Ζήτημα ζήλιας περί τον Πούτιν
Τι κρύβεται πίσω από την εμμονή με τον ηγέτη της Ρωσίας
Valerie Sperling
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Όπως είπε κάποτε ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, «Η αρκούδα δεν ζητά άδεια από κανέναν».
Πράγματι, τα τελευταία δύο χρόνια, έχει δείξει στον κόσμο ότι είναι μια πολιτική αρκούδα -από την υφαρπαγής γης και την διαιώνιση των συγκρούσεων στην Ουκρανία [2 ] μέχρι την πρόσφατη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία [3]. Και όμως, ακόμη και καθώς Δυτικοί ηγέτες έχουν εξοργιστεί με τις ενέργειες του Πούτιν, συντηρητικές πολιτικές προσωπικότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βιώσει κάποιο φθόνο για τον Πούτιν. Για παράδειγμα, ενώ θρηνεί για την υποτιθέμενη αδυναμία του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, η Σάρα Πέιλιν φαίνεται να νοσταλγεί έναν πρόεδρο [4] ο οποίος, όπως και ο Πούτιν, «παλεύει με αρκούδες και τρυπά [την γη] για πετρέλαιο» [4]. Ο πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Ρούντι Τζουλιάνι, έχει επίσης υπαινιχθεί τον θαυμασμό του για τον Πούτιν, λέγοντας ότι «Παίρνει μια απόφαση και την εκτελεί ... Αυτό αποκαλείται ηγέτης».
Από τότε που κέρδισε την τρίτη θητεία του ως πρόεδρος, ο Πούτιν έχει επιτύχει ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα ποσοστών [λαϊκής] αποδοχής που υποτίθεται ότι κυμαίνονται στην περιοχή από 80% έως 90%. Ακόμη και με μια «δικτατορική έκπτωση» -η παραδοχή ότι κάποιο κλάσμα αυτών των υπερβολικών ποσοστών αποδοχής είναι φανταστικό- ο Πούτιν είναι πολύ πιο δημοφιλής από τους Δυτικούς ομολόγους του, οι οποίοι πρέπει να υπομένουν σχετικά αυτόνομα και σκανδαλοθηρικά μέσα ενημέρωσης και ζωηρή δημόσια συζήτηση για κάθε πολιτικό και κάθε προσωπικό ζήτημα, από τις σεξουαλικές σχέσεις μέχρι την σωστή χρήση των e-mail servers. Ο Πούτιν, σε αντίθεση με τους πολιτικούς σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, μπορεί να αποφεύγει κάλλιστα το απέραντο άγχος της προεκλογικής εκστρατείας, το να πρέπει να υπερασπιστεί τις θέσεις της πολιτικής του, το να αγωνίζεται να κερδίσει την προσοχή, και το να οικοδομεί ένα οπλοστάσιο υστέρων δικαιολογιών για γκάφες, ανακρίβειες και λάθη.
Παρά το γεγονός ότι ο Πούτιν είναι απαλλαγμένος από τέτοια ενοχλητικές δυσκολίες, η κυβέρνησή του -όπως και όλες οι κυβερνήσεις που στοχεύουν να παραμείνουν στην εξουσία- χρειάζονται έστω μια ελάχιστη δημόσια στήριξη [5]. Λίγα καθεστώτα επιβιώνουν για δεκαετίες αποκλειστικά με τον εξαναγκασμό, που σε σε κάθε περίπτωση είναι μια δαπανηρή επιλογή. Πολλά από αυτά που ο Πούτιν έχει κάνει στο εξωτερικό είναι υπολογισμένα για το εγχώριο ακροατήριό του. Αυτά που μπορεί να μοιάζουν επιθετικές, αμφιλεγόμενες ή ακόμη και επικίνδυνες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής υπήρξαν ευρέως ευπρόσδεκτες από τον ρωσικό λαό ως απόδειξη της ρώμης και της επιρροής του αρχηγού τους.
