Η σφηκοφωλιά
Νίκος Κωνσταντάρας
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Η έξοδος προσφύγων από τη Συρία και το Ιράκ δεν θα σταματήσει εάν δεν επέλθει ειρήνη στην περιοχή και αρχίσει η ανοικοδόμηση. Βρισκόμαστε μακριά από την ημέρα εκείνη. Τον τελευταίο καιρό, όμως, επιταχύνονται οι εξελίξεις, οδηγώντας το δράμα σε μια κορύφωση που δεν γνωρίζουμε εάν θα είναι για καλό ή για κακό. Το σίγουρο είναι ότι η ταραχή θα είναι μεγάλη και η Ελλάδα και η Κύπρος θα επηρεαστούν απ’ όσα έρχονται.
Οι σφαγές στη Συρία συνεχίζονται, ενώ για περισσότερο από έναν χρόνο, μεγάλο τμήμα του Ιράκ παραμένει υπό κατοχή του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους. Παρά την παρέμβαση των ΗΠΑ και κάποιων συμμάχων, καθώς και τη δυναμική αντίσταση κουρδικών δυνάμεων, η κατάσταση αυτή φαίνεται να παγιώνεται. Τους τελευταίους μήνες, όμως, άρχισε μια σειρά αρχικώς ασύνδετων εξελίξεων σε όλη την περιοχή, που εάν συνδεθούν, θα έχουν καθοριστική επιρροή στα πράγματα. Η Τουρκία εισέρχεται σε περίοδο μεγάλης αστάθειας· η Ρωσία παρεμβαίνει δυναμικά στην ανατολική Μεσόγειο· το Ιράν ενισχύεται μετά τη συμφωνία για τα πυρηνικά· η Σαουδική Αραβία πιέζεται σε εξωτερικά αλλά και εσωτερικά μέτωπα· η Αίγυπτος αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην περιοχή, την ώρα που βρέθηκαν μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της.
Η σημερινή κατάσταση απορρέει από το γέμισμα του χρόνου -με τις επιπτώσεις της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης και τις αντιδράσεις που προκάλεσε- αλλά και από την ουσιαστική απουσία των ΗΠΑ. Οσο και αν δείχνει να ανησυχεί και αν ασχολείται στον βαθμό που ασχολείται η Ουάσιγκτον, είναι προφανές ότι δεν θέλει να μπλέξει βαθύτερα, ούτε να αναγκάσει τους συμμάχους της να καταλήξουν σε συμφωνία για ενιαίο, ισχυρό μέτωπο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Ετσι, ενώ η Τουρκία πήρε επιτέλους θέση εναντίον του λεγόμενου Χαλιφάτου, επικεντρώνει τις επιθέσεις της στους Κούρδους, οι οποίοι αποτελούν τη μόνη αξιόπιστη δύναμη εδάφους που αντιστέκεται στους τζιχαντιστές, και οι οποίοι συμμαχούν με τις ΗΠΑ. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενέπλεξε τη χώρα του σε ένα πολύ επικίνδυνο στοίχημα, όπου το κόστος είναι ήδη πολύ μεγάλο και τα πιθανά κέρδη εξαιρετικά αμφίβολα. Επιχειρώντας να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους υπέρ του κόμματος που ίδρυσε (το ΑΚΡ) ώστε να αποκτήσει πάλι αυτοδυναμία στη Βουλή στις εκλογές του Νοεμβρίου, επενδύει στην ένταση με τους Κούρδους. Οι συγκρούσεις όχι μόνο αποτελειώνουν την εκεχειρία των τελευταίων ετών αλλά θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα της Τουρκίας, τον εκδημοκρατισμό και την πορεία προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Με αυτά, αποδυναμώνεται η Αγκυρα.
Την ίδια ώρα, ύστερα από μακρύ διάστημα έντονης εσωστρέφειας, η Αίγυπτος του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι πρωταγωνιστεί πάλι στην περιοχή. Πέρα από την αυτοπεποίθηση που προσφέρει η ανακάλυψη του φυσικού αερίου, την περασμένη εβδομάδα, η Αίγυπτος συμφώνησε με τη Γαλλία να αγοράσει δύο ελικοπτεροφόρα πλοία Μιστράλ. (Ναυπηγήθηκαν για τη Ρωσία αλλά η πώληση έπεσε θύμα των ευρωπαϊκών κυρώσεων λόγω της ρωσικής παρέμβασης στην Ουκρανία και της προσάρτησης της Κριμαίας). Επίσης, ο Σίσι ανέλαβε διπλωματική δράση, υιοθετώντας την πάγια ρωσική θέση ότι ο πρόεδρος Ασαντ πρέπει να είναι μέρος της λύσης του προβλήματος της Συρίας. Ο Σίσι, ο οποίος είχε ισχυρή στήριξη από τη Σαουδική Αραβία και χώρες του Κόλπου όταν ανέτρεψε τον ισλαμιστή πρόεδρο Μόρσι, ίσως εκφράζει και την αποδοχή αυτών των χωρών ότι ο Ασαντ μπορεί να παραμείνει έστω προσωρινά στη θέση του. Θα φανεί σύντομα εάν αυτό ισχύει. Η Σαουδική Αραβία, με τη στρατιωτική της εμπλοκή στη Υεμένη, με τα απανωτά θανατηφόρα ατυχήματα που στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες προσκυνητές, με τη δυναμική παρουσία του Ιράν σε όλη την περιοχή, ίσως επείσθη ότι η πληγή της Συρίας πρέπει να κλείσει τάχιστα. Πόλος των εξελίξεων είναι η ενεργότερη συμμετοχή της Ρωσίας, με την αποστολή πολεμικού υλικού και προσωπικού υπέρ του Ασαντ. Η αποδοχή της αποστολής από τις ΗΠΑ υποδεικνύει ότι και η Ουάσιγκτον επανεξετάζει την απαίτησή της να φύγει ο Ασαντ. Ισως συνειδητοποιούν όλοι ότι προτεραιότητα είναι η συντριβή του Ισλαμικού Κράτους. Ο μεγάλος κίνδυνος τώρα είναι ότι εάν φανεί ότι η Ρωσία πρωταγωνιστεί στον πόλεμο, στον οποίο ήδη συμμετέχουν στο βαθμό που συμμετέχουν Δυτικές χώρες, όποια νίκη εναντίον των τζιχαντιστών θα πυροδοτήσει αντιδράσεις σε πολλά μέρη του ισλαμικού κόσμου (πυροδοτώντας μνήμες του Αφγανιστάν από τη δεκαετία του ’80). Εάν μουσουλμανικές χώρες αναλάβουν την εξόντωση του Ισλαμικού Κράτους, πάλι ο κίνδυνος θα είναι μεγάλος να σκορπίσουν μαχητές όχι μόνο στην ευρύτερη περιοχή αλλά παντού. Για να αντιμετωπίσει κανείς μια σφηκοφωλιά, η επέμβαση πρέπει να είναι αιφνίδια και απόλυτη, με τις σφήκες συγκεντρωμένες. Αλλιώς, η κατάσταση γρήγορα τίθεται εκτός ελέγχου.
