Κρίσιμες ερωτήσεις - απαντήσεις για το επερχόμενο «κούρεμα»
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_16/10/2011_459537)
Όσο καθυστερεί η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο πιο περίπλοκα γίνονται τα πράγματα και καθημερινά εισέρχονται στο λεξιλόγιό μας νέοι όροι.
Η παρακολούθηση των εξελίξεων απαιτεί τη γνώση των όρων αυτών.
Η «Κ», σε συνεργασία με ειδικούς, απαντά στις κρισιμότερες και πιο συνήθεις ερωτήσεις που αφορούν την κρίση χρέους και τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την αντιμετώπισή της.
Τι είναι το haircut του δημοσίου χρέους και πώς γίνεται;
Haircut ή «κούρεμα» είναι η μείωση του δημοσίου χρέους. Εάν για παράδειγμα το δημόσιο χρέος είναι 100 δισ. ευρώ και μειωθεί στα 80 δισ. ευρώ, τότε το haircut είναι 20%. Το haircut συνήθως γίνεται με ανταλλαγή των παλαιών ομολόγων με νέα μικρότερης αξίας.
Ποια η διαφορά μεταξύ της μείωσης της παρούσας αξίας του χρέους και του haircut;
Ενα ποσό σήμερα έχει μεγαλύτερη αξία από το ίδιο ποσό αν είναι να το πάρουμε ύστερα από ένα χρόνο. Για τον λόγο αυτό, όταν αγοράζουμε ένα ομόλογο 100 ευρώ που λήγει ύστερα από 10 χρόνια, ζητάμε ένα επιτόκιο, το οποίο μας ανταμείβει για την αναμονή. Αν αυξηθεί η διάρκεια του ομολόγου και διατηρηθεί ίδιο το επιτόκιο, τότε η καθαρή παρούσα αξία μειώνεται, διότι περιμένουμε περισσότερο χρόνο για να πάρουμε τα ίδια χρήματα. Αν μειωθεί η τιμή του ομολόγου, αλλά διατηρηθεί σταθερό το επιτόκιο και η διάρκεια, τότε έχουμε haircut. Στην πράξη συμβαίνουν και τα δύο: haircut και μείωση της παρούσας αξίας, όπως προέβλεπε και η απόφαση της 21ης Ιουλίου.
Ποια ήταν η πρόταση ανταλλαγής ομολόγων της 21ης Ιουλίου;
Προέβλεπε τέσσερις εναλλακτικές:
α) ανταλλαγή με 30ετή ομόλογα χωρίς μείωση ονομαστικής αξίας,
β) ανταλλαγή με μετακύλιση ελληνικών κρατικών ομολόγων σε 30ετή χωρίς μείωση ονομαστικής αξίας,
γ) ανταλλαγή με 15ετή ομόλογα με μείωση ονομαστικής αξίας.
δ) ανταλλαγή με 30ετή και μείωση της ονομαστικής αξίας. Αυτή η εναλλακτική προέβλεπε μείωση της παρούσας αξίας κατά 21% και haircut 11,5%.
Ποια πρόταση εξετάζεται σήμερα;
Εξετάζονται προτάσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα απώλειες για τις τράπεζες 30% - 50% (μείωση παρούσας αξίας), χωρίς αυτό να θεωρηθεί πιστωτικό γεγονός (χρεοκοπία).
Το haircut αφορά όλα τα ελληνικά ομόλογα;
Όχι. Από τα 350 δισεκατομμύρια ευρώ του χρέους, το haircut θα εφαρμοστεί σε λιγότερο από 200 δισ., αφού 70 δισ. περίπου είναι δάνεια της τρόικας, 60 δισ. είναι ομόλογα στην κατοχή των κεντρικών τραπεζών και 16,5 δισ. είναι σε έντοκα γραμμάτια.
Η ανταλλαγή ομολόγων αφορά και τους απλούς αποταμιευτές που έχουν αγοράσει ομόλογα;
Όχι, μέχρι στιγμής.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του haircut;
Το δημόσιο χρέος μειώνεται σε επίπεδα που μπορεί να το εξυπηρετεί το κράτος. Δηλαδή, γίνεται βιώσιμο.
Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις;
α) Το ποσοστό του haircut μεταφράζεται σε αντίστοιχη ζημία των ομολογιούχων (τράπεζες, ασφαλιστικά Ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες κ.λπ.).
β) Η μείωση της αξίας των ομολόγων σημαίνει μειωμένα έσοδα από τόκους.
γ) Μετά το haircut και τις ζημίες, οι επενδυτές δεν εμπιστεύονται πλέον τη χώρα, με αποτέλεσμα η οικονομία να παραμένει εκτός αγορών. Το haircut μεταξύ 30% και 60% μπορεί να αφήσει μία οικονομία εκτός αγορών έως 12 χρόνια. Ο μέσος όρος είναι γύρω στα 5 με 7 χρόνια, αλλά υπήρξαν περιπτώσεις άνω των 20 ετών!
Ποιο είναι το κόστος από ένα haircut μεταξύ 30% και 50% στις ελληνικές τράπεζες;
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, αυτό ανέρχεται σε 18,4 με 31 δισ.
Πόσο haircut αντέχουν οι ελληνικές τράπεζες;
Εκτιμάται ότι ανώτατο όριο είναι το 30%, κατά το οποίο ορισμένες τράπεζες ίσως να μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κεφαλαιακή επίπτωση χωρίς να προσφύγουν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο ήδη διαθέτει πόρους 10 δισ. ευρώ και άμεσα θα ενισχυθούν, βάσει μνημονίου, στα 30 δισ.
Οι καταθέσεις κινδυνεύουν;
Όχι, διότι αφενός υπάρχει εγγύηση καταθέσεων μέχρι 100.000 ευρώ ανά καταθέτη και ανά τράπεζα από το ελληνικό Δημόσιο, και αφετέρου υπάρχει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που υπερκαλύπτει τη ζημία από το haircut ακόμα κι αν αυτό φτάσει ή ξεπεράσει το 50%.
Ποιο το κόστος στα ασφαλιστικά Ταμεία;
Haircut 30% - 50% θα κοστίσει περίπου 6 δισ.
Το κόστος για τις ξένες τράπεζες;
Μόνο οι ζημίες από τη μείωση της αξίας των ομολόγων υπολογίζονται σε 15 με 25 δισ. ευρώ μόνο για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέχει περίπου 96 δισ. ευρώ. Επομένως θα «γράψει» ζημίες στο ισοζύγιό της ύψους 29 - 48 δισ. ευρώ, προκαλώντας πιέσεις στο ευρώ και ενισχύοντας τις πληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη.
Το Δημόσιο ζημιώνεται;
Το κράτος χάνει μέρος του οφέλους από το haircut καθώς θα δώσει χρήματα για τη στήριξη των τραπεζών και των ασφαλιστικών Ταμείων.
Επίσης, το haircut προκαλεί εκτίναξη του κόστους δανεισμού. Για παράδειγμα, ένα haircut 40% προκαλεί αύξηση των spread κατά 270 μονάδες βάσης το πρώτο έτος και 127 μονάδες βάσης ύστερα από τέσσερα χρόνια. Μεγαλύτερο haircut, π.χ. 75%, εκτινάσσει τα spread έως και κατά 5.000 μονάδες βάσης. Επομένως, αυξάνεται το κόστος δανεισμού τόσο για τη χώρα όσο και για τις τράπεζες και κατά συνέπεια για τους δανειολήπτες (και τους καταθέτες).
Μετά το haircut χρειάζονται νέα μέτρα λιτότητας;
Ναι. Ο αποκλεισμός από τις αγορές σημαίνει ότι οι δαπάνες του κράτους δεν πρέπει να ξεπερνούν τα έσοδά του. Διότι δεν μπορεί να δανειστεί. Συνεπώς, τα μέτρα λιτότητας θα πρέπει να είναι πολλαπλάσια του ελλείμματος που υπήρχε πριν από το haircut. Αν σήμερα το ελληνικό κράτος έχει έλλειμμα 18 δισ., τότε θα χρειαστούν μέτρα άμεσης εξοικονόμησης άνω των 18 δισ. τουλάχιστον για όσο διάστημα βρίσκεται εκτός αγορών.
