Το αέριο στη γεωπολιτική σκακιέρα της Αν. Μεσογείου
ΡΟΥΜΠΙΝΑ ΣΠΑΘΗ
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr/)
Τα μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου που έχουν εντοπισθεί στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το ενεργειακό, οικονομικό και γεωπολιτικό μέλλον των χωρών της περιοχής.
Ωστόσο μια σειρά από διενέξεις γύρω από τα χωρικά ύδατα δυσχεραίνουν την εκμετάλλευσή τους, ιδιαιτέρως όταν υπάρχουν παγιωμένες περιφερειακές διενέξεις.
Στη διαπίστωση αυτή καταλήγει μελέτη που εκπόνησαν οι Sarah Vogler και Eric V. Thompson για λογαριασμό του German Mashall Fund of the United States, με θέμα τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και τις επιπτώσεις στην ασφάλεια της τοπικής ναυτιλίας.
Στις διενέξεις συγκαταλέγονται η εμπόλεμη κατάσταση ανάμεσα στον Λίβανο και το Ισραήλ, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, το Κυπριακό και οι τεταμένες σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ. Ολες αυτές οι χώρες έχουν, συχνά αλληλοσυγκρουόμενες, αξιώσεις στα αποθέματα φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα να προβάλλονται νομικά κωλύματα από τις ενδιαφερόμενες πλευρές εις βάρος της ασφάλειας της ναυτιλίας στην περιοχή. Οπως επισημαίνουν οι συντάκτες της μελέτης, οι ναυτικές δυνάμεις των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου συχνά αναλαμβάνουν να περιφρουρήσουν τα εθνικά συμφέροντα στους ενεργειακούς πόρους και στην αποκλειστική οικονομική ζώνη.
Τα αποθέματα φυσικού αερίου του Ισραήλ πρέπει να καλύψουν τις ενεργειακές του ανάγκες για δεκαετίες και να του δώσουν τη δυνατότητα να εξάγει στο μέλλον φυσικό αέριο αρχικά στις γειτονικές χώρες. Οι εταιρείες Noble και Delek, που δραστηριοποιούνται στα αποθέματα φυσικού αερίου στα ύδατα του Ισραήλ, έχουν συνάψει συμφωνίες με εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και βιομηχανικούς ομίλους σε Ιορδανία, Αίγυπτο και παλαιστινιακά εδάφη. Το Ισραήλ έχει χαράξει ΑΟΖ με την Κύπρο αλλά όχι με τον Λίβανο, με τον οποίο βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Επιπλέον συμπίπτουν οι αξιώσεις χάραξης ΑΟΖ των δύο χωρών σε μια περιοχή 330 τ. μιλίων, πιθανώς πλούσια σε υδρογονάνθρακες. Εχουν, άλλωστε, ανακαλυφθεί αποθέματα φυσικού αερίου στα ύδατα έξω από τις ακτές της Λωρίδας της Γάζας, αλλά έχουν αντιταχθεί στην εκμετάλλευσή τους η κυβέρνηση του Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή, εφόσον κυβερνάει τη Γάζα η ισλαμική Χαμάς. Εξάλλου, το Ισραήλ ανησυχεί όλο και περισσότερο για τους κινδύνους από μια μεταφορά όπλων υψηλής τεχνολογίας από το Ιράν στη Συρία ή στη Χεζμπολάχ.
Αστάθεια
Τον Ιούνιο του 2013 ο υπηρεσιακός υπουργός Ενέργειας του Λιβάνου, Γκεμπράν Μπασίλ, ανακοίνωσε πως η ΑΟΖ της χώρας θα συμπεριλάβει τουλάχιστον 30 και ίσως 80 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου βάσει σεισμικών ερευνών. Με μια οικονομία που παραπαίει, ο Λίβανος θα μπορούσε να επωφεληθεί από την προσφορά προσιτών ενεργειακών πόρων. Η πολιτική αστάθεια όμως, όπως και οι διενέξεις που εμποδίζουν τη λήψη αποφάσεων, υπονομεύει τη δυνατότητα της χώρας να προσελκύσει τις αναγκαίες επενδύσεις. Παράλληλα, η διένεξη με το Ισραήλ για μια έκταση περίπου 330 τ. μιλίων στην οποία αλληλοεπικαλύπτονται οι αξιώσεις ΑΟΖ των δύο χωρών αυξάνει τον κίνδυνο συγκρούσεων στην περιοχή. Οι δύο χώρες έχουν υποβάλει στα Ηνωμένα Εθνη αιτήματα για καθορισμό χωρικών υδάτων. Ενα σχετικά μικρό διασυνοριακό επεισόδιο θα μπορούσε να υποκινήσει ευρύτερη σύγκρουση ανάμεσά τους όπως το καλοκαίρι του 2006.
