι Βρυξέλλες θα επέβαλλαν την πώληση προφυλακτικών μόνο ενός μεγέθους σε ολόκληρη την Ε.Ε., «αδιαφορώντας για τα ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά των ανδρικών μορίων»! Η ίδια εφημερίδα το 1999 ανακοίνωνε ότι, επειδή υπάρχουν 4.400 ατυχήματα με τα φερμουάρ των παντελονιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκόπευε να απαγορεύσει τα φερμουάρ και τα στενά παντελόνια, πλήττοντας τις βρετανικές εξαγωγές. Η Daily Telegraph ανακοίνωνε ότι οι καμπάνες σιγούν στη Βρετανία, από τον φόβο ευρωπαϊκών προστίμων. Σύσσωμος ο ταμπλόιντ Τύπος της Βρετανίας ανακοίνωνε στις 21 Σεπτεμβρίου του 1994 ότι «οι καμπυλωτές μπανάνες απαγορεύτηκαν από τους γραφειοκράτες των Βρυξελλών και τα μανάβικα διατάχθηκαν να μην πωλούν φρούτα που είναι πολύ μικρά ή αφύσικα στραβά» (The Sun, Daily Mirror, Daily Mail, Daily Express).
Ψαράδες με φιλέ
Πάνω από 640 βρετανικούς ευρωμύθους κατέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο «Euromyths A-Z index». Γράφτηκε ότι τα αυγά θα πάψουν να αποκαλούνται αυγά, ότι θα απαγορευτεί το βρετανικό τυρί, ότι τα νεκρά κατοικίδια θα αποτεφρώνονται σε ειδικούς κλιβάνους, ότι οι ψαράδες θα υποχρεωθούν να φορούν φιλέ στα μαλλιά. Το φαινόμενο υπήρξε τόσο έντονο, που από το 2001, η επιθεώρηση για δημοσιογραφικά θέματα Columbia Journalism Review έκανε αφιέρωμα στους ευρωσκεπτικιστικούς μύθους του βρετανικού Τύπου. «Το να διαβάζει κάποιος ευρωπαϊκά θέματα στον βρετανικό Τύπο μοιάζει με απέλπιδα αναζήτηση της αλήθειας», έγραψε τότε η ανταποκρίτρια των New York Times, Sarah Lyall. «Το να γράφει για ευρωπαϊκά θέματα είναι εξοργιστική κατάσταση. Οι ανταποκριτές των σοβαρών εφημερίδων στις Βρυξέλλες έχουν συνεχώς παράπονα επειδή πρέπει να πείθουν τους αρχισυντάκτες τους ότι τα ρεπορτάζ για την καθημερινή λειτουργία της Ε.Ε. –πλην εκείνων που τεκμηριώνουν την αρνητική εικόνα της Ευρώπης– είναι σημαντικά για να δημοσιευτούν. “Αν δεν είναι αντιευρωπαϊκό το θέμα”, λέει ένας ανταποκριτής, “γίνεται μονόστηλο”. Ο ίδιος πιστεύει πως οι αρχισυντάκτες έχουν μαύρα μεσάνυχτα για την Ευρώπη. “Κανείς στο Λονδίνο δεν έχει περάσει από δω. Η άποψη για τις Βρυξέλλες είναι ότι κατοικούνται από διαβολικά όντα και όλα πρέπει να ταιριάζουν σ’ αυτήν την αντίληψη”. Αλλοι ανταποκριτές παραπονιούνται ότι τα ρεπορτάζ που στέλνουν ξαναγράφονται από τους πολιτικούς συντάκτες που βάζουν την ευρωσκεπτικιστική άποψη».
«Είμαστε σκεπτικιστές και αντιφεντεραλιστές σε ό,τι αφορά την Ευρώπη», δήλωσε στο CJR ο διευθυντής της εφημερίδας Daily Mail, Robin Esser. «Ο σκεπτικισμός για την Ευρώπη», λέει ο διευθυντής της, «αντανακλά τους φόβους των αναγνωστών μας. Οπως είναι φυσικό παίρνουμε υπόψη τους αναγνώστες μας όταν λαμβάνουμε τις εκδοτικές αποφάσεις. Η δουλειά μας, εξάλλου, δεν είναι να γίνουμε αντιδημοφιλείς στους αναγνώστες μας. Η δουλειά μας είναι να πουλάμε εφημερίδες».
