Εμείς και οι άλλοι
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
«Τα ΜΜΕ της Δύσης συχνά δίνουν την εντύπωση ότι η ετοιμοπόλεμη και κατά περίπτωση βίαια μορφή θρησκευτικότητας, γνωστή ως “φονταμενταλισμός”, είναι ένα καθαρά ισλαμικό φαινόμενο. Αυτό δεν ισχύει.
Ο φονταμενταλισμός είναι ένα οικουμενικό φαινόμενο και έχει εμφανισθεί σε όλες τις μεγάλες θρησκείες». Η θέση αυτή είναι της Κάρεν Αμστρονγκ και προέρχεται από το βιβλίο της «Islam: A Short History» του 2000. Η Αμστρονγκ, μολονότι έχει επικριθεί για πολιτική ορθότητα, είναι μία από τις πλέον αξιοσέβαστες ιστορικούς των θρησκειών στην εποχή μας και η συγκεκριμένη θέση της δεν επιδέχεται σοβαρή αμφισβήτηση. Ομως η θεωρητική προσέγγιση στο ζήτημα, όσο και αν είναι διαδικασία απαραίτητη για την κατανόηση του φαινομένου, μόνον δευτερευόντως συμβάλλει στην άμεση αντιμετώπισή του, από τη στιγμή που η τζιχάντ γίνεται το Νο 1 πρόβλημα εσωτερικής ασφαλείας της Δύσης.
Ναι, είναι αλήθεια ότι ο φονταμενταλισμός ως μορφή αντίδρασης στη νεωτερικότητα ξεκίνησε από κοινότητες προτεσταντών στις ΗΠΑ (την κατ’ εξοχήν χώρα υπόδειγμα της νεωτερικότητας) στις αρχές του περασμένου αιώνα και δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του Ισλάμ. Να συμφωνήσω, επίσης, ότι τα λουλούδια, η αγάπη και η καλοσύνη (έτσι τραγουδούσαν κάποια κοριτσάκια, προχθές στις εκδηλώσεις μνήμης για τους νεκρούς στο Παρίσι) είναι μία αντίδραση υψηλού ήθους και απαράμιλλης αισθητικής στη βαρβαρότητα των τζιχαντιστών. Ομως, την ώρα αυτή, η ασφάλεια των ευρωπαϊκών χωρών απειλείται από την ισλαμική εκδοχή του φονταμενταλισμού ― ούτε από τον χριστιανικό ούτε από τον ιουδαϊκό φονταμενταλισμό απειλείται. Ή μήπως κάνω λάθος; Νομίζω, λοιπόν, ότι είναι απαραίτητο να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα σε μία θρησκευτική κοινότητα που επιλέγει να απομονωθεί από τον σύγχρονο κόσμο, τον οποίο τόσο πολύ φοβάται, και μια άλλη ομάδα που στρέφεται με βία εναντίον του υπόλοιπου κόσμου, επειδή συμβαίνει να μη συμμερίζεται τις αξίες της.
Να παραδεχθώ, ακόμη, ότι τόσο οι διάφορες χριστιανικές όσο και η ιουδαϊκή εκδοχή του φονταμενταλισμού καταπιέζουν και, ενίοτε, ασκούν βία στα μέλη τους. Θεωρώ, δε, αυτονόητη την επέμβαση των αρμόδιων θεσμών μιας κοινωνίας δυτικού τύπου σε περιπτώσεις όπου η καταπίεση και η βία εντός της θρησκευτικής κοινότητας παραβαίνουν νόμους της ευρύτερης κοινωνίας από την οποία οι φονταμενταλιστές προσπαθούν να αποκοπούν. Εξ όσων γνωρίζω, όμως, ούτε στον Χριστιανισμό ούτε στον Ιουδαϊσμό υπάρχουν σύγχρονες ερμηνείες του δόγματος υπέρ τη βίαιας επιβολής των δικών τους θρησκευτικών αντιλήψεων στους τρίτους ― ή, εν πάση περιπτώσει, και να υπάρχουν είναι, στην πράξη, σαν να μην υπάρχουν. Αντιθέτως, στο Ισλάμ υπάρχουν. Για όσους ενδιαφέρονται, να σημειώσω ότι ο πρώτος μουσουλμάνος φονταμεναλιστής ήταν ο Πακιστανός λόγιος Σαγίντ Αμπούλ Αλά Μουαντουτί (1903-1979), ο οποίος πρώτος ανήγαγε την έννοια της τζιχάντ σε βασικό δόγμα του Ισλάμ. Ακολούθησε ο Αιγύπτιος Σαγίντ Κουτμπ (1906-1966), που υπήρξε και ο θεμελιωτής του μαχητικού ισλαμικού φονταμενταλισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, καθώς αυτός ήταν που διεύρυνε την τζιχάντ, ώστε εκτός από τις μη μουσουλμανικές κοινωνίες να στρέφεται και εναντίον όσων μουσουλμανικών επέλεγαν τον δρόμο της εκκοσμίκευσης.