Ο όγκος του φυσικού αερίου που έχει ανακαλυφθεί μέχρι τώρα στην ΑΟΖ της Κύπρου υπολογίζεται σε 80 έως 140 δισ. κ.μ. και οι έρευνες συνεχίζονται. Οταν θα έχει εξαχθεί το φυσικό αέριο, πιθανώς στα τέλη της δεκαετίας, θα προσφέρει στη χώρα ενέργεια για απεριόριστο χρονικό διάστημα και θα παγιώσει την ανάκαμψη της οικονομίας της. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι πολλά τα γεωπολιτικά προβλήματα που περιπλέκουν τις δυνατότητες της Κύπρου να αναπτύξει τους ενεργειακούς πόρους και να επωφεληθεί. Η Τουρκία αλλά και το τουρκοκρατούμενο βόρειο τμήμα της νήσου αμφισβητούν την εξουσία τής διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση των ενεργειακών της πόρων. Από το 2011 έχουν ανακύψει πολλές εντάσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Κύπρο, με την Τουρκία να αποστέλλει πολεμικά πλοία σε περιοχές οι οποίες ερευνώνται για υδρογονάνθρακες από διεθνείς εταιρείες. Κι ενώ η Κύπρος προχώρησε σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με το Ισραήλ στην περιοχή, έχουν κάνει την εμφάνισή τους ρωσικά πολεμικά πλοία στα ανατολικά της νήσου.
Οι επιπτώσεις σε τρίτους
Σύμφωνα με τη μελέτη, η Ρωσία, που διατηρεί στενές σχέσεις με Ισραήλ και Κύπρο, διεκδικεί ένα ρόλο στην ανάπτυξη, μεταφορά και εμπορία του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά δεν έχει βρει τον τρόπο. Την ίδια ώρα, η αμερικανική Noble Energy διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εκμετάλλευση και παραγωγή. Οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον να υπάρχει ενεργειακή σταθερότητα αλλά και γενικότερη σταθερότητα σε Ισραήλ, Ιορδανία και Αίγυπτο, και πολλώ δε μάλλον τώρα που έχουν επεκταθεί οι συγκρούσεις από τη Συρία και το Ιράκ.
Η Ουάσιγκτον υποστηρίζει τις εξαγωγές φυσικού αερίου από το Ισραήλ σε Αίγυπτο και Ιορδανία προσβλέποντας σε ενίσχυση των διμερών σχέσεων ανάμεσα στις χώρες αυτές. Οι ΗΠΑ μεσολάβησαν, άλλωστε, προσφάτως για να αναθερμάνουν τις επαφές ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους προσβλέποντας σε λύση του Κυπριακού. Η Ε.Ε. εμπλέκεται στην Ανατολική Μεσόγειο για πολλούς λόγους. Κύπρος και Ελλάδα είναι μέλη της και η Τουρκία υποψήφιο κράτος-μέλος. Η κρίση στην Ουκρανία έχει εντείνει το ενδιαφέρον της για την Ανατολική Μεσόγειο ως δυνητική εναλλακτική πηγή ενέργειας. Παραμένει, ωστόσο, αμφισβητούμενη για το εγγύς μέλλον εξαιτίας της αβεβαιότητας σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στην απαιτούμενη υποδομή, ενώ αποτελεί λόγο ανησυχίας για την Ε.Ε. και η αβεβαιότητα για τα ζητήματα ασφάλειας που υπάρχουν στην περιοχή.