Ο Πούτιν οδηγεί μια Harley, στις 24 Ιουλίου 2010. SERGEI KARPUKHIN / REUTERS
Μέρος του λαϊκού ενθουσιασμού του κοινού για τον Πούτιν και για ό, τι φαίνεται να είναι αυξανόμενα αψήφιστη εξωτερική πολιτική, πηγάζει από την δυσαρέσκειά του για την επιδείνωση της ρωσικής δύναμης και της επιρροής της στην δεκαετία του 1990. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης [6], η νέα ανεξάρτητη Ρωσία -υπό την προεδρία του Μπορίς Γιέλτσιν [7]- είδε την οικονομία της να ατροφεί και το κύρος της ως υπερδύναμη να εξατμίζεται. Οι Ρώσοι σύντομα απέκτησαν την εντύπωση ότι οι Δυτικές χώρες που είχαν συμβουλέψει την κυβέρνηση του Γιέλτσιν ήθελαν να καταστρέψουν την ρωσική οικονομία, να υπονομεύσουν την δύναμη του στρατού της χώρας τους, και να αποκτήσουν επιρροή στο «εγγύς εξωτερικό» της Ρωσίας [8] (τα πρώην σοβιετικά κράτη).
Μέχρι την στιγμή που ο Πούτιν κέρδισε την πρώτη προεδρική εκλογή του το 2000 [9], η Ρωσία θεωρείτο εγχωρίως και στο εξωτερικό ως ένα αδύναμο κράτος σε έναν μονοπολικό κόσμο που κυριαρχείτο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ρωσικό κοινό και το Κρεμλίνο ήταν, συνεπώς, πρόθυμοι να επαναφέρουν στην ζωή την υπερηφάνεια και την διεθνή της εικόνα –αυτό που οι Ρώσοι κοινωνικοί επιστήμονες Tatiana Riabova και Oleg Riabov αναφέρουν ως «επαν-άνδρωση» της Ρωσίας. Όταν ο Πούτιν ανέλαβε την εξουσία, η ανδροπρέπειά του κινητοποιήθηκε ως εργαλείο δημοσίων σχέσεων, ως ένας τρόπος για να μεταδίδει την νομιμοποίησή του, καθώς και την δύναμη της Ρωσίας. Επειδή η αδυναμία είναι σαν τον κρυπτονίτη στην εκλαμβανόμενη ανδροπρέπεια ενός ατόμου και στην θεωρούμενη δύναμη μιας χώρας, τα προπαγανδιστικά κόλπα του Πούτιν [10] (καβάλα σε άλογο γυμνόστηθος, καθυποτάσσοντας μια τίγρη της Σιβηρίας, και ούτω καθεξής) και η μαχητικότητα της εξωτερικής πολιτικής του έχουν σχεδιαστεί κυρίως για να τον απεικονίσουν ως ισχυρό, δυναμικό, σκληρό και ασυγκίνητο από τις προσπάθειες άλλων χωρών να τον υπονομεύσουν για να τον μαλακώσουν.
Το τέχνασμα λειτούργησε. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, τα ποσοστά αποδοχής του εκτινάχθηκαν στα ύψη: Από 65% τον Ιανουάριο του 2014 [11] στο 85% [12] τον Δεκέμβριο του 2014, παρά την κατάρρευση του ρουβλίου. Τον Οκτώβριο του 2015, μια σημαντική ρωσική εταιρεία δημοσκοπήσεων βρήκε τον βαθμό αποδοχής του Πούτιν στο εκπληκτικό 89,9% [13], και έκρινε ότι αυτό το «κύμα» δημοτικότητας αντικατόπτριζε την έναρξη των ρωσικών «αντιτρομοκρατικών» αεροπορικών επιδρομών στην Συρία, μια κίνηση που περισσότερο από το 70% των Ρώσων φέρονται να έχουν υποστηρίξει [14]. Η χρήση των μισοκαινούργιων ρωσικών πυραύλων κρουζ «Kalibr» [15] που εκτοξεύονται στην Συρία από ρωσικά πλοία στη μακρινή Κασπία Θάλασσα (το σχετικό βίντεο κυκλοφόρησε [16] από το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας) και το θέαμα των ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών να στοχεύουν από αέρος κατά τρομοκρατών [17] φάνηκε να δείχνουν στους Ρώσους ότι η χώρα τους ήταν για μια ακόμη φορά ένα αστέρι στην παγκόσμια σκηνή.
