Τα διδάγματα της Τυνησίας για τη Μέση Ανατολή
Γιατί λειτούργησε καλύτερα η πρώτη καθεστωτική μετάβαση της Αραβικής Άνοιξης
Ibrahim Sharqieh
(Πηγή : http://foreignaffairs.gr)
Η ξαφνική κατάρρευση, το 2011, του καθεστώτος τού προέδρου Ζίνε ελ - Αμπιντίν Μπεν Αλί στην Τυνησία, ένα από τα πιο ισχυρά αυταρχικά κράτη στον αραβικό κόσμο, ενέπνευσε διαδηλώσεις από την Αίγυπτο μέχρι την Υεμένη.
Μερικά από αυτά τα κινήματα κατάφεραν να ανατρέψουν παγιωμένους αυταρχικούς κυβερνήτες. Άλλα δεν το κατάφεραν. Παρά το γεγονός ότι η Τυνησία έχει τα προβλήματά της, είναι βάσιμο να πούμε ότι η χώρα είναι σε καλύτερη κατάσταση σήμερα από ό,τι τα περισσότερα από τα γειτονικά έθνη της Αραβικής Άνοιξης. Όπως δείχνουν συνεντεύξεις με ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους, αρχηγούς πολιτικών κομμάτων, εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκούς και διαμορφωτές τής κοινής γνώμης, και πρώην πολιτικούς κρατούμενους, το παράδειγμα της Τυνησίας έχει ξεχωρίσει σε δύο τομείς: ως προς την ορθή διαχείριση της διαδικασίας μετάβασης και ως προς την ορθολογική της, συστηματική προσέγγιση. Την ώρα που οι χώρες σε όλη την περιοχή αγωνίζονται για την εδραίωση νέων κοινωνικών συμβολαίων, θα πρέπει να έχουν κατά νου τα διδάγματα της Τυνησίας.
Ο τρόπος με τον οποίο η Τυνησία χειρίστηκε την πρόσφατη πολιτική της κρίση είναι χαρακτηριστικός: στις 25 Ιουλίου, ένας εξτρεμιστής σαλαφιστής δολοφόνησε τον Μοχάμεντ αλ-Μπραχμί, μέλος τής Εθνικής Συντακτικής Συνέλευσης (του προσωρινού Κοινοβουλίου). Σε απάντηση, πάνω από 50 μέλη παραιτήθηκαν από τη Συνέλευση, απαιτώντας τη διάλυση της κυβέρνησης και το σχηματισμό μιας νέας, τεχνοκρατικής κυβέρνησης που να αναλάβει να καλύψει τον υπόλοιπο δρόμο τής μετάβασης. Αντί να πάρουν τα όπλα, τα κόμματα της αντιπολίτευσης διαμαρτυρήθηκαν ειρηνικά. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση είχε εντατικές διαβουλεύσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη προσπαθώντας να μη φθάσει σε αδιέξοδο. Μέχρι τώρα, αυτό έχει επιφέρει σημαντικές παραχωρήσεις – συμπεριλαμβανομένου του σχηματισμού κυβέρνησης εθνικής ενότητας και της αναστολής των συνεδριάσεων της Συντακτικής Συνέλευσης, το οποίο ήταν ένα από τα αιτήματα της αντιπολίτευσης. Σε αντίθεση με την Αίγυπτο, δεν υπήρχε καμία ξένη διαμεσολάβηση. Παρά το γεγονός ότι η τελική συμφωνία για τεχνοκρατική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, όλα τα μέρη συνεχίζουν να μιλούν μεταξύ τους και να διερευνούν λύσεις.
