Δυσφορία Ομπάμα για Αγκυρα
Του Αθανάσιου Έλλις
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/)
Το βαρύ πλήγμα από τις πρόσφατες αποκαλύψεις διαφθοράς αποτελεί την αρχή του τέλους για τον Ταγίπ Ερντογάν; Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί την κυβέρνηση Ομπάμα, καθώς προσπαθεί να αποτιμήσει τις καταιγιστικές εξελίξεις στην Τουρκία.
Η «προνομιακή σχέση» του Αμερικανού προέδρου με τον Τούρκο πρωθυπουργό έχει πληγεί εδώ και καιρό, ενώ η γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχεδιάζει την «επόμενη μέρα» στις σχέσεις με τη χώρα που αντλεί ιδιαίτερη στρατηγική ισχύ από τη γεωγραφική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο και τη μετεξέλιξή της σε ενεργειακό κόμβο.
Η κυβέρνηση Ομπάμα έχει διαμηνύσει τη δυσφορία της για τις έμμεσες νύξεις του κ. Ερντογάν περί αμερικανικών παρεμβάσεων στα εσωτερικά της Τουρκίας, και έχει στις επαφές της με την τουρκική κυβέρνηση καταστήσει σαφές ότι οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού είναι ανεύθυνες και μπορούν «να δηλητηριάσουν» τις σχέσεις των δύο χωρών. Σε πρόσφατη συνάντησή του με Ευρωπαίους διπλωμάτες στην Αγκυρα, ο πρέσβης των ΗΠΑ στη χώρα, Φράνσις Ρικαρντιόνε, φέρεται να μίλησε με ειλικρίνεια για τη δύσκολη σχέση με τον κ. Ερντογάν. Επικεντρώθηκε, δε, στις διασυνδέσεις της κρατικής τράπεζας Χάλκμπανκ με το Ιράν για τις οποίες η Ουάσιγκτον είχε ζητήσει να τερματισθούν, αλλά οι σχετικές εκκλήσεις δεν εισακούσθηκαν. «Δεν μας άκουσαν. Τώρα παρακολουθούμε την πτώση μιας αυτοκρατορίας» φέρεται να ανέφερε με δηκτικό τρόπο ο έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά την τουρκική πραγματικότητα, καθώς είχε υπηρετήσει και ως επιτετραμμένος στην Αγκυρα στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Σε κάθε περίπτωση, το ιδιότυπο κυνήγι μαγισσών που έχει εξαπολύσει ο Ταγίπ Ερντογάν, απειλώντας ότι θα κόψει τα χέρια των εχθρών του, ενισχύει τον προβληματισμό που αναπτύσσεται στην αμερικανική πρωτεύουσα.
Πέρα από τον νεοθωμανισμό του Τούρκου πρωθυπουργού, και την υφέρπουσα σύγκρουση με τον ισλαμιστή ηγέτη Φετουλάχ Γκιουλέν, οι Αμερικανοί ειδικοί έχουν εδώ και καιρό καταλήξει στο συμπέρασμα ότι έχουν να κάνουν με έναν ιδιόμορφο χαρακτήρα που χρήζει άλλου είδους παρακολούθησης, όπως προκύπτει και από το προφίλ του κ. Ερντογάν που έχει σκιαγραφήσει η CIA.
Αμέσως μετά την εκλογή του στην προεδρία, ο Μπαράκ Ομπάμα επέλεξε να επενδύσει στην Τουρκία ως μοντέλο δημοκρατικής χώρας της ευρύτερης Μέσης Ανατολής με μουσουλμανικό πληθυσμό. Η πρώτη του επίσκεψη στο εξωτερικό, στις 6 Απριλίου του 2009, ήταν στην Τουρκία, ενώ οικοδόμησε προσωπική επαφή με τον Ταγίπ Ερντογάν. Ομως, οι αμφιλεγόμενες γεωπολιτικές επιλογές του τελευταίου, που δεν συμβαδίζουν με τις δυτικές προτεραιότητες και, φυσικά, η μετωπική σύγκρουση με το Ισραήλ και η στήριξη της Χαμάς έχουν ενοχλήσει την Ουάσιγκτον. Ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα τα πράγματα έχουν λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Στο ευρύτερο πλαίσιο προβληματισμού τοποθετείται και η απόπειρα του κ. Ερντογάν να σύρει τις ΗΠΑ σε πόλεμο με τη Συρία. Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες διαθέτουν στοιχεία, ότι για να ανατρέψει τον Ασαντ και να πλήξει τους Κούρδους της Συρίας, ο Τούρκος πρωθυπουργός επέδειξε ανοχή ακόμη και στη δράση της Αλ Κάιντα. Εντονη δυσαρέσκεια δημιούργησε, επίσης, η απόφασή του να κινηθεί προς την αγορά κινεζικού αντιπυραυλικού συστήματος, ενώ στη γραμμή διαφοροποίησης κινείται και η στάση του έναντι των εξελίξεων στην Αίγυπτο, όπου έχει ταχθεί σθεναρά υπέρ των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Η Ουάσιγκτον δεν έχει κρύψει τη δυσφορία της και για την πολιτική Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας. Οι διαδηλώσεις για το πάρκο Γκεζί αποτέλεσαν «σημείο καμπής» για πολλά στελέχη της αμερικανικής γραφειοκρατίας και αυτό φαίνεται σε αναλύσεις τους κατά το διάστημα που ακολούθησε. «Μπορούμε να διαφωνούμε με εντιμότητα» τόνισε, εξαντλώντας τα όρια της διπλωματικής ευγένειας, η Αμερικανίδα βοηθός υπ. Εξωτερικών, αρμόδια για ευρωπαϊκές υποθέσεις, Βικτώρια Νούλαντ, τον περασμένο μήνα. Εσπευσε, δε, να υπογραμμίσει ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν να υπάρχει στην Τουρκία «διαφάνεια, ελευθερία ΜΜΕ, υπεύθυνη κυβέρνηση».
Προς το παρόν, ο Ταγίπ Ερντογάν δείχνει να παραμένει ο πρωταγωνιστής των εξελίξεων. Ο μετριοπαθής πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ αποτελεί την πιθανότερη εναλλακτική στο πλαίσιο του κυβερνώντος ΑΚΡ, ενώ διερευνητικά χαρακτηριστικά είχε και η πρόσφατη επίσκεψη στις ΗΠΑ του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτη του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης (CHP), με το οποίο υπάρχουν, πάντως, αρκετές διαφορές πολιτικής.