Ο Πούτιν έχει σκιαγραφήσει με επιτυχία τις ενέργειές του ως μια υπεράσπιση των ρωσικών εθνικών συμφερόντων εναντίον της Δύσης, και ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ, οι οποίοι δήθεν προσπαθούν να αποδυναμώσουν το ρωσικό κράτος και να το αποτρέψουν από το να καταλάβει την θέση που δικαιούται στην διεθνή σκηνή. Ο Πούτιν, για παράδειγμα, παρατήρησε τον Ιανουάριο του 2015 ότι στην Ουκρανία ο αγώνας δεν ήταν ενάντια στον ουκρανικό στρατό αλλά εναντίον μιας «Λεγεώνας των Ξένων» που χρηματοδοτείται από το ΝΑΤΟ [18] με στόχο την ανάσχεση της Ρωσίας. Η κοινή γνώμη αντανακλά την άποψη του Πούτιν. Τον Ιούνιο του 2015, το 86% των ερωτηθέντων Ρώσων [19] φέρεται να συμφώνησε σε κάποιο βαθμό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «εκμεταλλεύονται τις σημερινές δυσκολίες της Ρωσίας για να μετατρέψουν την Ρωσία σε μια δύναμη δεύτερης τάξεως και τις πρώτες ύλες της προσάρτημα της Δύσης».
Ο Πούτιν ιππεύει, στις 3 Αυγούστου 2009. ALEXEI DRUZHININ (RIA NOVOSTI)/REUTERS
Αυτά τα θέματα είναι επίσης παρόντα στην προπαγάνδα από ομάδες φίλα προσκείμενες στο Κρεμλίνο, όπως η Νεαρή Φρουρά (η νεολαία του πουτινικού κόμματος «Ενωμένη Ρωσία»). Η ομάδα πιστεύει ότι ο Πούτιν προστατεύει τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα απέναντι στην υποστηριζόμενη από την Δύση αναστάτωση [20], συμπεριλαμβανομένης της δήθεν υπό αμερικανική ηγεσία ανατροπής του ρωσόφιλου ηγέτη της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς [21]. Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, για τα γενέθλια του Πούτιν, η Νεαρή Φρουρά διοργάνωσε μια έκθεση με πολιτικές αφίσες, πολλές από τις οποίες έδειχναν τον Πούτιν να κυριαρχεί στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα [22], ρίχνοντάς τον κάτω με κινήσεις από πολεμικές τέχνες ή τραβώντας του το αυτί. Επίσης, ως δώρο γενεθλίων, μια άλλη πουτινική ομάδα που αποκαλείται Το Δίκτυο παρήγαγε μια έκθεση τέχνης [23], δίνοντας έμφαση στα επιτεύγματα του Πούτιν ως ακλόνητου εθνικού ηγέτη που πλοηγείται σε ένα εχθρικό διεθνές περιβάλλον. Αυτή η έκθεση είχε τίτλο «Οι δώδεκα άθλοι του Πούτιν», από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή. Σε μια εικόνα, ο Πούτιν φαινόταν να θωρακίζει την Ρωσία από τις Δυτικές οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Οι κυρώσεις αυτές απεικονίζοντο ως ένα πολυκέφαλο φίδι (την Ύδρα), με τον Πούτιν να έχει κόψει το κεφάλι που αντιστοιχεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε παρόμοιες πατριωτικές γραμμές, για τον εορτασμό των γενεθλίων του Πούτιν φέτος η Νεαρή Φρουρά κυκλοφόρησε μια συλλογή από αποσπάσματα συνεντεύξεων, όπου τα μέλη της μιλούν για τον Πούτιν [24] και τι αντιπροσωπεύει για αυτούς. «Η σοφία του Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς [Πούτιν], η θέλησή του, η ταχύτητά του στην διαδικασίας λήψης αποφάσεων, η τιμιότητά του και η δύναμή του βοηθούν την Ρωσία να κατακτήσει νέα ύψη στην παγκόσμια σκηνή», είπε ένας ακτιβιστής. Ένας άλλος είπε, «θεωρώ κύριο επίτευγμα του Vladimir Vladimirovich κατά την διάρκεια της προεδρίας του, το ότι η Ρωσία ανέκτησε την παλιά της αίγλη και έχει λάβει ηγετική θέση στην παγκόσμια σκηνή. Είμαι περήφανος για την Ρωσία. Είμαι περήφανος για τον Πούτιν!». Η Darya Kriukova, η συντονίστρια της Νεαρής Φρουράς στην Σιβηρία, το συνόψισε όταν είπε, «θέλω να ευχηθώ χαρούμενα γενέθλια στον ισχυρότερο και πιο σεβαστό πολιτικό στον κόσμο: Τον Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν».