Αυτό είναι μια απόδειξη για την χωρίς αποκλεισμούς προσέγγιση που έχουν οι περισσότεροι Τυνήσιοι σχετικά με τη μετάβαση, από την πρώτη μέρα κιόλας. Όπως και στην Αίγυπτο, η επικρατούσα τάση των ισλαμιστών ήταν έτοιμη να αναλάβει την εξουσία μετά την εκδίωξη του προηγούμενου ηγέτη. Ακριβώς όπως η αιγυπτιακή Μουσουλμανική Αδελφότητα είχε μια ισχυρή παρουσία στις πρώτες εκλογές τής μετά τον Μουμπάρακ εποχής, το Κόμμα Ennahda της Τυνησίας κέρδισε το 41% των εδρών τής Συντακτικής Συνέλευσης, στις πρώτες εκλογές μετά τον Μπεν Αλί. Αντί να επιβάλλουν την θέλησή τους στα άλλα κόμματα, οι πολιτικοί τού Ennahda προσχώρησαν στο συνασπισμό μιας τρόικας με το κόμμα Ettakatol και το «Κογκρέσο για τη Δημοκρατία», δύο κεντρο-αριστερές οργανώσεις. Το Ennahda αποφάσισε, επίσης, να στηρίξει την υποψηφιότητα του κοσμικού Μονσέφ Μαρζουκί για την προεδρία. Ο Μαρζουκί, ένας ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κρατούμενος υπό το καθεστώς του Μπεν Αλί, ήταν επικεφαλής τού «Κογκρέσου για τη Δημοκρατία», το οποίο είχε λάβει μόνο το 13,4% των εδρών τής Συνέλευσης. Παρά τις ιδεολογικές διαφορές των τριών μερών, ο συνασπισμός έχει κρατηθεί στη ζωή για σχεδόν δύο χρόνια τώρα. Από την πλευρά του, ο Μαρζουκί κατάφερε να μείνει στην κορυφή τού συνασπισμού, αλλά δεν έχει τοποθετήσει τον εαυτό του ως έναν ιδιαίτερα κραταιό ηγέτη σε εθνικό επίπεδο, ιδιαίτερα εν μέσω πολιτικών κρίσεων.
ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ
Η μεταβατική κυβέρνηση της Τυνησίας έχει σημειώσει αξιέπαινη πρόοδο προς ένα ολοκληρωμένο, καλά τεκμηριωμένο μεταβατικό Δίκαιο. Από τα 12 μέλη τής ανεξάρτητης επιτροπής που έχει επιφορτιστεί με την σύνταξη του νόμου, μόνο δύο είναι αντιπρόσωποι του υπουργείου Δικαιοσύνης. Τα άλλα δέκα προέρχονται από διάφορες ομάδες πολιτών. Τα μέλη σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη συναντώντας ανθρώπους σε όλη την χώρα και ζητώντας από τα θύματα της δικτατορίας τού Μπεν Αλί να πουν τι θέλουν και τι περιμένουν από τη μεταβατική διαδικασία τής δικαιοσύνης. Η επιτροπή έχει επίσης διαβουλεύσεις με οργανώσεις που ειδικεύονται σε μεταβάσεις και στη μεταβατική δικαιοσύνη, και τις έχει συμπεριλάβει μεταξύ των δέκα μελών της από την κοινωνία των πολιτών. Το Κέντρο Μετάβασης στη Δημοκρατία Al - Kawakibi και το Δίκτυο της Τυνησίας για τη Μεταβατική Δικαιοσύνη, που εκπροσωπούνται και τα δύο στην επιτροπή, έχουν παίξει βασικό ρόλο.
Η Τυνησία έχει επιλέξει μια μέση οδό για την αντιμετώπιση όσων σχετίζονται με το πρώην καθεστώς. Έχει αποφύγει την θέσπιση οτιδήποτε θα έμοιαζε με τον σαρωτικό Νόμο Πολιτικής Απομόνωσης της Λιβύης, ο οποίος τιμωρεί περισσότερο όποιον κατείχε δημόσιο αξίωμα μεταξύ των ετών 1969 και 2011. Η Τυνησία επέλεξε, επίσης, κάτι πιο αυστηρό από ό, τι η Υεμένη, όπου ο νόμος ασυλίας που συνόδευε την διευθέτηση που υποστήριξε ο Κόλπος βραχυκύκλωσε κάθε απόπειρα μεταβατικής δικαιοσύνης κι εμπόδισε τις διώξεις για εγκλήματα του παρελθόντος. Ούτε ένα άτομο στην Υεμένη δεν έχει λογοδοτήσει για τα εγκλήματα του παρελθόντος, και το πρώην καθεστώς συνέχισε να κυβερνάει χωρίς την ελάχιστη μεταρρύθμιση του κόμματος. Η προσέγγιση της Τυνησίας, από την άλλη πλευρά, έχει ονομαστεί tahseen al - Thawra (ενίσχυση της επανάστασης). Μερικοί από τους πιο υψηλόβαθμους πρώην αξιωματούχους θα αποκλειστούν από τα δημόσια αξιώματα για πέντε χρόνια. Αλλά εκείνοι που δεν έχουν δικαστεί ή καταδικαστεί θα επιτρέπεται να συμμετέχουν στην πολιτική - επιτρέποντας, για παράδειγμα, στον Μπετζί Καϊντ Εσεμπσί, αξιωματούχο τής εποχής τού Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, να είναι επικεφαλής τού κόμματος Nidaa Tounes (ο Εσεμπσί έχει, επίσης, πει ότι σχεδιάζει να κατέβει στις προσεχείς προεδρικές εκλογές). Οι Τυνήσιοι έχουν δώσει έμφαση σε μια στοχευμένη διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης, την δίωξη σε ατομική βάση. Κατά τα άλλα, είναι ανένδοτοι ως προς το ότι μόνο η κάλπη θα πρέπει να αποκλείσει αυτά τα στοιχεία από τη δημόσια ζωή.
