Από την Άνοιξη στο χάος
Tου Κώστα Iορδανίδη
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Η Αραβική Ανοιξη τείνει να εξελιχθεί σε κόλαση όλων εκείνων που την ενεθάρρυναν και στήριξαν ελπίδες σε αυτήν.
Πέρα από τις εξειδικευμένες προκλήσεις που ταλανίζουν, διαδοχικά, κράτη στη Μέση Ανατολή, το μείζον ίσως πρόβλημα είναι η έλλειψη της παρουσίας κάποιας δυνάμεως ισχυρής, που να μπορεί να διαχειρισθεί τις νέες αναδυόμενες δυνάμεις και να ασχοληθεί με κάτι παραπάνω από την ασφάλεια της παραγωγής και της ροής του πετρελαίου σε Δύση και Ανατολή.
Η εξέλιξη είναι καινοφανής, διότι η Μέση Ανατολή καλυπτόταν επί αιώνες από την ομπρέλα μίας ή περισσοτέρων δυνάμεων. Οι δυνάμεις αυτές διαμόρφωναν, κατά τόπους, τάξη ιθύνουσα που διαχειριζόταν το πλήθος. Προς διατήρηση του ελέγχου έκαναν χρήση διαφόρων εργαλείων, πέραν των στρατιωτικών.
Ο Οθωμανός Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ, λόγου χάρη, επεχείρησε αναβίωση του Χαλιφάτου, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις διεισδυτικές τάσεις που είχαν αρχίσει να εκδηλώνουν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι στη Μέση Ανατολή. Απέτυχε, ως ήταν αναμενόμενο, αλλά υπήρξε διαδοχή.
Η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία εγκαθίδρυσαν στη συνέχεια ή στήριξαν βασίλεια. Εκούσες άκουσες αποσύρθηκαν και δύναμη επιρροής ανεδείχθησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Με την είσοδο τής τότε Σοβιετικής Ενώσεως στη σκηνή της Μέσης Ανατολής, ενισχύθηκαν οι μααθιστές, η αραβική εκδοχή απολυταρχίας λαϊκού τύπου, εθνικισμού και σοσιαλιστικού μοντέλου αναπτύξεως. Με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων και την ουσιαστική απόσυρση της πρώην ΕΣΣΔ, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέλαβαν περίπου εν λευκώ τις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής και συνέτριψαν τα διεφθαρμένα όντως, πλην όμως πλησιέστερα στην ευρωπαϊκή αντίληψη καθεστώτα Μπαάθ.
Λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές, ο πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Μπαράκ Ομπάμα φαίνεται να αντιμετωπίζει με αμηχανία την έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή αυτή. Προσομοιάζει με τον πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας Χάρολντ Μακμίλαν, που σε ομιλία του στο Κοινοβούλιο της Νοτίου Αφρικής τον Φεβρουάριο του 1960, αντελήφθη ότι «άνεμος αλλαγής πνέει στην αφρικανική ήπειρο και είτε το θέλουμε είτε όχι η ανάπτυξη της εθνικής συνειδήσεως είναι ένα πολιτικό γεγονός». Ηταν η φράση που έδωσε το έναυσμα για τη διάλυση της αυτοκρατορίας.
Η Μέση Ανατολή εισέρχεται σε φάση απεξαρτήσεως από την επιρροή των ΗΠΑ, και για πρώτη φορά στην ιστορία αιώνων δεν φαίνεται να υπάρχει διαδοχή. Διαμορφώνεται εκ των πραγμάτων μία τάση ελέγχου των πλουτοπαραγωγικών πηγών από τις δυτικές δυνάμεις, σε ένα περιβάλλον χάους.
Το χάος, όμως, ενίοτε ελκύει όσους το αντικρίζουν. Η Τουρκία επιχείρησε να παρέμβει και τελικώς αναδιπλώθηκε. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς πιστεύει ότι η ρευστότητα στην περιοχή αναβαθμίζει τον ρόλο της Ελλάδος στο πλαίσιο της Ευρώπης. Είναι το σύνδρομο Ελευθερίου Βενιζέλου, που θα ήταν σκόπιμο να αποφευχθεί στη συγκεκριμένη συγκυρία.
Αντίθετα η έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί στην Μέση Ανατολή αποτελεί ευκαιρία για μια ουσιαστική προσέγγιση με την Τουρκία. Οπως ακριβώς η κομμουνιστική απειλή έφερε την Αθήνα και την Αγκυρα εγγύτερα από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν - αν και για λίγα χρόνια, είναι αλήθεια.
