Η δύση μιας αυτοκρατορίας
Η βρετανική ταυτότητα καταρρέει
Matthew Johnson
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Το εκλογικό σώμα του Ηνωμένου Βασιλείου πορεύεται προς τις κάλπες καθώς η κυβέρνηση συνασπισμού της χώρας δεν πραγματοποίησε τους περισσότερους από τους στόχους της σχετικά με το έλλειμμα [2] και την μείωση του χρέους, επιτυγχάνοντας μόνο να προσφέρει την επιστροφή της ευημερίας στο Λονδίνο και την νοτιοανατολική Αγγλία.
Η εκλογική διαδικασία φαίνεται ιδιαίτερα ευρωπαϊκή, με την ανάδυση μιας πραγματικής πληθώρας κομμάτων, γεγονός που καθιστά αναπόφευκτο το ενδεχόμενο ενός ακόμα συνασπισμού ή μιας κυβέρνησης μειοψηφίας. Οι ημέρες του δικομματισμού έχουν πια παρέλθει. Διαφορετικά τμήματα της χώρας, που κάποτε συνδέονταν μεταξύ τους από συλλογικές κατακτήσεις όπως η Εθνική Υπηρεσία Υγείας (NHS), οι εθνικοποιημένες βιομηχανίες και το κράτος πρόνοιας, απομακρύνονται. Τα εθνικιστικά κόμματα όπως το Σκωτσέζικο Εθνικιστικό Κόμμα (SNP), το Plaid Cymru και το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) σπεύδουν να αξιοποιήσουν την αλλαγή με τρόπους που μόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται ορατοί. Η βρετανική και, ίσως απροσδόκητα, η αγγλική εθνική ταυτότητα βρίσκονται σε κίνδυνο.
Επιφανειακά, η άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων στην Σκωτία και την Ουαλία έχει συμπέσει με την άνοδο του UKIP στην Αγγλία, με κάποιους να κάνουν εκκλήσεις για «αγγλικές ψήφους για αγγλική νομοθεσία» [3] και άλλους να υιοθετούν καρικατούρες της αγγλικής πολιτιστικής ταυτότητας [4] οι οποίες ίσως να μην έχουν υπάρξει ιστορικά. Πολλοί ψηφοφόροι του UKIP προέρχονται παραδοσιακά από στρώματα της εργατικής τάξης και αισθάνονται αποξενωμένοι από το «επαγγελματικό [5]» πολιτικό κατεστημένο με το οποίο δεν ταυτίζονται ιδιαίτερα και το οποίο θεωρούν ότι έχει αγνοήσει τα συμφέροντά τους, ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονται με την μετανάστευση. Παραδόξως, αυτή η αποξένωση τους οδήγησε σε ταύτηση με τον Nigel Farage, έναν θατσερικό [6] τραπεζίτη επενδύσεων που αποτελεί σήμερα μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος υπό οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες θα αποτελούσε παράδειγμα ελίτ. Το γεγονός ότι ο ίδιος παρουσιάζει τον εαυτό του ως πολιτικό αουτσάιντερ που πίνει, καπνίζει και αντιτίθεται στην μετανάστευση, τον έχει καθιερώσει ως αντιεξουσιαστή υποψήφιο. Αν και η ρητορική κατά της μετανάστευσης και κατά της ΕΕ μπορεί να ακούγεται ελκυστική στην βάση του κόμματος, οι χαλαρές οικονομικές πολιτικές του UKIP είναι εκείνες ακριβώς που υπονόμευσαν τα συμφέροντα των υποστηρικτών της εργατικής τάξης στους οποίους απευθύνονται. Η ανάγκη για φθηνή και ευέλικτη εργασία έχει υπονομεύσει τις παραδοσιακές βιομηχανίες και έχει δημιουργήσει την ανάγκη για μετανάστευση, η επιθυμία για ιδιωτικοποίηση του εθνικού πλούτου και η απορρύθμιση της οικονομίας έχουν υποσκάψει την εργασιακή ασφάλεια, ενώ η ιδεολογική αποστροφή [7] στο NHS (National Health System, ΕΣΥ)θα υπονομεύσει ακριβώς την ασφάλεια Υγείας που άλλαξε την ζωή της εργατικής τάξης τα τελευταία 70 χρόνια.
