Γιατί η Πολωνία έχει σημασία για την ΕΕ
Της Judy Dempsey
(Πηγή : http://www.capital.gr)
Όταν το κεντροδεξιό κόμμα Πλατφόρμα των Πολιτών, ανέλαβε τα ηνία της πολωνικής κυβέρνησης από το 2007 μέχρι το 2015, δεν θα μπορούσε να κάνει κανένα λάθος. Αυτή ήταν η φήμη που κέρδισε από διάφορους εταίρους του στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο πρώην πρόεδρος, πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών –κανένας εκ των οποίων δεν συμμετέχει πλέον στο πολιτικό τοπίο της Πολωνίας- προσπάθησαν να κάνουν κάτι σημαντικό για μια μετά-κομμουνιστική χώρα, που είχε ειρηνικά αποτινάξει την κυβέρνηση ενός κόμματος το 1989. Ήθελαν να καθιερώσουν μια εξωτερική πολιτική που να "ταιριάζει" τόσο με την Ανατολή όσο και με την Δύση. Επρόκειτο να είναι μια εξωτερική πολιτική που στόχο είχε να δώσει στην ΕΕ μια συνοχή ασφάλειας και άμυνας ενώ την ίδια στιγμή προκαλούσε την ΕΕ να αναγνωρίσει την αναγκαιότητα του να φέρει την Ανατολική Ευρώπη πιο κοντά στην ΕΕ.
Η πολιτική ελίτ της Πλατφόρμας των Πολιτών συνειδητοποίησε ότι καθώς εξασθενεί το αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ευρώπη, η ΕΕ έπρεπε να αρχίσει να λαμβάνει στα σοβαρά τη δική της άμυνα και ασφάλεια. Η Πλατφόρμα των Πολιτών επίσης τάχθηκε σθεναρά υπέρ μιας ενεργειακής πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ και υπέρ μιας ενεργειακής ένωσης της ΕΕ. Το βασικό ερώτημα που αντιμετωπίζει τώρα η Πολωνία είναι εάν το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), το οποίο επανήλθε στην εξουσία τον Οκτώβριο του 2015, θα καταργήσει αυτές τις πολιτικές. Εάν το κάνει, θα υπάρχει ένας μεγάλος χαμένος και ένας μεγάλος νικητής. Η Πολωνία θα είναι ο μεγάλος χαμένος αν το PiS δεν μπορεί να συνδυάσει την ισχυρή, εθνικιστική, πατριωτική και καθολική κοσμοθεωρία με μια ΕΕ που εδράζει στην διαφάνεια και την ανοχή.
Ο μεγάλος κερδισμένος εάν το PiS απομακρυνθεί από την ΕΕ, θα είναι η Ρωσία. Μια ισχυρή και ενωμένη ΕΕ δεν είναι στα συμφέροντα της Ρωσίας, όπως επιβεβαίωσε η ικανότητα της ένωσης να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία για την προσάρτηση της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014 και την εισβολή της στο Ανατολικό Ντονμπάς της Ουκρανίας. Αυτή η ενότητα ταρακούνησε το Κρεμλίνο.
Το PiS, το οποίο είναι σθεναρά κατά της Ρωσίας και δεν είναι και κανένας μεγάλος οπαδός της Γερμανίας, έχει κινηθεί με εκπληκτική ταχύτητα για να αντικαταστήσει τους διορισμένους της Πλατφόρμας των Πολιτών. Το δικαστικό σώμα και οι διευθυντές της πολωνικής δημόσιας τηλεόρασης έχουν μπει στο στόχαστρο. Υπάρχουν σχέδια για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης, με έμφαση στον πολωνική πατριωτισμό.
Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την ΕΕ, στην οποία η Πολωνία έχει σημαντική επιρροή. Ως το έκτο μεγαλύτερο μέρος της Ένωσης, το PiS θα μπορούσε να ενισχύσει το ολοένα και αυξανόμενο ευρωσκεπτικιστικό στρατόπεδο της ΕΕ. Αυτό είναι που χρειάζεται η ΕΕ το 2016 καθώς περιμένει το βρετανικό δημοψήφισμα για το αν θα μείνει ή όχι στην ΕΕ και τις γαλλικές προεδρικές εκλογές το 2017 και αντιμετωπίζει την διαρκώς αυξανόμενη αστάθεια στη Μέση Ανατολή.