Ως προς τη θεσμική μεταρρύθμιση, εν τω μεταξύ, η Συντακτική Συνέλευση υιοθέτησε την προσέγγιση του gharbala (κοσκινίσματος) και όχι μιας πλήρους κλίμακας tatheer (κάθαρσης) που απαιτήθηκε στη Λιβύη. Κατά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η προτεραιότητα έχει τεθεί στην απομάκρυνση των δικαστών που συνδέονται, βάσει ισχυρών αποδεικτικών στοιχείων, με διαφθορά ή με ανάρμοστη συμπεριφορά. Οι υπηρεσίες ασφαλείας, εν τω μεταξύ, θα υπόκεινται σε εποπτεία από νέες δομές, όπως η Εθνική Αρχή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, η οποία θα είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των φυλακών τής χώρας. Θα έχει επίσης την εξουσία να εισέρχεται σε οποιαδήποτε φυλακή και να παίρνει συνέντευξη από τους κρατούμενους. Επιπλέον, παρ’ όλο που η κυβέρνηση αντιμετωπίζει κατηγορίες για περιορισμό των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η Συντακτική Συνέλευση έχει τουλάχιστον σχηματίσει ειδικές επιτροπές, προκειμένου να ελεγχθούν και να μεταρρυθμιστούν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, που υπήρξαν συνένοχοι για τόσο πολύ καιρό στην αποθέωση του προηγούμενου καθεστώτος και του παραδοσιακά διεφθαρμένου διοικητικού μηχανισμού.
Όλες οι προσπάθειες αντιπαλαίματος τής κληρονομιάς τού παλαιού καθεστώτος έχουν συμπληρωθεί με παράλληλους εθνικούς διαλόγους, ενός με πρωτοβουλία τής προεδρίας τής χώρας κι ενός από την Τυνησιακή Γενική Εργατική Ένωση (UGTT). Οι διάλογοι επιδιώκουν την συναίνεση σχετικά με τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, καθώς και την φύση του κράτους, τις εκλογές, όπως και τα βασικά στοιχεία τού συντάγματος. Μαζί, οι δύο συζητήσεις εμπλέκουν περισσότερα από 60 πολιτικά κόμματα και 50 οργανώσεις τής κοινωνίας των πολιτών. Έχουν ήδη οδηγήσει σε συμφωνίες για μια σειρά από βασικά σημεία: την σταθερή απόρριψη της βίας, την οικονομία ως προτεραιότητα της κυβέρνησης, έναν οδικό χάρτη για τη μετάβαση, τη συναίνεση σε μείζονα ζητήματα όπως ένα αστικό κράτος κι ένα συνταγματικό σύστημα, την ανεξαρτησία τής δικαστικής εξουσίας, την ελευθερία του Τύπου, και την ελευθερία τού συνέρχεσθαι. Περαιτέρω, ο εθνικός διάλογος προχώρησε στο σχηματισμό μιας επιτροπής από 17 πολιτικά κόμματα και τεσσάρων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να εφαρμόσουν όλες τις συμφωνίες.
ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Υπάρχουν αρκετοί πολιτισμικοί και θρησκευτικοί παράγοντες που λειτουργούν προς όφελος της Τυνησίας στη διάρκεια όλης της μετάβασης. Όταν μιλάς μαζί τους, οι Τυνήσιοι συχνά τονίζουν ότι οι περισσότεροι συμπατριώτες τους απορρίπτουν τον ριζοσπαστισμό και την βία. Μερικοί, όπως ο Φερτζανί, ένας πολιτικός του Ennahda, το αποδίδουν αυτό στην επικράτηση του Μαλίκι, της μετριοπαθούς σχολής τής ισλαμικής νομολογίας, η οποία ιστορικά έχει απορρίψει τον εξτρεμισμό (ένα 98% των Τυνήσιων τηρούν τον μαλικισμό). Άλλοι επισημαίνουν την διακυβέρνηση του Τυνήσιου προέδρου Μπουργκίμπα, την περίοδο 1957-1987, και την πολιτιστική κληρονομιά του στον συγκεντρωτισμό και τον εκσυγχρονισμό. Επίσης, η Τυνησία δεν έχει γνωρίσει βαθιές εθνοτικές, φυλετικές ή θρησκευτικές οριοθετήσεις που αλλού έχουν αποδειχθεί πολύ διχαστικές.
Οι δομικοί παράγοντες, ωστόσο, δεν εξηγούν πλήρως την πορεία τής Τυνησίας. Ένα σημαντικό θέμα είναι η προοπτική του Κόμματος Ennahda, το οποίο διαφέρει ριζικά από εκείνο των Αδελφών Μουσουλμάνων τής Αιγύπτου. Οι ηγέτες τής Αδελφότητας υποβλήθηκαν σε δεκαετίες συστηματικής καταστολής και ριζοσπαστικοποίησης μέσα στην Αίγυπτο. Η πολιτική τους ατζέντα διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό στις φυλακές τού καθεστώτος. Για παράδειγμα, ο Μοχάμεντ Μπάντι, ο ανώτατος καθοδηγητής τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, φυλακίστηκε από το 1965 ως το 1974, την περίοδο των Αιγύπτιων προέδρων Γκαμάλ Αμπντούλ Νάσερ και Ανουάρ Σαντάτ (και τώρα έχει φυλακιστεί και πάλι). Οι ηγέτες τού Ennahda, από την άλλη πλευρά, πέρασαν τα χρόνια τού Μπεν Αλί στην εξορία. Από το 1991 έως το 2011, ο ηγέτης τού Ennahda, Ρασίντ αλ-Γκανουτσί κατοικούσε στο Λονδίνο, όπως και πολλές από τις άλλες κορυφαίες προσωπικότητες του κόμματος. Η εμπειρία αυτή άσκησε εκσυγχρονιστική επιρροή στην πολιτική σκέψη τού Ennahda, ωθώντας το να ενστερνιστεί και να αρθρώσει ένα πιο ανεκτικό και διαλλακτικό μοντέλο. Είναι επίσης αξιοσημείωτο το συγκριτικό βάρος των σαλαφιστών στην Αίγυπτο, οι οποίοι κέρδισαν 28% στις κοινοβουλευτικές εκλογές τού 2011 και είναι επίσης υπεύθυνοι για την πολιτική πόλωση στη χώρα και για το ότι έσυραν την αιγυπτιακή Αδελφότητα περισσότερο προς τα δεξιά.
Επίσης, η Τυνησία, αντίθετα από την Αίγυπτο, απολαμβάνει έναν επαγγελματικό στρατό που δεν παρεμβαίνει στην πολιτική και είναι αφοσιωμένος στις δημοκρατικές αξίες. Ο στρατός τής Αιγύπτου έχει υπάρξει ιστορικά ανεξάρτητος από την κυβέρνηση, έχοντας πολιτική δύναμη αφ’ εαυτού. Έχει ακόμη και τις δικές του διεθνείς συμμαχίες: η αμερικανο-αιγυπτιακή στρατιωτική σχέση επισκιάζει περιστασιακά τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις. Ο στρατός τής Τυνησίας, από την άλλη πλευρά, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή τού Μπεν Αλί και στην επακόλουθη μετάβαση εν μέρει λόγω της σχετικής απουσίας του από την τυνησιακή πολιτική.
