Η διαφορετική άποψη σε ΗΠΑ και Ελλάδα
Κατερίνα Σώκου
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τους Αμερικανούς ότι δεν είναι πατριώτες. Η υπερηφάνεια για τη χώρα τους ξεκινά από την πολιτική θεωρία της αμερικανικής ιδιαιτερότητας, που παρουσιάζει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μία υπερδύναμη που δεν θα παρακμάσει ποτέ διότι έχει εγγενή πλεονεκτήματα και αστείρευτες δυνάμεις ανανέωσης.
Αυτός ο ιδεαλισμός είναι μία προβληματική θεωρία για δύο λόγους: Πρώτον, διότι δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τον άκριτο εθνικισμό. Δεύτερον, διότι μπορεί να είναι αντιπαραγωγικός, καθώς ατροφούν τα αντανακλαστικά απέναντι στις νέες προκλήσεις.
Αυτός ο ιδεαλισμός είναι μία προβληματική θεωρία για δύο λόγους: Πρώτον, διότι δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τον άκριτο εθνικισμό. Δεύτερον, διότι μπορεί να είναι αντιπαραγωγικός, καθώς ατροφούν τα αντανακλαστικά απέναντι στις νέες προκλήσεις.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα έχει κατηγορηθεί κατ’ επανάληψη από τους πολιτικούς του αντιπάλους ότι δεν πιστεύει στη θεωρία της αμερικανικής ιδιαιτερότητας - είναι ένας εύσχημος τρόπος να πουν ότι δεν είναι «εξίσου Αμερικανός». Οπως το έθεσε ο πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης Ρούντολφ Τζουλιάνι σε μία συγκέντρωση Ρεπουμπλικανών, «δεν ανατράφηκε με την αγάπη γι’ αυτή τη χώρα, όπως εσείς κι εγώ».
Η «αγάπη» του προέδρου Ομπάμα για τη χώρα του ίσως να είναι λίγο διαφορετική, διότι δεν είναι άκριτη. Στην πεντηκοστή επέτειο της αμερικανικής «Ματωμένης Κυριακής» στη Σέλμα της Αλαμπάμα, όπου πενήντα χρόνια πριν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε ξεκινήσει μία πορεία για τα δικαιώματα ψήφου των μαύρων που διακόπηκε βιαίως από την αστυνομία, απάντησε με τη δική του θεωρία περί πατριωτισμού: «Ποια είναι μία μεγαλύτερη έκφραση πίστης στο αμερικανικό πείραμα, ποιος είναι μεγαλύτερος πατριωτισμός από την πίστη ότι η Αμερική δεν έχει ολοκληρωθεί, ότι είμαστε αρκετά ισχυροί για να κάνουμε αυτοκριτική, ότι κάθε επόμενη γενιά μπορεί να κοιτά τις ατέλειες και να αποφασίζει ότι έχει τη δύναμη να ξαναφτιάξει το έθνος, ώστε να αντανακλά πιο πολύ τα υψηλότερα ιδανικά μας»;
Το περιοδικό New Yorker σημειώνει ωστόσο ότι παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο στις φυλετικές σχέσεις και τα πολιτικά δικαιώματα από το 1965, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα που δεν είχαν τότε, το οποίο εμποδίζει την πρόοδό τους. Οπως γράφει, «η Αμερική δεν έχει πλέον την κυβέρνηση που μπορεί να συνενωθεί με την απαιτούμενη φαντασία, σοφία και αυτοσυγκράτηση για να επιτύχει κάτι τόσο σημαντικό όσο το δικαίωμα ψήφου». Επικρίνει ιδιαίτερα την επιστολή 47 Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών στο Ιράν, με την οποία προειδοποιούν τη χώρα ότι οποιαδήποτε συμφωνία με τον πρόεδρο που δεν θα έχει την έγκριση του Κογκρέσου δεν θα έχει μέλλον.
Η βίαιη καταστολή της πορείας στη Σέλμα ήταν εκείνη που πυροδότησε τη νομοθεσία για τη χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στους Αφροαμερικανούς. Μία εβδομάδα μετά, μιλώντας στο Κογκρέσο, ο τότε πρόεδρος Λίντον Τζόνσον αναγνώρισε ότι το πρόβλημα είναι αμερικανικό, όχι μόνο του Νότου ή των Αφροαμερικανών, και ότι η λύση του είναι αμερικανική, όχι Δημοκρατική ή Ρεπουμπλικανική: «Μιλώ για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και το πεπρωμένο της δημοκρατίας», είπε. Πενήντα χρόνια μετά, όμως, τα προβλήματα δυσλειτουργίας της αμερικανικής κυβέρνησης είναι τόσο σοβαρά που το Κογκρέσο δεν μπορεί να κρατήσει σε λειτουργία ούτε το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας χωρίς σκληρή μάχη. Ζητήματα όπως η οικονομική ανισότητα αλλά ακόμη και αυτή η κατάκτηση της ψήφου των Αφροαμερικανών αντιμετωπίζονται με μικροπολιτικά κριτήρια, ενώ όπως δείχνει και η επιστολή των Γερουσιαστών προς το Ιράν οι ανοιχτές διαφωνίες επεκτείνονται πλέον ακόμη και στην εξωτερική πολιτική.
Οπως καταλήγει ένα άρθρο της Washington Post, «η πολιτική συζήτηση και το έθνος μας γενικά θα ήταν σε καλύτερη θέση αν ξεκινούσαμε από το θεώρημα ότι όλοι οι Αμερικανοί αγαπούν αυτή τη χώρα και πιστεύουν στην υπόσχεσή της. Οι διαφωνίες για το πώς θα επιτευχθεί αυτό είναι τόσο αναμενόμενες όσο και χαρακτηριστικά αμερικανικές» (σ.σ. δηλαδή ίδιον της δημοκρατίας). Θα μπορούσε να αναφέρεται και στην Ελλάδα, όπου οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα ξεπερνούν τα κόμματα και χρειάζονται υπερκομματικές λύσεις. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα, η δαιμονοποίηση της διαφορετικής άποψης και η κρίση προθέσεων δεν συνιστούν ούτε δημοκρατική ούτε πατριωτική επιλογή.