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο της Πολωνίας στην ομάδα των τεσσάρων του Βίσεγκραντ, η οποία αποτελείται επίσης από την Ουγγαρία, την Τσεχία και την Σλοβακία, μια πιο εσωστρεφής Πολωνία θα έκανε ελάχιστα για να προωθήσει τα συμφέροντα της Ένωσης στις Βρυξέλλες σε μια στιγμή που η ΕΕ είναι όλο και πιο ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τις πολυπλοκότητες της παγκοσμιοποίησης, όπως επιβεβαιώνει η προσφυγική κρίση της Ευρώπης.
Αν μη τι άλλο, οι Τέσσερις του Βίσεγκραντ ρισκάρουν να γίνουν ένα κουαρτέτο από ομοϊδεάτες ευρωσκεπτικιστές που αμφισβητούν τις ανοιχτές οικονομίες, τις ανοιχτές κοινωνίες, τα ανοιχτά σύνορα και τη βασική ανθρωπιστική ανάγκη να παρασχεθεί ασφάλεια στους πρόσφυγες που προσπαθούν να φύγουν από τους πολέμους και τις διώξεις. Η ομάδα κινδυνεύει να γίνει εσωστρεφής. Είναι αυτή η Ευρώπη που θέλουν στα αλήθεια αυτές οι χώρες, και αφού έχουν αγωνιστεί τόσο σκληρά για να ενταχθούν στην ΕΕ;
Οι πολιτικές του PiS θα μπορούσαν επίσης να ανατρέψουν τις μεγάλες επιτυχίες που έχει σημειώσει η Πλατφόρμα των Πολιτών. Μία ήταν το άνοιγμα των συνόρων μεταξύ της Πολωνίας και του ρωσικού θύλακα του Καλίνιγκραντ. Η Βαρσοβία δεν θα μπορούσε να το είχε κάνει χωρίς τη Γερμανία –ή πραγματικά τη Ρωσία. Η Πλατφόρμα των Πολιτών ξεκίνησε μια γενναία στρατηγική για την υιοθέτηση μιας νέας πολιτικής σε σχέση με την Ρωσία, βασισμένη κατά κάποιον τρόπο στην γαλλό-γερμανική συμφιλίωση που έλαβε χώρα μετά από το 1945. Θα το αμφισβητήσει αυτό το PiS;
Ένα άλλο επίτευγμα της Πλατφόρμας των Πολιτών ήταν η πρωτοφανής άνθιση των σχέσεων μεταξύ της Βαρσοβίας και του Βερολίνου, παρά τις διαφορές για την ενεργειακή πολιτική και για τον γερμανικό κατώτατο μισθό. Φοβούμενο τον ανταγωνισμό, το Βερολίνο τον Ιανουάριο του 2015 εισήγαγε έναν κατώτερο μισθό, που τον εφαρμόζει ακόμη και στους Πολωνούς οδηγούς φορτηγών που περνούν το γερμανικό έδαφος.
Η Πλατφόρμα των Πολιτών ξεκίνησε επίσης τον εκσυγχρονισμό των πολωνικών ενόπλων δυνάμεων. Και ασφαλώς υπήρξε και η Ρωσία και η ουκρανική κρίση, με την Πολωνία να παίζει έναν σημαντικό ρόλο στα πρώτα στάδια του αντικυβερνητικού κινήματος που υποχρέωσαν τον πρώην Ουκρανό πρόεδρο Viktor Yanukovych να καταφύγει στη Ρωσία.