Η Τυνησία έχει επίσης επωφεληθεί με το να έχει μια άθικτη Συντακτική Συνέλευση στο μεγαλύτερο μέρος τής μετάβασης, η οποία παρείχε μια ευρεία νομιμοποιητική πλατφόρμα για συζήτηση (η κάτω βουλή τού κοινοβουλίου τής Αιγύπτου διαλύθηκε με δικαστική απόφαση, κι έμεινε μόνο η ασθενέστερη άνω βουλή). Αν και οι εργασίες της Συντακτικής Συνέλευσης της Τυνησίας επίσης ανεστάλησαν πρόσφατα, αναμένεται να επαναλειτουργήσει σύντομα. Οι περισσότερες από τις προσπάθειες μεσολάβησης στην πολιτική κρίση της χώρας, που φαίνεται να είναι κοντά σε ένα δημοψήφισμα, τόνισαν την ανάγκη για επανάληψη των εργασιών τής Συνέλευσης. Επιπλέον, η κοινωνία των πολιτών έχει διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στον εθνικό διάλογο και στη διαμεσολάβηση.
ΤΟ ΤΥΝΗΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η τυνησιακή μετάβαση δεν αντιμετωπίζει προβλήματα, μεταξύ των οποίων και κάποια συνεχιζόμενη λαϊκή διαμαρτυρία καθώς και την απελπιστική κατάσταση της οικονομίας. Οι μεταβάσεις απαιτούν στιβαρούς προϋπολογισμούς. Η συμφιλίωση συνήθως βασίζεται εν μέρει στην αποζημίωση των θυμάτων τού παλαιού καθεστώτος - πρώην φυλακισμένους, οικογένειες αγνοουμένων, και ούτω καθ’ εξής. Η Τυνησία χαρακτηρίζεται από έλλειψη πόρων, και η τουριστική βιομηχανία της έχει πληγεί βαθιά από την επανάσταση και τα επακόλουθά της. Δεν είναι ασυνήθιστο να επισκέπτεται κανείς τουριστικούς προορισμούς σε όλη τη χώρα και να τους βρίσκει εντελώς έρημους αυτή την περίοδο.
Η Τυνησία αντιμετωπίζει επίσης μια δύσκολη πρόκληση ως προς την κρατική κυριαρχία και το κράτος δικαίου: τις Επιτροπές για την Προστασία τής Επανάστασης (ΕΠΕ). Οι επιτροπές αυτές, που αποτελούνται από πρώην επαναστάτες, έχουν αναλάβει οι ίδιες να υπερασπιστούν την επανάσταση και να κινήσουν τις διαδικασίες ώστε στελέχη τού παλαιού καθεστώτος να κληθούν να λογοδοτήσουν. Παρά το γεγονός ότι η μετάβαση προχωρά προς τα εμπρός, τα μέλη τής επιτροπής φοβούνται μια ρεβανσιστική αντεπανάσταση. Σε τουλάχιστον μια περίπτωση, μια ΕΠΕ έχει κατηγορηθεί για την δολοφονία ενός πολιτικού τής αντιπολίτευσης, του Λούφτι Νακέκ, του κόμματος Nidaa Tounes. Οι ΕΠΕ είναι επίσης ύποπτες για την επίθεση στο UGTT στην Τύνιδα. Ορισμένες ομάδες τής αντιπολίτευσης πιστεύουν ότι οι ΕΠΕ είναι η στρατιωτική πτέρυγα του κόμματος Ennahda. Στην πραγματικότητα, δεν είναι, αν και όντως περιλαμβάνουν κάποια μέλη τού κόμματος. Η πρόκληση της αποστράτευσης των επαναστατών είναι από αυτές που έχουν να αντιμετωπίσουν οι περισσότερες επαναστάσεις, και η Τυνησία δεν αποτελεί εξαίρεση. Παρ’ όλ’ αυτά, η επιλογή τού καλύτερου τρόπου για την αντιμετώπιση αυτών των επιτροπών, έχει αποτελέσει θέμα διχασμού. Το Ennahda υποστήριξε ότι οποιαδήποτε πολιτική απόφαση για την διάλυση των επιτροπών θα υπονομεύσει τη μετάβαση και ότι, αντίθετα, οι επιτροπές που συνδέονται με περιστατικά βίας θα πρέπει να διαλυθούν από τα τυνησιακά δικαστήρια. Άλλοι, όμως, υποστηρίζουν ότι η ανοχή στην αυτοδικία είναι απαράδεκτη και ότι η προστασία τής επανάστασης είναι στην αποκλειστική ευθύνη τού κράτους.
