Μία «μονομαχία» με φόντο το... ευρώ
Οι αντικρουόμενες απόψεις, τα υπέρ και τα κατά της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και της επιστροφής της στη δραχμή
Του Λεωνίδα Στέργιου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_02/10/2011_457989)
Ενα έγγραφο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο του 2011 εξέταζε τρία σενάρια για την Ελλάδα: συνέχιση της στήριξης, ελεγχόμενη χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ.
Η συγκεκριμένη έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσο οι αριθμοί δεν βγαίνουν, η ελεγχόμενη χρεοκοπία, σε συνδυασμό με ένα μεγάλο κούρεμα, γίνεται πιο πιθανή, και ότι αργά ή γρήγορα θα συμβεί. Την έξοδο από το ευρώ τη θεωρεί τεχνικά και νομικά δύσκολη, ενώ τη χαρακτηρίζει οικονομικά καταστροφική, καθώς θα αναδειχθεί ως η «Μητέρα όλων των Κρίσεων». Με την άποψη αυτή δεν συμφωνούν όλοι. Υπάρχουν οικονομολόγοι και νομικοί που θεωρούν όχι μόνο εφικτή την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή, αλλά πιστεύουν ότι είναι η καλύτερη λύση για την Ελλάδα και την Ευρωζώνη.
Η αντιπαράθεση για τα θετικά και τα αρνητικά της εξόδου από το ευρώ αναδεικνύει την περιπλοκότητα του εγχειρήματος, ενώ σκιαγραφεί την «επόμενη μέρα» στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη. Ο γνωστός καθηγητής του Χάρβαρντ, Μάρτιν Φέλντσαϊν, πιστεύει ότι η επιστροφή στη δραχμή θα οδηγήσει σε μία υποτίμηση του νομίσματος κατά 25% - 30% έναντι του ευρώ που θα βοηθήσει την αύξηση των εξαγωγών, τη μείωση των εισαγωγών, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και του ΑΕΠ, καθώς θα υπάρχει δυνατότητα για μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες. Θα χρειαστούν ηπιότερα μέτρα λιτότητας, η ανεργία θα είναι πιο περιορισμένη, ενώ θα υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα είσπραξης φόρων. Για να γίνουν όλα αυτά χωρίς έξοδο από το ευρώ, θα πρέπει να υπάρξει μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα κατά 25%. Ωστόσο, το πολιτικό κόστος της εξόδου από το ευρώ θα είναι μεγάλο, ενώ υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης της φυγής από το ευρώ και σε άλλες χώρες. Για τον λόγο αυτό πιστεύει ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα συμβεί μόνο σαν ατύχημα...
Ο καθηγητής Διεθνών Οικονομικών του Πανεπιστημίου της Γενεύης, Charles Wyploz, πιστεύει ότι η υποτίμηση της δραχμής θα είναι της τάξης του 50%, οδηγώντας σε μείωση του ελληνικού χρέους, αλλά και του ΑΕΠ, κατά 50% (σε σχέση με το ευρώ). Στην πραγματικότητα το κόστος για τους Ελληνες θα είναι πολύ μικρότερο, διότι η μείωση της αγοραστικής δύναμης θα γίνεται αντιληπτή μόνο όταν θα αγοράζουν εισαγόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες ή όταν θα ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Παρ' όλα αυτά πιστεύει ότι η υποτίμηση της δραχμής δεν αποτελεί πανάκεια, καθώς δεν λύνει τα διαρθρωτικά προβλήματα που παράγουν ελλείμματα. Ετσι θα χρειαστούν νέα μέτρα λιτότητας και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Ενας ακόμα υποστηρικτής της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ είναι ο οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί, ο οποίος ισχυρίζεται ότι η χώρα μας έχει δύο επιλογές: έξοδος από το ευρώ με εφάπαξ κόστος 30% του ΑΕΠ και «πόνο» για 1-2 χρόνια ή μείωση μισθών κατά 30% σε πέντε χρόνια και ύφεση και ανεργία για 10 χρόνια. Συστήνει προετοιμασία του τραπεζικού συστήματος και στήριξη της Ελλάδας από Ε. Ε. και ΔΝΤ όταν περάσει στη δραχμή, ώστε να αποφευχθούν λάθη και κρίση τύπου Αργεντινής. Στήριξη θα χρειαστούν και οι ευρωπαϊκές τράπεζες από τη ζημιά που θα προκύψει λόγω της δραχμοποίησης του ελληνικού χρέους. Προτείνει, η στήριξη να γίνει «κεντρικά» από την Ευρώπη μέσω ενός μηχανισμού (π. χ. EFSF). Οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν ανακεφαλαιοποίηση, ενώ για κάποιες μέρες θα πρέπει να κλείσουν και να τεθεί όριο στις αναλήψεις ώστε να αποφευχθεί η μαζική φυγή καταθέσεων μέχρι την κυκλοφορία της νέας δραχμής. Από την άλλη πλευρά, μελέτες τραπεζών (ING, UBS, Citigroup) και της Ε. Ε. καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επιστροφή στη δραχμή «σκοντάφτει» σε νομικά και τεχνικά ζητήματα, και στο υψηλό κόστος. Ενα βασικό πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι η υποτίμηση δεν θα γίνει σε ένα νόμισμα που ήδη υπάρχει, όπως έγινε στο πέσο στην Αργεντινή, αλλά σε ένα νέο που θα εκδοθεί...