Δυστυχώς, ακριβώς αυτό το πλαίσιο νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης είναι εκείνο που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την κρίση ταυτότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο και είναι ασαφές εάν αυτό είναι κάτι που μπορεί να επιλυθεί μέσα από περισσότερο νεοφιλελευθερισμό. Αν και η αφοσίωση [8] των εθνοτικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων στην Βρετανία αμφισβητείται εδώ και καιρό [9], τμήματα του εκλογικού σώματος γενικότερα είναι όλο και πιο διχασμένα -ή επικριτικά - τόσο για την βρετανικότητα όσο και την αγγλικότητα. Όλο και περισσότερο, οι κάτοικοι των βορειοανατολικών, βορειοδυτικών και νοτιοδυτικών περιοχών υιοθετούν τις δικές τους ιδέες αναφορικά με την ταυτότητα, αμφισβητώντας το κατά πόσον υπάρχει λόγος να δείχνουν εμπιστοσύνη σε ένα βρετανικό κράτος που παρέχει λιγότερες υπηρεσίες καθημερινής ωφέλειας, ενώ διαιωνίζει αρνητικές συζητήσεις σχετικά με την εξάρτηση από την περιφερειακή κοινωνική πρόνοια, απορρίπτοντας την αξία των περιοχών αυτών στο ευρύτερο καθεστώς του κράτους.
Με το ενδεχόμενο ανεξαρτησίας της Σκωτίας να αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο καθώς το SNP εξασφαλίζει την ηγεμονία του στο Εδιμβούργο, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση στο βόρειο τμήμα της Αγγλίας ότι η καρδιά του έθνους βρίσκεται στο Λονδίνο και τις γύρω κομητείες που βρίσκονται γύρω του. Υπάρχει η αίσθηση ότι οι Βρετανοί πολιτικοί καθορίζουν τα αγγλικά συμφέροντα με βάση εκείνα του Λονδίνου συγκεκριμένα. Είναι πλέον συνηθισμένο για τους ανθρώπους στα βορειοανατολικά να στρέφονται βορειότερα, στην Σκωτία, με πολλούς να υποστηρίζουν την ανεξαρτησία της Σκωτίας, σε περίπτωση που η ανεξάρτητη Σκωτία σκοπεύει να προσαρτήσει το βόρειο τμήμα της Αγγλίας στα εδάφη της (ακόμη και αν οι υποστηρικτές αυτοί δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Σκωτσέζοι). Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι το SNP απευθύνεται πλέον ενεργά [10] σε αυτήν την εκλογική περιφέρεια ως μέρος της στρατηγικής του για το Γουέστμινστερ.
ΑΠΟ ΤΙ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ-ΚΡΑΤΟΣ;
Αυτή η «στροφή» στην αφοσίωση και την ταυτότητα των ανθρώπων μπορεί να εκπλήξει όσους θεωρούν την Βρετανία ή την Αγγλία ένα έθνος-κράτος. Ωστόσο, καμία από τις οντότητές της δεν έχει αποτελέσει ποτέ πραγματικό έθνος-κράτος με την παραδοσιακή βεστφαλιανή έννοια : Ένα κράτος που περιστοιχίζει κάποιο οργανικό έθνος.
Ενώ είναι ευρύτερα παραδεκτό ότι η Βρετανία αποτελείται από την Αγγλία και πολλά Κέλτικα έθνη, η ίδια η Αγγλία, σε αντίθεση με την ρητορική του UKIP, ήταν πάντοτε πολυποίκιλη, ειδικά από την ρωμαϊκή κατάκτηση και μετά. Παρά το γεγονός ότι οι αγγλοσαξονικές επιδρομές εισήγαγαν την αγγλική γλώσσα, πρόσφατη έρευνα [11] δείχνει ότι δεν οικοδόμησαν καμία σαφή εθνο-πολιτισμική ομοιογένεια. Βασίλεια, όπως η Νορθούμπρια, αποτελείτο μεταξύ άλλων από Κέλτες, Αγγλοσάξονες και σκανδιναβικούς λαούς με κάθε ομάδα να μιλά μια διαφορετική γλώσσα. Όσοι χρησιμοποιούσαν παλιές αγγλικές διαλέκτους, για παράδειγμα, σχεδόν ποτέ δεν καταλάβαιναν ο ένας τα λεγόμενα του άλλου.