Η Τυνησία επίσης αντιμετωπίζει τουλάχιστον μια μορφή πόλωσης που είναι πιο ακραία από ό, τι σε άλλες αραβικές περιπτώσεις: το μεγάλο (και αυξανόμενο) χάσμα μεταξύ κοσμικών φιλελεύθερων της Τυνησίας και υπερσυντηρητικών σαλαφιστών ισλαμιστών. Η τυνησιακή εκκοσμίκευση είναι ζωντανή και μοναδική στον αραβικό κόσμο. Υπό τον Μπουργκίμπα και τον Μπεν Αλί, η Τυνησία ήταν η μόνη αραβική χώρα που απαγόρευσε τη μαντίλα στα κρατικά ιδρύματα. Οι τζιχαντιστές σαλαφιστές της, εν τω μεταξύ, απαιτούν ένα καθαρά θρησκευτικό κράτος, κι έχουν καταστήσει σαφή την βούλησή τους να επιτεθούν σε πολιτιστικές δραστηριότητες που κρίνουν ως μη ισλαμικές. Η Τυνησία βρίσκεται σε έντονη αντίθεση, για παράδειγμα, με την Αίγυπτο όπου υπήρχε γενική συναίνεση για την καθιέρωση του Ισλάμ ως θρησκείας τού κράτους. Στην Τυνησία, η καθαρή απόσταση μεταξύ των δύο αυτών πολιτισμικών άκρων καθιστά την πιθανότητα της συμπόρευσης γύρω από ένα και μοναδικό όραμα για το κράτος μάλλον πολύ μικρή. Επιπλέον, οι σαλαφιστές οι οποίοι φυλακίστηκαν ή περιθωριοποιήθηκαν πριν από την επανάσταση, έχουν αυξήσει την δύναμή τους. Φυλακισμένοι ηγέτες των σαλαφιστών - συμπεριλαμβανομένου του Αμπού Αγιάντ, ηγέτη τής Ανσάρ αλ - Σαρία στην Τυνησία - έχουν απελευθερωθεί ως μέρος τής μετεπαναστατικής αμνηστίας τής χώρας, και από τότε έχουν αυξήσει την επιρροή τους. Το ετήσιο συνέδριο της ομάδας σαλαφιστών Ανσάρ αλ - Σαρία προσέλκυσε το 2012 περίπου 5.000 συμμετέχοντες. Κατ’ εκτίμηση 50.000 αναμένεται να παρακολουθήσουν το συνέδριο το 2013, στην πόλη Καϊρουάν. Το τεράστιο χάσμα μεταξύ των φιλελευθέρων και των σαλαφιστών έχει επιτρέψει στο μετριοπαθές κόμμα Ennahda να καταλάβει, σχεδόν εξ ορισμού, το τυνησιακό κέντρο. Το αποτέλεσμα είναι να βλέπει κανείς στελέχη τού Ennahda να αντιμετωπίζονται - συχνά ταυτόχρονα - ως φονταμενταλιστές με παρωπίδες από τους φιλελεύθερους, και ως άπιστοι και τύραννοι από τους σαλαφιστές.
Φυσικά, η κυβέρνηση διαθέτει τα μέσα για την αντιμετώπιση του καθενός από αυτά τα προβλήματα. Η απόλυτη λύση για τις οικονομικές δυσκολίες τής Τυνησίας είναι η πρόοδος στην πολιτική της μετάβαση. Καθώς αποκαθίσταται η κανονικότητα, ο τουρισμός αναμένεται να πάρει πάλι εμπρός. Εν τω μεταξύ, όμως, η διεθνής κοινότητα πρέπει να στηρίξει οικονομικά την μετάβαση, αναγνωρίζοντας ότι δεν είναι μόνο μια επένδυση στην Τυνησία, αλλά σε ένα μοντέλο επιτυχημένης μετάβασης που μπορεί να εξαχθεί σε ολόκληρη την αραβική περιοχή.