Οι επιπτώσεις
Το πώς θα μοιάζει η επόμενη μέρα στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της υποτίμησης της δραχμής, την αρχική σχέση μετατροπής και από το εάν θα υπάρξει στήριξη του τραπεζικού συστήματος. Σύμφωνα με μελέτες, έξοδος από το ευρώ και μία υποτίμηση της τάξης του 50% με 60% θα επιφέρει άμεσα τις εξής επιπτώσεις:
1. Φόβο μετάδοσης φυγής από το ευρώ και άλλων χωρών. Ανησυχία για διάλυση της Ευρωζώνης.
2. Οι φόβοι αυτοί θα πιέσουν την ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου προκαλώντας πληθωρισμό.
3. Στην Ελλάδα θα προκληθεί ύφεση 7,6%, η ανεργία θα φτάσει στο 18,5% και ο πληθωρισμός στο 20,2%.
4. Η μείωση των εισοδημάτων και της περιουσίας θα αντιστοιχεί σε ένα μέσο κατά κεφαλήν κόστος περίπου 10.000 ευρώ που υπολογίζεται σήμερα σε περίπου 90-100 δισ. για το σύνολο της οικονομίας.
5. Τα επιτόκια καταθέσεων και δανείων στην Ελλάδα θα είναι διψήφια.
6. Η απόδοση των 10ετών ελληνικών ομολόγων θα κυμαίνεται γύρω στο 14-15%.
7. Οι τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα θα υποχωρήσουν 10%, σε ετήσια βάση, και των εμπορικών ακινήτων κατά 25%.
8. Οι επιπτώσεις το δεύτερο έτος θα είναι ηπιότερες, ενώ από το τρίτο έτος αναμένεται ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
9. Η Ελλάδα θα μείνει εκτός αγορών για περίπου 10 χρόνια.
Το ποσοστό της υποτίμησης
Ενα κρίσιμο μέγεθος στα σενάρια περί επιστροφής της δραχμής αποτελεί το ποσοστό της «αναγκαίας» υποτίμησης προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Εχουν εκπονηθεί πολλές μελέτες και υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις. Διεθνείς οργανισμοί, όπως ΔΝΤ, ΕΚΤ, ΟΟΣΑ, αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος, υπολογίζουν τη μείωση της ανταγωνιστικότητας την τελευταία 10ετία μεταξύ 9% και 27%.
Ειδικές μελέτες που έχουν γίνει για την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή ανεβάζουν το ποσοστό της υποτίμησης σε 30% με 60%. Η γνωστή καθηγήτρια Κάρμεν Ρέινχαρτ από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ έχει διαπιστώσει ότι ιστορικά απαιτείται μια υποτίμηση 20-25% για να πάρει μια οικονομία «μπροστά».
Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσαϊν θεωρεί για την Ελλάδα (δραχμή) απαραίτητη μια υποτίμηση 30%, η ING 50%, η Citigroup 30%-50%, η UBS 60% και ο Νουριέλ Ρουμπινί 30%.
Ενα πέρασμα που θα μπορούσε να γίνει σε 7 βήματα
Εχει ενδιαφέρον να δούμε το πέρασμα στη δραχμή, σύμφωνα με μία προσομοίωση που έχουν κάνει μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα του εξωτερικού. Από την προσομοίωση αυτή φαίνονται και τα διάφορα τεχνικά θέματα που προκύπτουν. Εστω λοιπόν ότι αποφασίστηκε η επιστροφή στη δραχμή και ξεπεράστηκαν τα όποια νομικά θέματα για το πώς φεύγει μία χώρα από την Ευρωζώνη, βάσει του άρθρου 50 της σχετικής Συνθήκης.
