Ο καπιταλισμός δέχεται επίθεση
HUGO DIXON / REUTERS
(Πηγή : http://www.kathimerini.gr)
Ο καπιταλισμός δέχεται επίθεση. Eνδεικτική ήταν η οριακή διαφορά στις προκριματικές εκλογές της Αϊόβας για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος μεταξύ του σοσιαλιστή Μπέρνι Σάντερς και της Χίλαρι Κλίντον.
Για να αποκατασταθεί το σύστημα του ελεύθερου επιχειρείν, θα πρέπει να προστεθεί μια σύγχρονη εκδοχή της δικαιοσύνης. Εξ αποστάσεως, ο καπιταλισμός υπήρξε απόλυτα επιτυχής. Το σύστημα της ελεύθερης αγοράς έχει πυροδοτήσει πλούτο και έχει απομακρύνει εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα από συνθήκες ακραίας φτώχειας. Με μια πιο κοντινή ματιά ανακαλύπτει κανείς ότι πολλοί έχουν περιθωριοποιηθεί από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, ενώ άλλοι έχουν προκριθεί με μεθόδους που απέχουν από τους κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού.
Η επικρατέστερη αντίδραση της αριστερής παράταξης στις αδικίες του καπιταλισμού είναι η φορολόγηση και οι κρατικές δαπάνες. Ομως, αυτή η αντίδραση δεν αποφέρει αποτελέσματα. Οι υψηλοί φόροι αποθαρρύνουν το επιχειρείν, ενώ η αύξηση των δαπανών πρόνοιας και υγείας εντείνουν την εξάρτηση των φτωχότερων σε ελεημοσύνες.
Επειδή αυτή η κλασική αντίδραση στον καπιταλισμό έχει αποτύχει, δεν σημαίνει πως δεν θα αποπειραθεί κανείς κάτι ανάλογο ξανά. Η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και η εκλογή του Τζέρεμι Κόρμπιν ως επικεφαλής των Εργατικών στη Βρετανία καταδεικνύουν πως αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης έχει ακόμη απήχηση στην κοινή γνώμη.
Σήμερα είναι περισσότερο σημαντικό από ποτέ να καλλιεργηθεί μια θεμελιωμένη και ρεαλιστική στάση από το κέντρο – είτε οι οπαδοί του αυτοκαλούνται αριστεροί προοδευτικοί, ριζοσπάστες κεντρώοι ή φιλελεύθεροι συντηρητικοί. Και η αντίδραση αυτή, ίσως, θα πρέπει να μη στηρίζεται τόσο στην άποψη πως η δικαιοσύνη είναι το ίδιο με την ισότητα και περισσότερο στην ιδέα ότι όλοι θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες σε ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Πρώτον, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν οι λανθασμένοι τρόποι που αναγνωρίζονται άτομα και εταιρείες στον ιδιωτικό κλάδο, με αποτέλεσμα να είναι δυσκολότερο να προοδεύσουν τα τίμια και σκληρά εργαζόμενα άτομα. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι εκείνοι που καταφεύγουν στη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή. Αυτή η πρακτική είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη σε ορισμένες χώρες, όπως η Ελλάδα. Αλλά δεν παύει να είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που εξοργίζει τον κόσμο. Ας σκεφτεί κανείς την οργή των Βρετανών όταν ο τεχνολογικός κολοσσός Google πλήρωσε ένα αμελητέο ποσό σε αναδρομικούς φόρους έπειτα από συμφωνία με την κυβέρνηση.
Η διαφθορά, ένα φαινόμενο που επικρατεί από την Ασία μέχρι τη Λατινική Αμερική, εντοπίζεται στις συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών με κέρδη που αποκομίζουν λίγοι εις βάρος των πολλών. Μια άλλη εκδοχή των αδικιών σε ένα καπιταλιστικό σύστημα είναι η ύπαρξη αγορών που ευνοούν τους εσωτερικούς παίκτες εις βάρος του κοινού. Ο κλάδος παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Η τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση εξέθεσε τον μεγάλο αριθμό των τραπεζιτών που λειτουργούσαν κατά του γενικού συμφέροντος. Οταν οι καιροί ήταν καλοί εισέπρατταν τα κέρδη, αλλά όταν οι συνθήκες επιδεινώθηκαν δραματικά, τότε περίμεναν το κράτος να συμμαζέψει το χάος. Ηταν μια κοροϊδία για το πώς θα πρέπει να λειτουργεί ο καπιταλισμός. Τα μονοπώλια και το κατεστημένο είναι μία ακόμη πηγή δυσαρέσκειας. Ορισμένες φορές αυτοί που ευνοούνται δεν είναι οι ισχυροί ή πλούσιοι, αλλά μια σειρά ομάδων όπως αγρότες, συμβολαιογράφοι, δημόσιοι υπάλληλοι ή φαρμακοποιοί. Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών των περιπτώσεων. Οι συνθήκες διαφέρουν από τη μια χώρα στην άλλη. Ομως, η διόρθωση αυτών των αδικιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο δίκαιη ανακατανομή των κρατικών εσόδων για την αναβάθμιση των υπηρεσιών του δημοσίου.
