Γιατί είναι λάθος η «καθαρή» έξοδος
Γιώργος Στρατόπουλος
(Πηγή : http://www.protagon.gr)
Η εμμονή της κυβέρνησης να απορρίπτει την προληπτική πιστοληπτική γραμμή μολονότι ισοδυναμεί με ελάφρυνση χρέους (!), έχει εξήγηση. Με την «καθαρή έξοδο» δεν θέλει να αποφύγει μέτρα και επιτήρηση –ούτως ή άλλως έχουν ψηφιστεί. Απλώς αδυνατεί να σκεφτεί άλλη προπαγάνδα για τις εκλογές
Στη συζήτηση για την «καθαρή έξοδο» κινδυνεύουμε να πέσουμε στην παγίδα του δίπολου μνημόνιο-αντιμνημόνιο. Και στον δημόσιο διάλογο και στην πολιτική διαχείριση της χώρας.
Το αδιαμφισβήτητο ζητούμενο είναι η χώρα και η κοινωνία να βαδίσουν σε έναν ευοίωνο δρόμο, με διασφαλισμένες τις προϋποθέσεις για οικονομική ανάπτυξη και ευημερία με κοινωνική συνοχή. Αυτή η πορεία δεν είναι μαύρο-άσπρο. Δεν απαιτεί μαγκιά, αλλά καλοσχεδιασμένη, συνεχή, συστηματική προσπάθεια.
Κι ενώ όλοι διδαχτήκαμε ότι μάγοι δεν υπάρχουν, πάλι μια μαγική συνταγή αναζητούμε για την έξοδο από τα μνημόνια –«καθαρή έξοδο» την ονομάζουν κάποιοι. Ενώ θα έπρεπε να επιδιώκουμε την «υπεύθυνη έξοδο», τη συνετή διαδικασία που διασφαλίζει τα συμφέροντα της χώρας και υπηρετεί με το βέλτιστο τρόπο την πορεία προς οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της κοινωνίας.
Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν τα βασικά. Το ζήτημα της «καθαρής εξόδου» είναι, πρωτίστως, ζήτημα βέλτιστης διαχείρισης του χρέους με προεκτάσεις στα δημοσιονομικά (χαμηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους => ανάγκη για χαμηλότερα πλεονάσματα), τον τραπεζικό κλάδο (χαμηλότερο κόστος χρήματος), τη ρευστότητα της οικονομίας και την ανάπτυξη που πάντα ενισχύεται όταν κάνουμε τα πράγματα σωστά.
Θέλουμε, επιδιώκουμε μείωση του χρέους;
Στην απόφαση του Eurogroup (Μάιος 2016 εδώ) στο πλαίσιο των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, αναφέρεται ρητά:
«Liability management – early partial repayment of existing official loans to Greece by utilizing unused resources within the ESM programme to reduce interest rate costs and to extend maturities. Due account will be taken of exceptionally high burden of some Member States».
Δηλαδή, ένα εργαλείο για τη μείωση του χρέους είναι η χρήση των αδιάθετων κεφαλαίων του ESM, ώστε υφιστάμενα δάνεια του επίσημου τομέα με κοντινές λήξεις και σχετικά υψηλά επιτόκια να αντικατασταθούν από νέα δάνεια του ESM με μακρινές λήξεις και πολύ χαμηλά επιτόκια. Μια τέτοια αντικατάσταση έχει πολλαπλά οφέλη:
Α) Συνιστά έμμεσο κούρεμα χρέους: δάνεια που λήγουν σε 2-3 χρόνια αντικαθίστανται από δάνεια του ESM που λήγουν σε 30-50 χρόνια και φέρουν ελάχιστο επιτόκιο. Αυτό είναι ελάφρυνση.
Β) Μειώνονται οι τόκοι εξυπηρέτησης του χρέους, αφού ένα τμήμα του αντικαθίσταται από δάνεια με πολύ χαμηλό επιτόκιο. (Οι περισσότερες κοντινές λήξεις του επίσημου τομέα είναι δάνεια της ΕΚΤ και του ΔΝΤ με σχετικά υψηλό επιτόκιο).
Γ) Μειώνονται οι χρηματοδοτικές ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους βραχυπρόθεσμα. Διότι, για τα δάνεια που λήγουν σε 2-3 χρόνια και θα αντικατασταθούν από δάνεια του ESM, δε θα χρειαστεί να δανειστούμε από τις αγορές για να τα αναχρηματοδοτήσουμε.
Δ) Μειώνονται οι χρηματοδοτικές ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους μεσοπρόθεσμα, για τα επόμενα 7-8 χρόνια. Για παράδειγμα, αν ένα δάνειο που λήγει το 2019 αντικατασταθεί από δάνειο του ESM, δε θα χρειαστεί να δανειστούμε το 2019 από τις αγορές για να το αναχρηματοδοτήσουμε. Αλλά ούτε το 2024 θα χρειαστεί να δανειστούμε για να αναχρηματοδοτήσουμε το ομόλογο που, αν είχαμε δανειστεί το 2019, θα έληγε το 2024.