Μετά το haircut δεν θα υπάρχει οικονομική βοήθεια από την τρόικα;
Θα υπάρξει, αλλά όχι για να χρηματοδοτούνται ελλείμματα. Αν δεν υπάρξει χρηματοδότηση μετά το haircut, τότε οικονομετρικά μοντέλα υπολογίζουν ότι μπορεί να υπάρξει ύφεση 17% στη διετία που ακολουθεί και εκτίναξη της ανεργίας στο 25% το 2013.
Χρωστάμε διπλάσια από όσα αντέχουμε
Η τελευταία μελέτη της Επιτροπής υπολογίζει ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος, για να είναι βιώσιμο, θα πρέπει να είναι μικρότερο του 60% του ΑΕΠ (βάσει του χειρότερου σεναρίου) ή να μην ξεπερνά το 110% του ΑΕΠ (βάσει του πιο αισιόδοξου σεναρίου).
Σήμερα το ελληνικό δημόσιο χρέος ξεπερνά το 140% του ΑΕΠ και το 2012 εκτιμάται από την Επιτροπή ότι θα φτάσει το 180%, χαρακτηρίζοντάς το μη βιώσιμο. Με άλλα λόγια, σήμερα το χρέος είναι υπερδιπλάσιο από τα όρια αντοχής της ελληνικής οικονομίας.
Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης είναι:
Πρώτον, το ελληνικό δημόσιο χρέος εξέπεμπε σήματα SOS από το 2002, ενώ έφτασε στο «κόκκινο» το 2009.
Δεύτερον, στα σημερινά επίπεδα δεν θεωρείται βιώσιμο το δημόσιο χρέος σε Ελλάδα, Γαλλία, Ιρλανδία και υπό κάποια κριτήρια της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας.
Τρίτον, το δημόσιο χρέος σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης εκτινάχθηκε μετά την πιστωτική κρίση του 2008, καθώς τα κράτη αύξησαν τις δαπάνες προκειμένου να στηρίξουν τις τράπεζες, να εγγυηθούν τις καταθέσεις και να βοηθήσουν στην τόνωση της ρευστότητας και της οικονομίας.
Τέταρτον, οι χώρες με διαρθρωτικά προβλήματα (όπως η Ελλάδα) ήταν οι πιο ευάλωτες και η πιστωτική κρίση εξελίχθηκε σε κρίση χρέους.
Πέμπτον, το δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης συνολικά έχει αποκτήσει αυξητική δυναμική και μετά το 2020 θα ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ.
Τα κριτήρια
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αξιολόγηση του χρέους των 17 χωρών της Ευρωζώνης χρησιμοποίησε τα εξής σενάρια:
α) Πόσο θα ήταν το δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ αν μειώνονταν τα επιτόκια και αυξανόταν ο ρυθμός ανάπτυξης κατά μία ποσοστιαία μονάδα.
β) Πόσο θα ήταν το χρέος αν αυξάνονταν τα επιτόκια και μειωνόταν η ανάπτυξη κατά μία μονάδα.
γ) Πόσο ήταν το χρέος στις καλύτερες περιόδους από το 1975 μέχρι το 2010.
δ) Πόσο ήταν το δημόσιο χρέος στις καλύτερες χρονιές με πρωτογενή πλεονάσματα στις ίδιες περιόδους.
Οι συστάσεις
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την άμεση λήψη μέτρων λιτότητας από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Θεωρεί αναγκαία την εσωτερική υποτίμηση, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με:
α) Μείωση των επιβαρύνσεων της εργασίας (φόροι και κοινωνικές εισφορές), β) αύξηση της έμμεσης φορολογίας (ΦΠΑ), γ) μείωση των μισθών στον δημόσιο τομέα, δ) αναδιάρθρωση του παραγωγικού δυναμικού και ενίσχυση της κινητικότητας στην αγορά εργασίας, ε) οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κινηθούν σε κλάδους που θα παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, στ) οι επιχειρήσεις και οι κλάδοι θα πρέπει να αναπτύξουν καλύτερα αντανακλαστικά και προσαρμοστικότητα στους οικονομικούς κύκλους και ζ) άμβλυνση ανισορροπιών στην αγορά ακινήτων. Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι οικονομίες με υψηλές τιμές ακινήτων και με υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης από χαμηλά εισοδήματα υπήρξαν περισσότερο ευάλωτες και μεγαλύτερα θύματα σε κρίσεις.