Η κατάκτηση από τους Νορμανδούς και το κράτος που εκείνη επέφερε απέκρυψαν αυτές τις διαφορές: Οι εγχώριες ελίτ εξαλείφθηκαν ή αντικαταστάθηκαν, ενώ εισήχθη η φεουδαρχική ηγεμονία από την νορμανδική ελίτ, η γλώσσα της οποίας –τα Νορμανδο-γαλλικά- ήταν κατανοητή μόνο σε αυτήν την κοινωνική τάξη. Η ένταξη στην νορμανδική κοινωνία γινόταν μόνο υπό την προϋπόθεση υιοθέτησης της νορμανδικής ταυτότητας. Ως εκ τούτου, πολλοί υπήκοοι που επέλεξαν να απεκδυθούν τον πολιτισμό και την γλώσσα τους, συχνά άλλαζαν τα οικογενειακά τους ονόματα για να αποκρύψουν την κατακτημένη τους ταυτότητα.
Αφότου οι Νορμανδοί έχασαν τα εδάφη τους στην ήπειρο, το κράτος και το κέντρο του πολιτισμού τους μετακινήθηκε πέρα από το κανάλι στην σημερινή Αγγλία. Με την αλλαγή αυτή, η νορμανδική ελίτ αυτοπροσδιοριζόταν όλο και περισσότερο ως αγγλική, υιοθετώντας μια μορφή της νότιας αγγλικής γλώσσας και τυποποιώντας την χρήση και την προφορά της. Η Αγγλική έγινε η γλώσσα όχι μόνο των αγροτών αλλά και των ελίτ -ακόμη κι αν οι διάλεκτοι και οι τρόποι προφοράς έκαναν ιδιαίτερα εμφανή την αέναη κατωτερότητα όσων δεν είχαν την αγγλική ως μητρική τους γλώσσα. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη μιας νέας κρατικής ταυτότητας δημιούργησε την βάση μιας εθνικής ταυτότητας στο εσωτερικό της, με την νορμανδο-βρετανική αγγλική γλώσσα να γίνεται συνώνυμη της ταυτότητας των ατόμων που βρίσκονται μέσα στα σύνορα της Αγγλίας. Αυτή η νέα μορφή αγγλικής ελίτ, μετά την Ένωση των Στεμμάτων το 1603 και των Βασιλείων το 1707, μετατράπηκε σε βρετανικότητα, καθώς ενώθηκαν οι εμπλεκόμενες ηγετικές οικογένειες της Σκωτίας και της Αγγλίας. Η βρετανικότητα έγινε η πρωταρχική αυτοκρατορική ταυτότητα, που τελικά εκφράστηκε μέσω κοινών σημαιών και χαρτών της αυτοκρατορίας στις τάξεις της βικτωριανής εποχής σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Η οικοδόμηση της ταυτότητας έγινε ενεργή ευθύνη του κράτους, καθώς περιελάμβανε και απέκλειε διαφορετικές ομάδες και χαρακτηριστικά με την πάροδο του χρόνου.
Η πιο συμμετοχική βρετανική ταυτότητα πιθανότατα προέκυψε στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η εθνική επίτευξη της επικράτησης των Βρετανών σε έναν δεύτερο πόλεμο με την Γερμανία συνδυάστηκε με τις συλλογικές επιτυχίες του NHS, την εθνικοποίηση της βιομηχανίας και την δημιουργία του κράτους πρόνοιας. Με μια πρωτοφανή ασφάλεια ζωής για ανθρώπους από τα περισσότερα κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα, οι άνθρωποι άρχισαν να πιστεύουν όλο και περισσότερο στην ιδέα της βρετανικής ταυτότητας που είχε ως βάση ένα κράτος που τους φρόντιζε όλους.