Οι απόψεις αυτών των φίλα προσκείμενων προς το Κρεμλίνο ομάδων, αν και δεν μοιράζονται κατ' ανάγκην μεταξύ όλων των Ρώσων, αντικατοπτρίζουν όντως τα αισθήματα ενός μεγάλου υποσυνόλου τους. Για παράδειγμα, μια σειρά από δημοφιλή σύμβολα και συνθήματα έχουν εμφανιστεί ξαφνικά συγκρίνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες με την ναζιστική Γερμανία ή δείχνοντας την Ρωσία μεταφορικά να βιάζει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα αυτοκόλλητο που κυκλοφόρησε ευρέως και κατέγραφε αυτό το «πατριωτικό» ιδανικό εμφανίστηκε στο πίσω παρμπρίζ των αυτοκινήτων [25] στην Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Πλαισιωμένο από τις λέξεις «Μπορούμε να το κάνουμε ξανά!» Και «Αγαπάτε τους εχθρούς σας με τέτοιο τρόπο που οι φίλοι σας θα φοβούνται!» απεικόνιζε μια ανθρώπινη φιγούρα ντυμένη στα χρώματα της ρωσικής σημαίας να βιάζει μια άλλη φιγούρα ντυμένη στα κόκκινα, άσπρα και μπλε της σημαίας των ΗΠΑ.
Ο Πούτιν ασκείται σε ένα γυμναστήριο στην κρατική κατοικία Bocharov Ruchei στο Σότσι, στις 30 Αυγούστου 2015. MICHAEL KLIMENTYEV (RIA NOVOSTI) / REUTERS
Μια ρωσική ιστοσελίδα που πωλεί αυτά τα αυτοκόλλητα εξήγησε τον παραλληλισμό μεταξύ της κυβέρνησης των Ναζί και των σύγχρονων Ηνωμένων Πολιτειών [26] ως εξής: «Η θριαμβευτική νίκη επί της φασιστικής Γερμανίας το 1945 προφανώς δεν έχει ηρεμήσει τις σύγχρονες φιλοδοξίες των Ηνωμένων Πολιτειών˙ όχι μόνο έχουν ξεχάσει την ιστορία, αλλά κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να την αναμορφώσουν ώστε να τους ταιριάζει. Αυτό είναι ορατό στα γεγονότα που συμβαίνουν σήμερα στην Ουκρανία. Αλλά, ακριβώς όπως και πριν, ο φασισμός και ο αμερικανισμός δεν πετυχαίνουν τίποτα άλλο από το μίσος των ανθρώπων απέναντί τους ως εισβολείς. Θα υπάρχει μόνο ένα αποτέλεσμα από τις θηριωδίες τους -η ολοκληρωτική ήττα των επιτιθέμενων».