Η λογική των τζιχαντιστών, όπως εκφράζεται στη θεωρία και όπως εκδηλώνεται στην πράξη, είναι καθαρά μανιχαϊστική: εμείς (δηλαδή εκείνοι) εναντίον των άλλων. Το πρόβλημα είναι ότι οι άλλοι περιλαμβάνουν δυνάμει όλους εμάς, όπως έδειξε η πρόσφατη επίθεση στο Παρίσι, αλλά και οι παλαιότερες στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο. Οι μεγάλες διαφορές και η αμοιβαία περιφρόνηση μεταξύ «Ισλαμικού Κράτους» και Αλ-Κάιντα (οργάνωσης που ευθύνεται για τις πολύνεκρες επιθέσεις του 2001 και του 2005 στις προαναφερθείσες πόλεις) δεν αναιρεί την ισχύ της διαπίστωσης, διότι και οι δύο οργανώσεις τζιχάντ έκαναν εναντίον της Δύσης αδιακρίτως.
Το ζήτημα από τη δική μας πλευρά, όμως, περιπλέκεται επικίνδυνα. Διότι εφόσον πρόκειται για πόλεμο, είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε την κατάσταση και να αντιδράσουμε μέσα από το ίδιο πρίσμα με αυτούς, δηλαδή «εμείς και οι άλλοι». Δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτό στη στάση αυτή από πλευράς μας· αντιθέτως, είναι όρος επιβίωσης και προϋπόθεση αξιοπρέπειας του πολιτισμού μας. Το πρόβλημα είναι πώς εντοπίζουμε αυτούς τους «άλλους» ώστε να τους εξουδετερώσουμε. Διότι αυτοί χρησιμοποιούν τακτικές ασύμμετρου πολέμου και καλύπτονται πίσω από τη ροή των προσφύγων (που είναι τα πρώτα θύματά τους, στην πραγματικότητα) και πίσω από την ύπαρξη μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Ευρώπη. Ο,τι ισχύει για τους αντάρτες, σύμφωνα με τον ποιητικό ορισμό του Λώρενς της Αραβίας, ισχύει και με το παραπάνω για τους τζιχαντιστές που απειλούν την Ευρώπη: «είναι σαν την πάχνη, βρίσκονται παντού και πουθενά».
Είναι βέβαιο, δυστυχώς, ότι εν μέρει θα την πληρώσουν οι πρόσφυγες, των οποίων η πρόσβαση στην Ευρώπη (εξαιρώ την Ελλάδα, φυσικά) θα γίνει δυσχερέστερη. Εντούτοις, δεν γίνεται και διαφορετικά, από την ώρα που ενεργοποιείται το κριτήριο «εμείς και οι άλλοι» και μάλιστα μέσα σε κλίμα πολέμου. Είναι πολύ πιθανό, επίσης, ότι θα υπάρξει σε ορισμένες περιπτώσεις περιστολή δικαιωμάτων και ελευθεριών. Και αυτό, όμως, νομίζω ότι το αντιλαμβάνεται ο καθένας ως αναγκαιότητα που την επιβάλει η συλλογική ασφάλεια ― εκτός, βέβαια, από τους επαγγελματίες αριστερούς και τα αφελή παιδάρια.
Στις κούκλες σου
Σάββατο μεσημέρι, θυμήθηκα ξαφνικά την ιστορική ρήση, με την οποία, επί Χριστόδουλου, ο τότε μητροπολίτης Ζακύνθου είχε ταπώσει έναν χριστοδουλικό ιεράρχη, κατά τη διάρκεια ενός τρελού καυγά στην Ιερά Σύνοδο: «Εσύ μη μιλάς, να πας να παίξεις με τις κούκλες σου». Και τη θυμήθηκα, επειδή, ενώ όλοι ήμασταν συγκλονισμένοι από τη σφαγή στο Παρίσι, πετάχτηκε κάποιος εγχώριος κυνηγός δημοσιότητας (ειλικρινά δεν έχει καμία σημασία ποιος) για να χωθεί στην εικόνα, ισχυριζόμενος με δήλωσή του ότι και αυτός απειλείται από ισλαμιστές. Ασε μας κι εσύ, χριστιανέ μου!..
(Στην φωτογραφία : Στιγμιότυπο από την παράσταση του νέου θεατρικού του Μεγάλου Πελέ, με τον τίτλο «Επίκαιρες ερωτήσεις», που ανέβασε χθες στη Βουλή...)