Ο ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ
Υπήρξαν δύο σημαντικοί παράγοντες στην διάλυση αυτής της συμμετοχικής βρετανικής ταυτότητας. Στην πρώτη περίπτωση, η κατάρρευση της βρετανικής αυτοκρατορίας και η αυξανόμενη αποστροφή που αισθάνθηκε μεγάλο μέρος του πληθυσμού για την κληρονομιά της αυτοκρατορίας διασφάλισε ότι η βρετανικότητα συνδέθηκε με τις έννοιες του ρατσισμού, της υπεροψίας και της κατάχρησης. Ο μετα-αποικιακός πονοκέφαλος της Βρετανίας επιμηκύνθηκε από τις αποτυχίες στο Αφγανιστάν και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτό έχει δημιουργήσει μια εσωστρεφή και μοιρολατρική άποψη για τις δυνατότητες μιας εποικοδομητικής και προοδευτικής εξωτερικής πολιτικής, ακόμα και στο πλαίσιο του ρόλου ενός παγκόσμιου ειρηνοποιού ή ειρηνευτή. Η μετα-αποικιακή ζάλη στο φιλελεύθερο κέντρο του Ηνωμένου Βασιλείου σημαίνει ότι υπάρχει γνήσια αμφιθυμία για την βρετανικότητα, με αισθήματα υπερηφάνειας για την προοδευτική εφαρμογή κοινωνικών πολιτικών της Βρετανίας σχετικά με τα φύλα, την σεξουαλικότητα, και την φυλή, αλλά ανησυχίες για τον ρόλο του ως σύμμαχου των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ισραήλ [12 ] και της Σαουδικής Αραβίας [13]. Άλλοι, ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές, είναι όλο και πιο εχθρικοί προς την έννοια της βρετανικότητας, θεωρώντας την ως μια ιδέα που είχε νόημα μόνο σε ένα αποικιακό πλαίσιο. Η έννοια της αγγλικότητας ως ένα προφανώς πατριωτικό αντίβαρο σε αυτή την αμφιθυμία, έχει πράγματι συμβάλει στην δημιουργία μιας διαισθητικής (και ειρωνικής) υποστήριξης [14] στο UKIP για την προοπτική της σκωτικής ανεξαρτησίας και την διάλυση της Ένωσης.
Στην δεύτερη περίπτωση, η αναζήτηση του Ηνωμένου Βασιλείου για ταυτότητα διαμορφώνεται μέσω του αποκλεισμού από προηγούμενες πηγές ασφάλειας. Η εμπειρία της Βρετανίας επί βιομηχανικών διαφωνιών και δυσλειτουργιών στην δεκαετία του 1970 έθεσε τα θεμέλια για την απογύμνωση του κράτους μέσω του θατσερισμού. Η ιδέα ήταν ότι το κράτος πρέπει να εκτελέσει έναν ρόλο «νυχτοφύλακα», να προστατεύει την ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία, αλλά να μην παρεμβαίνει στην οικονομία για να αναδιανείμει τον πλούτο ή να παρέχει εκτεταμένη υποστήριξη που σχετίζεται με τον παραδοσιακό παρεμβατισμό. Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του κράτους-νυχτοφύλακα έδωσαν έμφαση στον (και αντάμειψαν τον) ατομικισμό, ιδιωτικοποίησαν εθνικοποιημένες βιομηχανίες και πόρους, διέλυσαν το κράτος πρόνοιας, και μείωσαν το πεδίο εφαρμογής του ΕΣΥ (NHS). Μια ακούσια συνέπεια αυτών των αλλαγών πολιτικής ήταν η απομάκρυνση των κοινοτικών θεσμών γύρω από τους οποίους είχε οικοδομηθεί η μεταπολεμική βρετανική ταυτότητα -έννοιες τις οποίες αποδέχονταν οι άνθρωποι και από τις οποίες είχε επωφεληθεί η γενιά των baby boomers που υιοθέτησε η νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση. Η διάλυση του βρετανικού κολεκτιβισμού και η άνοδος του «νυχτοφύλακα», με την σειρά της προάγει μια εθνική ταυτότητα για τους κακούς καιρούς˙ ο κολεκτιβισμός εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό έναντι των εξωτερικών απειλών. Εν ολίγοις, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει, στην καλύτερη περίπτωση, μια σειρά από έθνη-κράτη -σχετικά και άνισα επιτυχημένα έργα στον σχηματισμό ταυτότητας μέσω συγκεκριμένων κρατικών μηχανισμών. Με αυτές τις δομές να μειώνονται ακόμη περισσότερο [15], οι τοπικές και τοπικιστικές ταυτότητες επανεμφανίζονται.
ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ, ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ, ΕΦΥΓΕ
Το γεγονός ότι οι ταυτότητες των ανθρώπων στο Ηνωμένο Βασίλειο πήρε τόσο καιρό να σχηματιστούν δείχνει ότι οι χαμένες ταυτότητες δεν μπορούν να ξαναδημιουργηθούν εύκολα. Η σχεδόν αναπόφευκτη απώλεια της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, και το διάδοχο κράτος, είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Δεν είναι κινδυνολογία να υποδηλωθεί ότι ο εδαφικός διακανονισμός που προωθήθηκε στον απόηχο της Κατάκτησης από τους Νορμανδούς είναι υπό σοβαρή απειλή.
Τα αποτελέσματα ενός αποδυναμωμένου έθνους-κράτους ή κράτους-έθνους είναι πολλά και σοβαρά, επηρεάζοντας το κύρος του Westminster ως μια παγκόσμια πολιτική δύναμη. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ηνωμένου Βασιλείου «Trident», που είχε στόχο την παροχή ενός σταθερού αποτρεπτικού μέσου έναντι μιας πυρηνικής επίθεσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπήρξε πάντα ένα τεχνητό [16] μέσο για την διατήρηση του διεθνούς κύρους: Πλέον αναγνωρίζεται από ορισμένους [17] ως ακριβό και αναποτελεσματικό -αν μη τι άλλο επειδή λίγοι στο Westminster έχουν την θέληση να το χρησιμοποιήσουν. Επιπλέον, η έννοια του Ηνωμένου Βασιλείου ως διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης βρίσκεται εν αμφιβολία: Έχουν περάσει οι ημέρες κατά τις οποίες η Βρετανία του Τόνι Μπλερ μπορούσε να παρέμβει με αυτοπεποίθηση για ανθρωπιστικούς λόγους. Οι αποτυχίες των προσπαθειών ανοικοδόμησης στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, και την Λιβύη, μαζί με την κριτική για την μη παρέμβαση στην Συρία, έχουν μετατρέψει το Ηνωμένο Βασίλειο σε μια ενοχική χώρα που είναι ανεπαρκώς εξοπλισμένη για να συμβάλει ουσιαστικά στην επίλυση συγκρούσεων.
Υπάρχει επίσης μια αυξημένη επίγνωση ότι οι σύμμαχοι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν –το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες- έχουν υπονομεύσει συστηματικά το εθνικό συμφέρον του, με τον ισραηλινό δογματισμό να τροφοδοτεί τις διεθνείς συγκρούσεις, την Σαουδική Αραβία να προωθεί ουαχαμπιτικά δόγματα που υποθάλπουν το μίσος στις φιλελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες, και τις Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλέκονται σε συγκρούσεις χωρίς σαφείς τρόπους επίλυσης. Αυτό έχει αποδυναμώσει την στήριξη για διεθνή συμμετοχή σε δράσεις οι οποίες φαίνεται να προωθούν τα συμφέροντα των εταίρων αυτών.