Παρένθεση: Αν αυτό θυμίζει τη στάση που κράτησαν τα ελληνικά ΜΜΕ, σε σχέση με την Ε.Ε. τα χρόνια της κρίσης, δεν αποτελεί σύμπτωση. Δεν ήταν μόνο οι πολιτικοί που έλεγαν αντιμνημονιακές μπαρούφες από τα μπαλκόνια. Ηταν και τα ελληνικά τηλεοπτικά πρωινάδικα (που αντιμετωπίζουν μεγάλο ανταγωνισμό για θεαματικότητες) που μοίραζαν αφειδώς ανοησίες για τους κινδύνους των ιδιωτικοποιήσεων· οι κατάρες στα τηλεκαφενεία για την απελευθέρωση των αγορών που θέλουν οι ανάλγητοι τροϊκανοί· οι κλαυθμοί για τους αγρότες που θα φορολογηθούν όπως οι υπόλοιποι Ελληνες· οι περισπούδαστες αναλύσεις για έναν «άλλο κεϊνσιανισμό», σύμφωνα με τον οποίο κάποιοι θα μας δανείζουν για να αναπτυσσόμαστε καταναλώνοντας κ.λπ. Οπως τα βρετανικά ΜΜΕ τροφοδότησαν τον ευρωσκεπτικισμό με μισές αλήθειες και ολόκληρα ψέματα, έτσι και τα ελληνικά ΜΜΕ παρουσίασαν το μνημόνιο σαν μια σειρά «τρελών απαιτήσεων των δανειστών» και όχι σαν μια ολοκληρωμένη συμφωνία με τη χώρα. Εξ ου και κάθε λίγο και λιγάκι μέτρα που έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί από το 2010, παρουσιάζονται από τα ελληνικά ΜΜΕ ως νέα. Ετσι όμως χτίστηκαν πολιτικές καριέρες και εδώ και στη Βρετανία. Κλείνει η παρένθεση...
Παραπλανητικά ρεπορτάζ
Ο πρώην αρχισυντάκτης των Times του Λονδίνου Martin Fletcher έζησε την αντιευρωπαϊκή φρενίτιδα στο πετσί του. Υπήρξε ανταποκριτής των Times στις Βρυξέλλες και έγραψε πρόσφατα στους New York Times: «Για δεκαετίες οι βρετανικές εφημερίδες προσέφεραν στους αναγνώστες τους ένα ατέλειωτο ποτάμι από μεροληπτικά, παραπλανητικά, ακόμη και λανθασμένα ρεπορτάζ για τις Βρυξέλλες. Ο δημοσιογράφος που έδωσε τον τόνο ήταν ο Μπόρις Τζόνσον, πολύ πριν γίνει δήμαρχος του Λονδίνου και πρωταγωνιστής της καμπάνιας του Brexit. Ο κ. Τζόνσον, ο οποίος απολύθηκε από τους Times του Λονδίνου επειδή πλαστογράφησε μια δήλωση, έκανε όνομα στις Βρυξέλλες (ως ανταποκριτής της Daily Telegraph πλέον) όχι επειδή επειδή έκανε τίμιο ρεπορτάζ, αλλά υιοθετώντας ακραίο ευρωσκεπτικισμό, με επιθέσεις, κοροϊδίες και μειωτικούς χαρακτηρισμούς για την Ε.Ε... Τα άρθρα του ήταν ζωντανά αλλά είχαν ελάχιστη σχέση με την αλήθεια.
»Οι ανταποκρίσεις του κ. Τζόνσον θάμπωσαν τις υπόλοιπες εφημερίδες της Βρετανίας, που είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικές. Ηταν πιο διασκεδαστικές, από τα συνηθισμένα στεγνά ρεπορτάζ των Βρυξελλών. Οι διευθυντές των άλλων εφημερίδων –κυρίως των ταμπλόιντ, αλλά όχι μόνο– άρχισαν να πιέζουν τους δικούς τους ανταποκριτές για να φτάσουν και να ξεπεράσουν τις φανταστικές διηγήσεις του κ. Τζόνσον.
»Οταν το 1999 έφτασα στις Βρυξέλλες, οι αρχισυντάκτες μου ζητούσαν μόνο ρεπορτάζ για τους “απρόσωπους ευρωκράτες που ήθελαν να καθορίσουν τη μορφή των αγγουριών που θα πωλούνται στη Βρετανία” ή τα σχέδιά τους να επιβάλουν ένα “ευρωπαϊκό υπερκράτος” και ρεπορτάζ για τους Βρετανούς πρωθυπουργούς, που δίνουν θαρραλέες μάχες οπισθοφυλακής ενάντια σε μια εχθρική ήπειρο (σ.σ. αυτό κι αν θυμίζει κάτι). Το μεγαλύτερο μέρος του βρετανικού Τύπου είναι ανίκανο να δει την Ευρωπαϊκή Ενωση με άλλο μάτι. Αυτού του τύπου η αφήγηση αντανακλά και εκμεταλλεύεται τον εγγενή εθνικισμό, την ιστορική αίσθηση ανωτερότητας και καταφρόνιας προς τους ξένους, που έχουν οι αναγνώστες».
Το άρθρο του Martin Fletcher (δημοσιεύτηκε στις 21.6.2016) καταλήγει με μια προειδοποίηση: «Ο κ. Τζόνσον και άλλοι οπαδοί του Brexit τώρα κάνουν καμπάνια εναντίον της καρικατούρας της Ευρώπης που οι ίδιοι δημιούργησαν. Ζητούν από τους πολίτες να χωρίσουν από ένα τέρας, που είναι τόσο αληθινό όσο το τέρας του Λοχνές. Ο κ. Τζόνσον μπορεί να είναι πνευματώδης και διασκεδαστικός, αλλά είναι εξαιρετικά επικίνδυνος. Αυτό που ξεκίνησε σαν ανέκδοτο μπορεί να προκαλέσει τεράστια καταστροφή στη χώρα».
Τελικώς, το ανέκδοτο κέρδισε...