Ένα άλλο αυτοκόλλητο από την εν λόγω ιστοσελίδα -συγκεκριμένα, από την σειρά τους «Τα αντίποινά μας ενάντια στο ΝΑΤΟ»- απεικονίζει έναν τεράστιο πυρηνικό πύραυλο σε φαλλικό σχήμα με το περιπαικτικό λογοπαίγνιο περί αγάπης ως λεζάντα «Δεν ντρεπόμαστε για τα συμπλέγματά μας». [27] Είτε είναι η αυτο-συνείδητη χιουμοριστική έμφαση στους μεγαλύτερους πυραύλους της Ρωσίας είτε η βίαια σεξουαλική εικόνα της Ρωσίας να «κυριαρχεί» επί των Ηνωμένων Πολιτειών [που είναι πεσμένες] στα γόνατά τους, υπάρχει μια ολοφάνερη σύγκριση μεταξύ της ρωσικής αρρενωπότητας και της Δυτικής αδυναμίας σε αυτά τα αυτοκόλλητα.
Με άλλα λόγια, στην Ρωσία, οι υποστηρικτές του Πούτιν μπορεί να έχουν βρει συμβολικούς τρόπους να ξεπεράσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η χώρα από μόνη της έχει κάποια ζήλια για την δύναμη, καθώς προσπαθεί να ανταγωνιστεί με την προβολή της στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών πολύ πέρα από τα σύνορά τους. Με τον ισχυρισμό περί αποφασιστικής προστασίας των συμφερόντων της Ρωσίας κατά των απειλών (είτε στην Ουκρανία είτε στην Συρία), οι συμβολικές επιδείξεις της αρσενικής δύναμης του Πούτιν στο εξωτερικό ενισχύσουν το κύρος του ως κάποιος που είναι πιο σκληρός από όσο ο άλλος, και έτσι ενισχύεται η θέση του εγχωρίως.
* Η VALERIE SPERLING είναι καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Clark και η συγγραφεύς του βιβλίου με τίτλο Sex, Politics, and Putin: Political Legitimacy in Russia [1].
(Στην πρώτη φωτογραφία : Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν με πιστόλι στο σκοπευτήριο του νέου αρχηγείου της υπηρεσίας στρατιωτικών πληροφοριών GRU στην Μόσχα, στις 8 Νοεμβρίου 2006. RUSSIAN PRESIDENTIAL PRESS SERVICE / REUTERS)
Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-11-05/ca...
Σύνδεσμοι:
[1] https://global.oup.com/academic/product/sex-politics-and-putin-978019932...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2014-03-01/pu...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-09-30/headstrong
[4] http://www.msnbc.com/msnbc/palin-obama-wears-mom-jeans
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2015-03-23/pu...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/belarus/1991-02-01/collapse-sovi...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/1994-01-01/be...
[8] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1994-05-01/russia-...
[9] https://www.foreignaffairs.com/reviews/review-essay/2000-11-01/blaming-r...
[10] http://www.huffingtonpost.com/2013/10/07/vladimir-putin-birthday_n_40578...
[11] http://www.levada.ru/
[12] http://tass.ru/en/opinions/769519
[13] https://www.rt.com/politics/319343-putins-approval-rating-hits-new/
[14] http://www.interfax.com/newsinf.asp?pg=5&id=624243
[15] https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2015/10/07/these-are-t...
[16] http://www.aljazeera.com/news/2015/10/cloneofrussian-warships-join-syria...
[17] https://www.rt.com/news/319733-russia-jets-syria-strike/
[18] http://www.rferl.org/content/putins-fantasy-island/26816242.html
[19] http://www.levada.ru/26-06-2015/rossiya-zapad-vospriyatie-drug-druga-v-p...
[20] http://russia-insider.com/en/ukraine-truth/5637
[21] http://ruxpert.ru/%25D0%259F%25D0%25BE%25D0%25B4%25D0%25B4%25D0%25B5%25D...
[22] http://mger2020.ru/gallery/2014/10/31/75252
[23] https://www.facebook.com/moiputin/photos/a.255798231161770.59311.2424427...
[24] http://so-l.ru/news/show/s_dnem_rozhdeniya_vladimir_vladimirovich
[25] http://www.kudiapliki.ru/content/cool_images/lyubi-vragov-chtoby-druzya-...
[26] http://xn----7sbpmeecfp2dal.xn--p1ai/products/mogem-povtorit-1945
[27] http://xn----7sbpmeecfp2dal.xn--p1ai/products/nashi-kompleksi
