Ομοιότητες δύο αποτυχημένων διασώσεων
BRIAN PINTO/ BLOOMBERG
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Υπάρχουν χτυπητές ομοιότητες μεταξύ της οικονομικής διάσωσης της Ελλάδας και της αποτυχημένης διεθνούς, υπό την ηγεσία του ΔΝΤ, διάσωσης της Ρωσίας το 1998. Ομοιότητες που οδηγούν σε ανησυχητικά συμπεράσματα.
Το πακέτο βοήθειας προς τη Ρωσία εγκρίθηκε στις 20 Ιουλίου 1998 και δεν προέβλεπε υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, ούτε «κούρεμα» των δανείων που είχαν χορηγήσει ιδιώτες επενδυτές. Οι επενδυτές απέσυραν τις επενδύσεις τους μόλις άρχισαν να εισρέουν τα χρήματα της βοήθειας, και η Ρωσία χρεοκόπησε στις 17 Αυγούστου 1998. Το ρούβλι κατέρρευσε και το ρωσικό Δημόσιο αποκλείστηκε αμέσως από τις αγορές, ενώ διακόπηκε η εξυπηρέτηση του χρέους.
Ο πρώτος παραλληλισμός είναι, λοιπόν, ότι ούτε στην περίπτωση της Ελλάδας ούτε της Ρωσίας υπήρξε εξαρχής «κούρεμα» των ιδιωτών πιστωτών, παρά την ύπαρξη σαφών σημαδιών περί αφερεγγυότητας και έντονης ανησυχίας για τα θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας. Μετά τη χρεοκοπία το ΔΝΤ υποστήριξε την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους προς ιδιώτες, με αποτέλεσμα το «κούρεμά» του κατά 50% σε όρους καθαρής παρούσας αξίας. Ομοίως το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους προς ιδιώτες έγινε δύο χρόνια μετά την αρχική διάσωση. Εως τότε είχε εξαφανιστεί κάθε ίχνος αξιοπιστίας του προγράμματος. Και στις δύο περιπτώσεις, Ελλάδας και Ρωσίας, η διάσωση συνάντησε προβλήματα διότι δεν επιβλήθηκαν ζημιές στους ιδιώτες επενδυτές από την αρχή της κρίσης, οπότε και οι κυβερνήσεις έχουν τη μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ.
Η δεύτερη ομοιότητα είναι ότι όπως είναι σήμερα δυσλειτουργική η ελληνική οικονομία, έτσι ήταν και η ρωσική το 1998. Πολλές συναλλαγές γίνονταν με αντάλλαγμα άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες, δηλαδή χωρίς χρήση μετρητών, και οι έμμεσες κρατικές επιδοτήσεις ανέρχονταν στο 10% του ΑΕΠ, σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας. Τρίτον, μετά τη χρεοκοπία παύθηκε ο νεαρός μεταρρυθμιστής πρωθυπουργός Σεργκέι Κιριένκο και αντικαταστάθηκε από την παλιά φρουρά των Τσερνομίρντιν και Πριμακόφ. Στην Ελλάδα υπάρχει η ελπίδα ότι ο Τσίπρας θα πάρει αποστάσεις από τη λαϊκιστική αντιμνημονιακή ρητορεία του. Ωστόσο πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του την προειδοποίηση του Μπάρι Αϊχενγκριν ότι οι πράξεις του Τσίπρα τους προηγούμενους μήνες προδίδουν «προσπάθεια να αποφύγει τις ευθύνες του... πράξεις ηγετών που ενδιαφέρονται περισσότερο να παραμείνουν στην εξουσία παρά να περιορίσουν το κόστος της κρίσης για τη χώρα». Υπάρχουν όμως και σημαντικές διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας. Η δεύτερη δεν πήρε εξωτερική βοήθεια μετά τη χρεοκοπία της. Η μεγάλη υποτίμηση του ρουβλιού βοήθησε στην ανάκαμψη της οικονομίας, αλλά ο καθοριστικός παράγοντας που καθόρισε τη στάση της Ρωσίας και την ανάγκασε να αναλάβει δράση ήταν ο αποκλεισμός της από τις αγορές.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να βασιστεί στην υποτίμηση του νομίσματος εξαιτίας της συμμετοχής της στο ευρώ. Επωφελήθηκε από τη σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους της το 2012, αλλά είναι προφανές ότι δεν ήταν επαρκής. Η Ελλαδα αξίζει να της μειώσει το χρέος η Ευρωζώνη, μόνο και μόνο διότι η δεύτερη καθυστέρησε την αρχική αναδιάρθρωση προς όφελός της, όπως έχει πει και ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ. Ωστόσο, όπως έγινε και στην περίπτωση της Ρωσίας, δεν πρέπει να χορηγηθεί άλλη οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα, ούτε βοήθεια για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της, παρά μόνο παροχή ρευστότητας. Η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης είναι άλλο ζήτημα. Το 1998 ένα συνηθισμένο ερώτημα ήταν «ποιος έχασε τη Ρωσία». Και στην περίπτωση της Ελλάδας η απάντηση είναι η ίδια: Μόνον οι Ελληνες μπορούν να χάσουν την Ελλάδα, όπως τότε οι Ρώσοι. Τόσο η τρόικα όσο και η Ελλάδα πρέπει να πάρουν τις δύσκολες αποφάσεις και να θέσουν τέρμα σε αυτό το τσίρκο που χαρακτηρίζει το ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης.
* Πρώην σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και της εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων GLG