Στη διαμάχη για τις ΕΠΕ, και οι δύο πλευρές έχουν βάσιμους λόγους ανησυχίας. Εδώ, η έμφαση πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση και την προώθηση του κράτους δικαίου. Οι ΕΠΕ δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κάτι ενιαίο. Η επιλογή δεν θα πρέπει να είναι ανάμεσα στη διατήρηση όλων τους είτε στη διάλυσή τους με πολιτική απόφαση. Αντίθετα, η κάθε μια από τις ΕΠΕ που παραβιάζει το νόμο ή συμπεριφέρεται κατά παράβαση των καταγεγραμμένων και δεδηλωμένων στόχων της, θα πρέπει αμέσως να διαλύεται στο πλαίσιο του τυνησιακού δικαστικού συστήματος.
Η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη μπορεί επίσης να βοηθήσει να μετριαστεί ο εγχώριος ριζοσπαστισμός. Δεν είναι τυχαίο που η φτωχότερη περιοχή τής Τύνιδας, η Tadamon, γνώρισε την βία όταν ακυρώθηκε το φετινό συνέδριο της Ανσάρ αλ - Σαρία. Δεύτερον, η Τυνησία μπορεί επίσης να επικαλεστεί την κληρονομιά τής νομολογίας Μαλίκι. Το τζαμί Εζ-Ζιτούνα, στην Τύνιδα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα τής σκέψης τού Μαλίκι, παγκοσμίως. Οι μαλικιανοί λόγιοι του τζαμιού έχουν εργαστεί σκληρά για να αντιμετωπίσουν τον υπερσυντηρητισμό τής σκέψης τού Ουαχάμπι προβάλλοντας ένα Ισλάμ που να βασίζεται στην γνώση και τον λόγο. Φαίνονται έτσι προετοιμασμένοι να αποκρούσουν ένα νέο κύμα ριζοσπαστισμού και να βοηθήσουν στην σφυρηλάτηση της κοινωνικής συναίνεσης.
Λόγω των προκλήσεων που έχουν μπροστά τους, οι Τυνήσιοι φαίνεται να έχουν ελάχιστη εμπιστοσύνη στην μετάβασή τους. Σε συζητήσεις, συνεχώς ρωτούν για το πώς συγκρίνονται με άλλες χώρες. Αλλά οι Τυνήσιοι συνιστούν πραγματικά ένα μοντέλο για τη μετάβαση των κρατών τού αραβικού κόσμου. Άλλωστε, δεν οικοδομούν απλώς ένα νέο σύνολο κρατικών θεσμών. Έχουν διαμορφώσει μια κουλτούρα λογοδοσίας και κράτους δικαίου. Αυτό εξηγεί το πώς η Τυνησία μπορεί να δέχεται την πολιτική συμμετοχή προεπαναστατικών φυσιογνωμιών όπως ο Εσεμπσί και ο Κάμελ Μορτζάνε, γύρω από τις οποίες η Τυνησία αλλάζει προς το καλύτερο. Παρά το γεγονός ότι η Τυνησία απολαμβάνει μερικά μοναδικά χαρακτηριστικά, άλλες αραβικές χώρες θα πρέπει να επιδιώξουν να μιμηθούν τον αυτοφυή εθνικό διάλογο, την πολιτική συμμαχιών, και την από τα κάτω-προς-τα-πάνω μεταρρυθμιστική προσέγγιση, με καλύτερο παράδειγμα τη σύνταξη του μεταβατικού νομικού κώδικα. Για την Τυνησία, αυτή η προσέγγιση της σταθερής, χωρίς αποκλεισμούς, και στηριγμένης στην εξουσία οικοδόμησης του κράτους επιτρέπει την ευρεία συμφιλίωση και την πραγματική εξέλιξη στην τυνησιακή κοινωνία. Όσο για τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, η Τυνησία μπορεί επίσης να του δείξει τον δρόμο προς τα εμπρός.
* Ο IBRAHIM SHARQIEH είναι συνεργάτης για την Εξωτερική Πολιτική στο Κέντρο Ντόχα του Ινστιτούτου Brookings και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Georgetown στο Κατάρ. Μορείτε να τον ακολουθήσετε στο Tweeter στο @sharqieh.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc. All rights reserved.
Στα αγγλικά : http://www.foreignaffairs.com/articles/139938/ibrahim-sharqieh/tunisias-...