Ο εγχώριος κατακερματισμός της ταυτότητας και η ανησυχία σχετικά με τις πρακτικές συνέπειες των διεθνών δραστηριοτήτων δεν σημαίνουν ότι οι άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι στερημένοι από ηθικές θέσεις για θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, το ISIS, την τυραννία και την δουλεία. Ωστόσο, σημαίνει όντως ότι υπάρχει μεγαλύτερη αιτία για προσοχή, επιφυλακτικότητα και αδράνεια από όσο είχαν προηγουμένως βιώσει. Μεγάλο μέρος της υπόγειας συζήτησης περί του Trident επικεντρώνεται γύρω από το αν το εκλογικό σώμα θέλει το Ηνωμένο Βασίλειο να διατηρεί αξιώσεις ότι είναι μια παγκόσμια δύναμη. Ως εκ τούτου, η διεθνής κοινότητα μπορεί να χάσει το Ηνωμένο Βασίλειο ως εταίρο που είναι πρόθυμος ή ικανός να εκτελεί τον διεθνή υποστηρικτικό ρόλο που διαδραμάτισε μετά την διάλυση της αυτοκρατορίας του. Αυτό σημαίνει ότι οι Βρετανοί πολιτικοί θα έχουν λιγότερο κύρος και δύναμη για να παίξουν διεθνώς και εγχωρίως, αποδυναμώνοντας περαιτέρω το κύρος του Westminster.
Η αντιστροφή των προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης ή άλλων στρατηγικών δραστηριοτήτων δεν θα δημιουργήσει εύκολα ξανά μια συνεκτική εθνική ταυτότητα για το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό θα απαιτούσε μια συμβολή περιστάσεων, δεξιοτήτων και προσπάθειας, τα οποία εμφανίζονται πέρα από τις δυνατότητες των πολιτικών του Westminster. Η διαμόρφωση ταυτότητας ίσως να μην είναι κατ’ ανάγκη πέραν της νέας γενιάς των εθνικιστών, όμως. Ο Σκωτσέζος πολιτικός Άλεξ Σάλμοντ ήταν τόσο επιτυχής στην προώθηση μιας σκωτσέζικης ταυτότητας [18] που οι προσπάθειές του οδήγησαν την χώρα σχεδόν στην ανεξαρτησία, παρά την συνεχή υιοθέτηση ατυχών οικονομικών οραμάτων που υλοποιήθηκαν στις δημοσιονομικές πολιτικές της Ιρλανδίας και της Ισλανδίας. Η επιτυχία του Salmond και η αναπόφευκτη επιτυχία του SNP στις επερχόμενες εκλογές, δείχνει προς την ολοένα και πιο σύνθετη αναζήτηση εντός του Ηνωμένου Βασιλείου για την ουσία˙ αξίες που ήδη παρασχέθηκαν από την ταυτότητα κράτους-έθνους. Η μετάβαση από την βρετανική ενότητα στον περιφερειακό διχασμό καταδεικνύει την αποτυχία του κράτους: Μια αποτυχία με ευρείες συνέπειες για την αποτελεσματικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου ως παγκόσμιου ηγέτη πρώτης τάξεως.
* Ο MATTHEW JOHNSON είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και συγγραφέας του Evaluating Culture: Well-Being, Institutions and Circumstance [1].
Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/143731/matthew-johnson/empire-at-...
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.palgrave.com/page/detail/evaluating-culture-matthew-thomas-jo...
[2] http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11176291/George-Osborne-set...
[3] http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-31099846
[4] http://www.theguardian.com/uk-news/2014/may/20/england-identity-crisis-e...
[5] http://www.telegraph.co.uk/news/politics/11251185/Can-we-stop-the-rise-o...
[6] http://www.thesun.co.uk/sol/homepage/news/politics/4887287/ukips-nigel-f...
[7] http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/nigel-farage-nhs-might-hav...
[8] http://www.telegraph.co.uk/news/politics/11262132/Lord-Tebbit-announces-...
[9] http://www.theguardian.com/commentisfree/2015/feb/25/why-are-we-question...
[10] http://news.sky.com/story/1467977/sturgeon-to-make-manifesto-offer-to-th...
[11] http://www.nature.com/articles/nature14230.epdf?referrer_access_token=lu...
[12] http://www.independent.co.uk/news/world/politics/iran-nuclear-talks-pros...
[13] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/1119619...
[14] http://www.independent.co.uk/voices/general-election-2015-weve-become-a-...
[15] http://linkis.com/99LTI
[16] http://www.theguardian.com/uk-news/2013/jul/14/trident-nuclear-deterrent...
[17] http://www.libdemvoice.org/opinion-30-27471.html
[18] http://www.nytimes.com/2014/09/04/opinion/scotlands-identity-put-to-a-vo...
