Το μεγάλο διακύβευμα της Ιταλίας και γιατί η Ε.Ε. οφείλει να δείξει ευελιξία
HOLGER SCHMIEDING, KALLUM PICKERING/ BERENBERG BANK
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Τρεις εβδομάδες μετά το δημοψήφισμα της Βρετανίας, όπου οι πολίτες της χώρας αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Ευρωπαϊκή Ενωση, δύο εξελίξεις έχουν ειδικό βάρος για τα υπόλοιπα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Πρώτον, υπάρχει μεγάλη υποστήριξη στο εγχείρημα της Ε.Ε., όπως αποτυπώθηκε σε δημοσκοπήσεις που έλαβαν χώρα στη Γερμανία, τη Δανία και τη Φινλανδία. Η υποστήριξη αυτή λειτουργεί ως αντίδραση στην αβεβαιότητα, που προκλήθηκε εξαιτίας του Brexit.
Δεύτερον, έχουν πυροδοτηθεί ξανά ανησυχίες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, ειδικότερα τις ιταλικές, προσθέτοντας έναν ακόμη πονοκέφαλο στον Ιταλό πρωθυπουργό, Ματέο Ρέντσι, ο οποίος δεν φοβάται τις μεταρρυθμίσεις, αλλά τις προωθεί δυναμικά. Αφότου ανέλαβε τα ηνία της χώρας τον Φεβρουάριο του 2014, ο κ. Ρέντσι έχει αναλάβει την ολοκλήρωση κρίσιμων μεταρρυθμίσεων στο ιταλικό κοινοβούλιο.
Με την πάροδο του χρόνου, οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας θα αποδώσουν ανάλογα αποτελέσματα με εκείνα που επιτεύχθηκαν το 2004 στη Γερμανία, όταν ελήφθησαν ανάλογα μέτρα. Η συνταγματική αναθεώρηση, την οποία επιδιώκει με το δημοψήφισμα φέτος τον Οκτώβριο, μπορεί να διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στις μακροπρόθεσμες προοπτικές της χώρας. Υποβαθμίζοντας τον ρόλο της Γερουσίας και αλλάζοντας το εκλογικό σύστημα, θα διευκολύνει το νομοθετικό έργο για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στο μέλλον. Από τις δημοσκοπήσεις παρατηρείται πως φθίνει η υποστήριξη της κοινής γνώμης στη συνταγματική αναθεώρηση, αλλά είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς το αποτέλεσμα, διότι το 40% των ψηφοφόρων παραμένει αναποφάσιστο. Πράγματι, οι ιταλικές τράπεζες έχουν εδώ και καιρό επωμιστεί ένα μεγάλο βάρος με μη εξυπηρετούμενα δάνεια 360 δισ. ευρώ. Δεν πρόκειται για πρόσφατη εξέλιξη αλλά για χρόνιο πρόβλημα. Το βάρος αυτό αναχαιτίζει την οικονομική ανάπτυξη, αλλά δεν την επιβραδύνει, ούτε την εμποδίζει. Το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η Ιταλία κατάφερε να παρουσιάσει αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,3%. Οι πολιτικοί κίνδυνοι από άλυτα τραπεζικά ζητήματα είναι μεγαλύτεροι από τις οικονομικές επιπτώσεις. Ο αδέξιος χειρισμός ενός bail-in –δηλαδή του επιμερισμού των απωλειών σε κατόχους τραπεζικών ομολόγων– στα τέλη του 2015 προκάλεσε ζημιά στη θέση του κ. Ρέντσι.
Τι διακυβεύεται εάν χάσει ο κ. Ρέντσι στο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου; Το μεγάλο ρίσκο θα ήταν το 50% των Ιταλών ψηφοφόρων να απορρίψει τη συνταγματική αναθεώρηση – μια τέτοια τάση μπορεί να επιβεβαιωθεί, όπως διαφαίνεται από τις δημοσκοπήσεις. Εάν παραιτηθεί ο κ. Ρέντσι, όπως είχε υποσχεθεί ότι θα πράξει, η κυβέρνησή του θα προσπαθήσει να πορευθεί χωρίς αυτόν. Ακόμη και εάν υπάρχει 50% πιθανότητα να χάσει ο κ. Ρέντσι στο δημοψήφισμα, η κυβέρνησή του μπορεί να διατηρηθεί στην εξουσία με κίνδυνο μόνον 20% για πρόωρες εκλογές στα τέλη του 2016 ή στις αρχές του 2017 αντί των προγραμματισμένων στις αρχές της άνοιξης του 2018. Εάν υποθέσουμε πως υπάρχει πιθανότητα 50-50 τα κόμματα που υπόσχονται δημοψήφισμα για την Ε.Ε., να κερδίσουν τις πρόωρες εκλογές, ο κίνδυνος να διεξαχθεί όντως δημοψήφισμα το 2017 στην Ιταλία μπορεί να φθάσει το 10%. Λόγω αυτής της αβεβαιότητας που επικρατεί για τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρώμη, η Ιταλία έχει εξελιχθεί σε μεγάλη ανησυχία για την Ευρωζώνη. Η διαχείριση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων με άμεσο και αποφασιστικό τρόπο έχει νόημα, ούτως ώστε να στηριχθεί η οικονομική ανάπτυξη και να απαλειφθεί ο παράγοντας της πολιτικής αβεβαιότητας. Οι κανόνες της τραπεζικής ένωσης είναι απαραίτητοι για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ωστόσο, σε μια κατάσταση, στην οποία ελλοχεύουν συστημικοί κίνδυνοι, οι κανόνες αυτοί θα πρέπει να εφαρμοστούν με τρόπο, ώστε να εκμηδενίζονται οι κίνδυνοι, αξιοποιώντας την ευελιξία, που προσφέρει το συγκεκριμένο ρυθμιστικό πλαίσιο.
* Ο κ. Holger Schmieding είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.
** Ο Kallum Pickering είναι οικονομολόγος της Berenberg Bank για τη Βρετανία.