Μεγαλύτερη ανάλυση με ποσοτικές λεπτομέρειες για το ζήτημα αυτό θα βρείτε σε παλαιότερο άρθρο (Νοέμβριος 2016 εδώ¹). Το συμπέρασμα από τότε παραμένει ίδιο:
«… Δηλαδή, ακόμα και αν το 2018 έχουμε εξέλθει επιτυχώς στις αγορές, η αναχρηματοδότηση των υφιστάμενων δανείων με τα περισσευούμενα κεφάλαια του ESM είναι η πιο συνετή επιλογή, αντί να καταφύγουμε στις αγορές. Διότι στις αγορές δεν υπάρχει για την Ελλάδα δανεισμός τόσο εξαιρετικά προνομιακός, όσο τα δάνεια του ESM: διάρκεια 30-40 χρόνια με επιτόκιο <1 p="">Η ελάφρυνση του χρέους είναι προς το συμφέρον της χώρας. Και θα πρέπει η κυβέρνηση να έχει πολύ καλούς λόγους, εθνικής φύσεως, για να την απαρνηθεί.
Η προληπτική πιστοληπτική γραμμή ισοδυναμεί με ελάφρυνση χρέους!
Η προληπτική πιστοληπτική γραμμή (ΠΠΓ), αν παραβλέψουμε κάποιες επουσιώδεις τεχνικές λεπτομέρειες, συνιστά ελάφρυνση του χρέους κατά τρόπο ισοδύναμο εκείνου που περιγράφεται στην απόφαση του Eurogroup (5/2016): μακροπρόθεσμος χαμηλότοκος δανεισμός από τον ESM στη διάθεση της Ελλάδας, για να αναχρηματοδοτήσει δάνεια που λήγουν δύο χρόνια μετά το τέλος του 3ου Μνημονίου. Δεδομένου ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των λήξεων της διετίας 2019-2020 είναι δάνεια του επίσημου τομέα, η αναχρηματοδότηση αυτών των κοντινών λήξεων μέσω της πιστοληπτικής γραμμής από τον ESM δεν είναι παρά η έμμεση ελάφρυνση μέσω «Liability management», που περιγράφει η σχετική απόφαση του Eurogroup.
Επιπλέον, η προληπτική πιστοληπτική γραμμή πέραν των ευεργετικών αποτελεσμάτων στη διαχείριση του δημόσιου χρέους, συνεισφέρει θετικά και στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, εξασφαλίζοντας χαμηλότερο κόστος δανεισμού στις ελληνικές τράπεζες.
Κι ακόμη ένα θετικό, η χρήση της ΠΠΓ μειώνει την ανάγκη για αποθεματικά κεφάλαια (cash buffer) και απελευθερώνει ρευστότητα στην οικονομία.
Προξενεί, λοιπόν, απορία η εμμονή της κυβέρνησης να απορρίπτει την προληπτική πιστοληπτική γραμμή και όσα θετικά συνεπάγεται. Γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει η μαγική έκφραση «επιδιώκουμε καθαρή έξοδο».
Ο βρεγμένος την βροχή δεν τη φοβάται!
Υποθέτουμε βέβαια μια εύλογη εξήγηση για την απόρριψη της ΠΠΓ: η χορήγησή της συνεπάγεται υποχρεώσεις. Η Ελλάδα θα πρέπει να υπογράψει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) με όρους και δεσμεύσεις. Ουσιαστικά, η ΠΠΓ συνεπάγεται αυξημένο επίπεδο επιτήρησης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Λέω αυξημένο, επειδή η χώρα θα βρίσκεται σε καθεστώς επιτήρησης για πολλά χρόνια, ούτως ή άλλως.
Ποια είναι τα επαχθή μέτρα που δεν έχει υπογράψει ακόμα η κυβέρνηση και προσπαθεί να αποφύγει, αρνούμενη την ελάφρυνση του χρέους που προσφέρεται εμμέσως δια της Πιστοληπτικής Γραμμής;
Ωστόσο – ας είμαστε ρεαλιστές και ειλικρινείς!– αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που οι εταίροι παρέπεμπαν τα ουσιαστικότερα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους στη λήξη του προγράμματος. Ήθελαν να προσφέρουν ελάφρυνση με αντάλλαγμα δεσμεύσεις της Ελλάδας για την περίοδο μετά τη λήξη του 3ου προγράμματος.
Ολα αυτά τα γνωρίζαμε ήδη από τις συνεδριάσεις του Eurogroup για το χρέος, δεν φέρνει τίποτα καινούργιο η ΠΠΓ.
