Η Συρία είναι σαν το Ιράκ
ΤΟ ΒΗΜΑ - The New York Times
Του Thomas Friedman(Πηγή : http://www.tovima.gr)
Ο Θεός ξέρει πόσο εύχομαι να υπερισχύσουν στη Συρία οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης, με τις δικές τους δυνάμεις, και να αποδειχθούν τόσο δημοκρατικές όσο ελπίζουμε. Όμως, οι πιθανότητες να προκύψει αυτή η εξέλιξη, που θα ήταν και η καλύτερη, είναι πολύ περιορισμένες.
Και αυτό γιατί η Συρία μοιάζει πολύ με το Ιράκ. Στην πραγματικότητα, η Συρία είναι πανομοιότυπη με το Ιράκ: η δικτατορία μιας μειονότητας, με πολλές εθνοθρησκευτικές κοινότητες, που παρέμεινε ενωμένη υπό την αυστηρή πειθαρχία της αραβικής εθνικιστικής ιδεολογίας του κόμματος Μπα'αθ.
Κατά τη γνώμη μου, το μάθημα που διδαχθήκαμε από την περίπτωση του Ιράκ είναι απλό: δεν μπορεί ένα κράτος να περάσει από ένα καθεστώς σαν του Σαντάμ στο να γίνει Ελβετία, χωρίς να «κολλήσει» στη θεωρία του Χομπς - τον πόλεμο όλων εναντίον όλων - εκτός και αν υπάρχει κάποιος καλά οπλισμένος διαμεσολαβητής, τον οποίο όλοι οι εμπλεκόμενοι φοβούνται και παράλληλα όλοι εμπιστεύονται να διαχειριστεί τη μετάβαση αυτή. Στο Ιράκ, τον ρόλο αυτό είχαν οι ΗΠΑ.
Το είδος της παρέμβασης των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ - χαμηλού κόστους και με απομακρυσμένο έλεγχο - που εριξε τον Καντάφι και έδωσε νέα ζωή στη Λιβύη δεν μπορεί να επαναληφθεί στην περίπτωση της Συρίας. Η Συρία είναι πιο δύσκολή περίπτωση: η Συρία είναι το νέο Ιράκ. Και το Ιράκ ήταν τόσο πικρή εμπειρία για τις ΗΠΑ, ωστε προτιμάμε να μην αναφερόμαστε σε αυτό ποτέ.
Ο μόνος λόγος που το Ιράκ έχει ελπίδες για ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα σήμερα είναι επειδή οι δυνάμεις των ΗΠΑ βρέθηκαν εκεί με χιλιάδες στρατιώτες που λειτούργησαν ως καλά οπλισμένοι διαμεσολαβητές, που έχαιραν επαρκούς εμπιστοσύνης, ενώ παράλληλα αποτελούσαν ασφαλώς μέσο εκφοβισμού για όλες τις πλευρές, και οι οποίες διαχειρίστηκαν τη μετάβαση του Ιράκ προς πολιτικές ευρύτερης αποδοχής. Το ένστικτό μου μού λέει ότι η Συρία θα χρειαστεί αυτό ακριβώς ώστε να έχει αυτή την ελπίδα.
Αλλά επειδή δεν θα τασσόμουν σε καμία περίπτωση υπέρ μιας παρέμβασης των ΗΠΑ στα συριακά εδάφη ή σε οποιοδήποτε τμήμα του αραβικού κόσμου ποτέ ξανά στο μέλλον - όπως δεν θα το υποστήριζε και η αμερικανική κοινή γνώμη - βρίσκομαι στη θέση να ελπίζω πως η ανάλυσή μου θα διαψευστεί, και ότι οι Σύριοι θα μας εκπλήξουν βρίσκοντας οι ίδιοι τον δρόμο τους προς ένα καλύτερο πολιτικό μέλλον, μόνο με τα όπλα που διαθέτουν και την υποστήριξη των διπλωματών,.
Γνωρίζω ότι όσοι αρθρογραφούν είθισται να χτυπούν τη γροθιά στο τραπέζι και να διακηρύττουν αυτό που θεωρούν ως αναγκαίο. Όμως, από τη στιγμή που πιστεύω ότι το αναγκαίο, δηλαδή μια εξωτερική διαμεσολάβηση στη Συρία, είναι αδύνατο, πρέπει να το πω. Πιστεύω ότι εκείνοι οι οποίοι υποστηρίζουν μια δραστικότερη παρέμβαση στη Συρία - και αποδοκιμάζουν τον πρόεδρο Ομπάμα που δεν προχωράει σε αυτή την κατεύθυνση - δεν έχουν ρεαλιστική αντίληψη για το τι χρειάζεται για να υπάρξει κάποιο ικανοποιητικό αποτέλεσμα.
Και αυτό ισχύει διότι στη Μέση Ανατολή η εναλλακτική στο «κακό» δεν είναι πάντοτε το «καλό» - συχνά είναι το «χειρότερο». Ένιωσα δέος απέναντι στη γενναιότητα των Σύριων επαναστατών που ξεκίνησαν την εξέγερση, με ειρηνικό τρόπο και χωρίς να κατέχουν όπλα, ενάντια σε ένα καθεστώς που ακολουθεί αυτό το οποίο έχω περιγράψει ως «Κανόνες της Χάμα», που κάθε άλλο παρά κανόνες είναι.