Πάνω από όλα, εξαιτίας της φιλό-ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και της δέσμευσής της στην Ανατολική Ευρώπη, η Πλατφόρμα των Πολιτών χρησιμοποιήσει αυτά τα συμφέροντα για να υποστηρίξει όλων των ειδών τις μεταρρυθμίσεις στη Γεωργία και στην Μολδαβία. Με λίγα λόγια, ο ρόλος της Πολωνίας στην Ευρώπη θεωρήθηκε ως πρότυπο και μια μεγάλη ενθάρρυνση για τους Ανατολικούς γείτονες της ΕΕ. Σε ό,τι αφορά την Βαρσοβία, είδε την δυναμική ισχύ μιας ενωμένης Ευρώπης και κατανόησε τις δυσκολίες των μετά-σοβιετικών χωρών που προσπαθούν να μεταμορφώσουν τις κοινωνίες τους.
Ωστόσο, οι εντάσεις αναφορικά με την διαδικασία μεταμόρφωσης της ίδιας της Πολωνίας έχουν επιστρέψει για να κυνηγήσουν την χώρα. Ξεκίνησαν μόλις οι πρώτην ηγέτες της Αλληλεγγύης, Lech Walesa και Tadeusz Mazowiecki ξεκίνησαν συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με τους Πολωνούς Κομμουνιστές το 1989. Αυτό ήταν πραγματικά επαναστατικό για μια κοινωνία που ξεκινούσε μια μεταμόρφωση χωρίς ταμπέλες. Η ειρηνική φύση αυτής της διαδικασίας μάγεψε τους Κομμουνιστές γείτονες της Πολωνίας.
Αλλά μόλις έλαβαν χώρα ελεύθερες και ανεξάρτητες εκλογές στην Πολωνία το 1990, εμφανίστηκε η διχοτόμηση που αντανακλάται σήμερα στην επανεκλογή του PiS. Στο ένα στρατόπεδο ήταν οι ριζοσπαστικές, κοσμικές αστικές ελίτ και οι μεταρρυθμιστές της οικονομίας υπό τον Leszek Balcerowicz. Η πεποίθησή τους ήταν ότι όσο το συντομότερο η Πολωνία βρισκόταν σε θέση να υιοθετήσει μια οικονομία της αγοράς, τόσο πιο γρήγορα θα έχανε την ισχύ της η κομμουνιστική ελίτ. Στο άλλο στρατόπεδο ήταν εκείνοι που ήθελαν μια εκκαθάριση των κομμουνιστών και που αμφισβητούσαν τον γρήγορο ρυθμό των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.
Αλλά ήταν η ένταξη της Πολωνίας στην ΕΕ που άλλαξε στα αλήθεια την χώρα. Έδωσε στους νέους Πολωνούς ευκαιρίες που στερήθηκαν οι γονείς τους. Μια μεγάλη πολωνική διασπορά είναι αυτή τη στιγμή διασκορπισμένη σε όλη την Ευρώπη. Με κάποιον τρόπο, η Πλατφόρμα των Πολιτών υπέθεσε ότι ήταν ανίκητη. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο λάθος της. απέτυχε να αγγίξει τους απλούς Πολωνούς.
Από τον Οκτώβριο του 2015 που επανεκλέγη το PiS, η Κομισιόν έσπευσε να ασκήσει κριτική στα σχέδια της κυβέρνησης να επιλέξει τους διευθυντές των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων της Πολωνίας. Και στο εσωτερικό της Πολωνίας, τώρα οι ομάδες είναι αντίθετες με τις τακτικές του PiS.
Η σταθερότητα της Πολωνίας και η θέση της στην Ευρώπη εξαρτάται από τους ψηφοφόρους. Εξέλεξαν το PiS –όχι ότι το κόμμα κατέστησε ποτέ σαφές ποια ήταν η πολιτική του ατζέντα. Με την Πλατφόρμα των Πολιτών να προσπαθεί ακόμη να ξεπεράσει την ήττα της, η Πολωνία πρόκειται να χρειαστεί μια ισχυρή αντιπολίτευση για να σώσει τα κέρδη που σημειώθηκαν την τελευταία δεκαετία. Εάν όχι, η ζημιά για την Πολωνία, την ΕΕ και την Ανατολική Ευρώπη, θα είναι πολύ, πολύ μεγάλη.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=62389