ΒΗΜΑ 1. Αποφασίζεται τι θα δραχμοποιηθεί. Για παράδειγμα, αν όλο το χρέος της Ελλάδας παραμείνει σε ευρώ, τότε η αποπληρωμή του με την υποτιμημένη δραχμή θα είναι αδύνατη. Αν μετατραπεί όλο σε δραχμές, τότε οι ξένοι πιστωτές θα έχουν τεράστιες ζημίες. Προτείνεται λοιπόν η δραχμοποίηση των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων που βρίσκονται εντός Ελλάδας και διέπονται από το ελληνικό δίκαιο, ενώ το χρέος προς ξένους πιστωτές (κυρίως διακρατικό) θα μείνει σε ευρώ, αφού πρώτα υποστεί μεγάλο «κούρεμα» ώστε να εξυπηρετείται αργότερα με την υποτιμημένη δραχμή.
ΒΗΜΑ 2. Καθορίζεται μία σχέση μετατροπής των ευρώ σε δραχμές, πριν κυκλοφορήσει η δραχμή και υποτιμηθεί. Με τον τρόπο αυτό μετριάζονται οι απώλειες για τους ξένους πιστωτές. Για παράδειγμα μία ξένη τράπεζα έχει δανείσει μία ελληνική εταιρεία 10 εκατ. ευρώ. Αν το δάνειο μετατραπεί σε 10 εκατ. δραχμές και στη συνέχεια η ισοτιμία διολισθήσει σε 4 δραχμές ανά ευρώ, τότε για την ελληνική εταιρεία το χρέος παραμένει 10 εκατ. δραχμές, αλλά για την ξένη τράπεζα μειώνεται σε 2,5 εκατ. ευρώ! Αν από την αρχή μετατραπεί το δάνειο με μία σχέση ανταλλαγής (π.χ. 2 δραχμές ανά 1 ευρώ), τότε το δάνειο των 10 εκατ. ευρώ μετατρέπεται σε 20 εκατ. δραχμές. Μόλις αφεθεί ελεύθερη η ισοτιμία της δραχμής και πέσει στις 4 δραχμές ανά ευρώ, τότε το δάνειο των 20 εκατ. δραχμών γίνεται 5 εκατ. ευρώ για την ξένη τράπεζα.
ΒΗΜΑ 3. Σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να απαντηθούν και να ξεπεραστούν διάφορα θέματα όπως: οι καταθέσεις στην Ελλάδα σε ξένο νόμισμα θα μετατραπούν σε δραχμές; Οι καταθέσεις ξένων υπηκόων μέσω υποκαταστημάτων στην Ελλάδα θα μετατραπούν σε δραχμές; Πώς θα γίνει η μετατροπή των ευρώ που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά;
ΒΗΜΑ 4. Υπολογίζεται η ποσότητα δραχμών που πρέπει να τυπωθεί και καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα προμηθευτούν οι τράπεζες το νέο νόμισμα.
ΒΗΜΑ 5. Οσο διάστημα κρατά η μετάβαση στο νέο νόμισμα προβλέπεται κλείσιμο των τραπεζών ή πλαφόν στις αναλήψεις. Τώρα προκύπτουν άλλα ερωτήματα. Για παράδειγμα, ένας κάτοικος εξωτερικού που έχει καταθέσεις στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος της ξένης τράπεζας θα μπορεί από τη χώρα του να κάνει ανάληψη όλων των ευρώ ή θα υπάρχει και σε αυτόν πλαφόν; Τι θα γίνει με τις ξένες επενδύσεις που θα θέλουν να αποχωρήσουν εν όψει έλευσης της δραχμής; Θα μπει συναλλαγματικός φραγμός (όριο) σε ό,τι αφορά την κίνηση κεφαλαίων;
ΒΗΜΑ 6. Προσαρμογή όλων των μηχανογραφικών συστημάτων τραπεζών, εταιρειών και των λογιστηρίων (νέα τιμολόγια, μηχανογραφικά χαρτιά, αλλαγές τιμών κ.λπ.).
ΒΗΜΑ 7. Η δραχμή εισέρχεται στην κυκλοφορία και υποτιμάται από τις αγορές.