Το καθεστώς Άσαντ προέβη σε δολοφονίες των διαδηλωτών εσκεμμένα έτσι ώστε να μετατρέψει αυτή την αντιπαράθεση σε διαμάχη μεταξύ κοινοτήτων, δηλαδή ανάμεσα στην κυβερνώσα μειοψηφία των Αλεβιτών, υπό την καθοδήγηση της ομάδας του Άσαντ, και στην πλειοψηφία των Σουνιτών μουσουλμάνων της χώρας. Για αυτό τον λόγο η ανατροπή της δικτατορίας του Άσαντ είναι πιθανό να προκαλέσει τον διχασμό της Συρίας - όταν οι Αλεβίτες θα αποσυρθούν στο παράκτιο οχυρό τους - και μια κατάσταση μόνιμης εμφύλιας διαμάχης.
Υπάρχουν δύο προϋποθέσεις που μπορούν να ανατρέψουν την παραπάνω εξέλιξη. Η μία είναι η εναλλακτική που ίσχυσε στο Ιράκ, όπου εισέβαλαν οι ΗΠΑ και ανέτρεψαν το καθεστώς του Σαντάμ, κατέλαβαν τη χώρα και άλλαξαν δια της βίας το καθεστώς από δικτατορία της μειοψηφίας των Σουνιτών σε δημοκρατία με Σιιτική ηγεσία. Εξαιτίας αφενός της ανικανότητας των ΗΠΑ και αφετέρου της ιδιαιτερότητας του Ιράκ αυτή η αμερικανική παρέμβαση προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο στη χώρα, στον οποίο όλα τα εμπλεκόμενα μέρη - Σουνίτες, Σιίτες και Κούρδοι - έθεσαν σε δοκιμή τη νέα ισορροπία των δυνάμεών τους, με αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες ανθρώπινων ζωών και οδηγώντας, με τραγικό τρόπο, σε ένα εθνικό «ξεκαθάρισμα» που άφησε τη χώρα διαχωρισμένη σε περισσότερο συμπαγείς ομάδες Σουνιτών, Σιιτών και Κούρδων.
Ωστόσο, η παρουσία των ΗΠΑ στο Ιράκ εμπόδισε τον εμφύλιο πόλεμο και το εθνικό ξεκαθάρισμα να εξαπλωθούν σε γειτονικά κράτη. Και όταν ο εμφύλιος καταλάγιασε - αφήνοντας όλες τις πλευρές εξουθενωμένες και ακόμη περισσότερο διαχωρισμένες - οι ΗΠΑ προώθησαν επιτυχημένα το νέο σύνταγμα και τον καταμερισμό της εξουσίας στης χώρα, με τους Σιίτες να σχηματίζουν κυβέρνηση πλειοψηφίας, τους Σουνίτες να παραμένουν εκτός εξουσίας, αλλά χωρίς να χάνουν τη δύναμή τους, και τους Κούρδους να εξασφαλίζουν ημι-αυτονομία.
Το κόστος αυτής της μετάβασης σε ανθρώπινες ζωές και χρήματα ήταν τεράστιο, ενώ ακόμη και σήμερα το Ιράκ δεν έχει σταθερό και υγιές δημοκρατικό πολίτευμα. Έχει, όμως, μια ευκαιρία, και το ζήτημα επαφίεται πλέον στους ίδιους τους Ιρακινούς.
Από τη στιγμή που είναι εξαιρετικά απίθανο ένας οπλισμένος διαμεσολαβητής, τον οποίο θα φοβούνται και θα εμπιστεύονται ταυτόχρονα οι εμπλεκόμενοι, να παρέμβει στη Συρία, οι επαναστάτες της χώρας θα πρέπει να εμπλακούν οι ίδιο στις συρράξεις. Δεδομένης της διαμελισμένης κοινωνίας της Συρίας, αυτό δεν θα είναι εύκολο - εκτός και αν οι εξελίξεις μας εκπλήξουν. Η εξέλιξη που θα προκαλούσε έκπληξη θα ήταν οι διάσπαρτες επαναστατικές ομάδες να σχηματίσουν μαζί ένα ενιαίο πολιτικό μέτωπο - πιθανόν με την υποστήριξη των αξιωματούχων των ΗΠΑ, της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας που βρίσκονται ήδη στη χώρα. Αυτό το νέο μέτωπο θα πρέπει στη συνέχεια να προσπαθήσει να μεταπείσει τους Αλαουΐτες και τους Χριστιανούς που μέχρι τώρα υποστήριζαν τον Άσαντ από φόβο και να συμφωνήσουν να οικοδομήσουν ενωμένοι μια νέα τάξη πραγμάτων, η οποία θα προασπίζεται τα δικαιώματα της πλειοψηφίας αλλά και των μειονοτήτων. Θα ήταν αξιοθαύμαστο να δούμε τον τυραννικό άξονα Άσαντ-Ρωσία-Ιράν-Χεζμπολάχ να αντικαθίσταται από μια δημοκρατική Συρία, αντί μιας χαοτικής Συρίας.
Όμως, πείτε με δύσπιστο. Το 20% των Συρίων που είναι Αλεβιτες ή Χριστιανοί που υποστηρίζουν τον Άσαντ θα τρομοκρατηθούν μπροστά στη νέα πλειοψηφία των Σουνιτών μουσουλμάνων, με τη συνιστώσα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η δε πλειοψηφία των Σουνιτών μουσουλμάνων έχει υποφέρει τόση πολλή βιαιότητα από το καθεστώς που η συμφιλίωση θα είναι δύσκολη, ειδικά όσο μεγαλώνει το διάστημα της αιματοχυσίας μέρα με τη μέρα. Χωρίς έναν εξωτερικό διαμεσολαβητή ή έναν Σύρο Μαντέλα οι φωτιές της διαμάχης θα συνεχίσουν να καίνε για πολύ καιρό. Ελπίζω να βρεθώ προ εκπλήξεων.
