Το Πουέρτο Ρίκο δεν είναι η Ελλάδα των ΗΠΑ
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Την περασμένη Παρασκευή, η κυβέρνηση του Πουέρτο Ρίκο ανακοίνωσε ότι δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στη ρευστοποίηση ομολόγων της. Ισχυρίστηκε ότι για τεχνικούς και νομικούς λόγους δεν συνιστά η απόφαση αυτή χρεοκοπία, αλλά ότι αυτή είναι μία διάκριση, η οποία δεν αλλάζει τα πράγματα. Συνεπώς, μήπως το Πουέρτο Ρίκο είναι η Ελλάδα της Αμερικής; Οχι, δεν είναι και έχει σημασία να αντιληφθούμε το γιατί. Η δημοσιονομική κρίση του Πουέρτο Ρίκο αποτελεί απότοκο μιας οξύτατης οικονομικής κάμψης. Η κυβέρνηση της υπεράκτιας κτήσης των ΗΠΑ είχε βραδεία αντίδραση και δεν προσαρμόστηκε στην επιδείνωση των θεμελιωδών μεγεθών της οικονομίας, αποκρύπτοντας το πρόβλημα με τον δανεισμό. Τι πήγε λάθος; Υπήρχε μια εποχή, κατά την οποία το νησί είχε καλή πορεία ως κέντρο μεταποίησης, εν μέρει και λόγω των προβλεπόμενων φοροαπαλλαγών από την αμερικανική νομοθεσία. Η ρύθμιση έληξε το 2006 και, ανεξαρτήτως του γεγονότος, οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία δεν θα ευνοούσαν το Πουέρτο Ρίκο.
Σήμερα η μεταποίηση ευνοεί είτε χώρα με χαμηλότατους μισθούς είτε περιοχές κοντά σε αγορές, οι οποίες μπορεί να εκμεταλλευθούν μικρές προμηθευτικές αλυσίδες, ώστε να αντιδράσουν άμεσα σε μεταβολές συνθηκών. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση του Πουέρτο Ρίκο, ενώ η κατάσταση εκτραχύνεται εξαιτίας της νομοθετικής πράξης Τζόουνς. Στο πλαίσιο αυτό, αγαθά τα οποία μεταφέρονται μεταξύ Πουέρτο Ρίκο και ΗΠΑ χρησιμοποιούν αμερικανικά πλοία, αυξάνοντας το κόστος. Οπότε το Πουέρτο Ρίκο βρίσκεται στη λάθος θέση τη λάθος στιγμή. Ωστόσο, όταν η οικονομία του νησιού επιδεινωνόταν δραστικά, ο πληθυσμός ναι μεν υπέφερε, αλλά δεν υπέστη καμία από τις καταστροφές της Ευρώπης. Στο Πουέρτο Ρίκο το κατά κεφαλήν ΑΕΠ συνεχίζει την αύξησή του, ενώ, λόγου χάριν, στην Ελλάδα μειώθηκε 30%. Γιατί, λοιπόν, οι ανθρώπινες συνέπειες των οικονομικών προβλημάτων ήταν μετριασμένες;
Το Πουέρτο Ρίκο συμμετέχει στη δημοσιονομική ένωση των ΗΠΑ. Η οικονομία του κατέρρεε και η κάλυψη των υποχρεώσεών του στην Ουάσιγκτον εκκρεμούσε, αλλά οι κοινωνικές παροχές του από την Ουάσιγκτον ουσιαστικά αυξάνονταν. Δηλαδή, το Πουέρτο Ρίκο αυτομάτως έλαβε μια βοήθεια ασύλληπτη για την Ευρώπη. Το καθεστώς του νησιού ως ενταγμένου στις ΗΠΑ λειτουργεί μόνο θετικά; Πρόσφατη μελέτη για λογαριασμό της διοίκησης του Πουέρτο Ρίκο καταδεικνύει ότι η οικονομία του πλήττεται με το να έχει τον ελάχιστο μισθό, που προβλέπεται στις ΗΠΑ, επειδή αυξάνει το κόστος και με το να λαμβάνει επιδόματα: οι ενήλικοι έχουν κίνητρο να εξέλθουν της αγοράς εργασίας. Παλιότερη μελέτη, ωστόσο, δείχνει ότι δεν είναι στέρεες οι αποδείξεις πως οι εν λόγω παράγοντες ευθύνονται για το πρόβλημα. Η χαμηλή συμμετοχή στην εργασία συνδέεται περισσότερο με τη μετανάστευση. Κάτι αντίστοιχο ισχύει στα πρώην ανθρακωρυχεία των Απαλαχίων Ορέων. Η εξαφάνιση των θέσεων εργασίας εκεί εξανάγκασε πολλούς εργάτες να φύγουν, ενώ οι εναπομείναντες χρησιμοποιούν εκτεταμένα τις παροχές του προνοιακού συστήματος.
Πόσο άσχημο είναι αυτό, αλήθεια; Το δίχτυ προστασίας βρίσκεται εκεί για να προστατεύει ανθρώπους, όχι τόπους. Είναι σημαντικό οι εργαζόμενοι να μπορούν να βρίσκουν ευκαιρίες αλλού και όσοι δεν μπορούν για οποιονδήποτε λόγο να το πράξουν, να προστατεύονται από ακραία δυστυχία. Βέβαια, υπάρχει το πρόβλημα του να διατηρηθούν οι δημόσιες υπηρεσίες για όσους μείνουν πίσω. Συγκριτικά με την Ευρώπη, η Αμερική επωφελείται ευρέως από το ότι έχει ενιαίο προϋπολογισμό, ο οποίος, ωστόσο, δεν είναι επαρκώς ενιαίος για να ανταποκρίνεται σε πραγματικά μεγάλες περιφερειακές κρίσεις. Και το Πουέρτο Ρίκο διατρέχει σοβαρό κίνδυνο από το ότι η μετανάστευση των εργαζομένων σε παραγωγική ηλικία υποσκάπτει τη φορολογική βάση όσων παραμένουν εκεί, επιδεινώνοντας τις δημόσιες υπηρεσίες και, κατά συνέπεια, οξύνοντας περαιτέρω τη μετανάστευση.