Είναι, λοιπόν, ακατανόητη η απροθυμία της κυβέρνησης για την ΠΠΓ. Η χώρα, εξαιτίας αυτής της κυβέρνησης έχει ήδη αναλάβει πολύ βαριές δεσμεύσεις για μετά τη λήξη του 3ου προγράμματος. Αυτή η κυβέρνηση έχει συμφωνήσει και υπογράψει για μετά το Μνημόνιο οδυνηρά μέτρα που δεν δέχτηκε να εφαρμόσει τα τρία χρόνια του δικού της Μνημονίου.
1. Η μη μείωση των κύριων συντάξεων ήταν η σημαία της. Μείωσε τις επικουρικές, κατήργησε το ΕΚΑΣ, αύξησε τις εισφορές περίθαλψης σε κύριες και επικουρικές, μείωσε το αφορολόγητο (άρα μείωσε τις συντάξεις) και μείωσε την αγοραστική δύναμη των συνταξιούχων με αλλεπάλληλες αυξήσεις στους έμμεσους φόρους. Τις κύριες συντάξεις, όμως, σε ονομαστικό επίπεδο δεν τις πείραξε. Υπέγραψε, όμως, τεράστια μείωσή τους (1% του ΑΕΠ) για το 2019.
2. Ο υπουργός Οικονομικών, σύμφωνα με δηλώσεις του, θα παραιτούνταν αν μειωνόταν το αφορολόγητο. Τελικά, και ο ίδιος και η κυβέρνησή του αλλά κυρίως οι φορολογούμενοι διαπίστωσαν ότι το 3ο Μνημόνιο έφερε μείωση του αφορολόγητου της τάξης των 900€ (από 9545€ ->8636€) και κανείς δεν παραιτήθηκε. Ο ίδιος υπουργός όμως συμφώνησε και υπέγραψε τεράστια μείωση του αφορολόγητου κατά 3.000€ (από 8636€ -> 5685€) για το 2020, όταν πια δεν θα έχουμε Μνημόνια!
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, ποια είναι τα επαχθή μέτρα που δεν έχει υπογράψει ακόμα η κυβέρνηση και προσπαθεί να αποφύγει, αρνούμενη την ελάφρυνση του χρέους που προσφέρεται εμμέσως δια της Πιστοληπτικής Γραμμής;
Και μόνο μια απάντηση μπορώ να διατυπώσω. Δεν υπάρχουν μέτρα προς αποφυγήν, απλώς είναι έτοιμη η νέα αυταπάτη. Δεν είναι η ελληνική κυβέρνηση που αποφασίζει, είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Και δεν θέλει να αποφύγει μέτρα και επιτήρηση, απλώς δεν μπορεί να σκεφτεί άλλο σλόγκαν, άλλη προπαγάνδα για την προεκλογική περίοδο.
Κι επειδή η πυξίδα που οδηγεί την πορεία και τις επιλογές της κυβέρνησης είναι ο εκλογικός κύκλος και όχι το εθνικό συμφέρον, επιλέγει ξανά τη φαντασίωση της άσπιλης, ανέμελης, ανεξάρτητης και εθνικά υπερήφανης εξόδου. Ξανά αυταπάτες, δηλαδή!
Η στάση της κυβέρνησης στο ζήτημα της ΠΠΓ έχει ευρύτερες διαστάσεις και εκπέμπει ανησυχητικά μηνύματα για την επικείμενη διαπραγμάτευση για το χρέος. Η κυβέρνηση θέτει ως προτεραιότητα το αφήγημα της «καθαρής εξόδου» και δείχνει διατεθειμένη να θυσιάσει ακόμα και μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, αν αυτά συνοδεύονται από περιορισμούς και υποχρεώσεις που σκοτεινιάζουν το αφήγημα.
Πάλι δηλαδή, σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας σχεδιάζονται με κύριο γνώμονα… τα ψηφαλάκια. Σα να μην πέρασε μια μέρα από τον αντιμνημονιακό ανένδοτο, σα να μη διδαχτήκαμε τίποτα από τα τοξικά παιχνίδια με τα δημοψηφίσματα…
Μόνο που τώρα, με όσα πάθαμε το 2015, μόνο οι αμετανόητοι πιστεύουν πως μπορεί να κερδηθεί εθνική αξιοπρέπεια με αυταπάτες και καραγκιοζιλίκια.
Σημειώσεις
1. Οι λήξεις των δανείων του ιδιωτικού τομέα που αναφέρονται στο σχετικό link δεν ενσωματώνουν την πράξη αναχρηματοδότησης του ομολόγου λήξης 2019, που έγινε τον Ιούλιο του 2017 και το swap των ομολόγων που έγινε τον Νοέμβριο 2017.
