Η παγκόσμια οικονομία κινδυνεύει τώρα από νέα ασιατική κρίση χρέους
Η δραματική εμπειρία του 1996-97 έδειξε να μη δίδαξε τίποτα το διεθνές τραπεζικό σύστημα
Του Paul Krugman
The New York Times
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Η ρουπία πέφτει! Ο σώζων εαυτόν σωθήτω! Αν το ξανασκεφτούμε, όμως, μάλλον θα κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και θα συνεχίσουμε τη δουλειά μας.
Η ρουπία είναι το εθνικό νόμισμα της Ινδονησίας και όπως και τα νομίσματα πολλών άλλων αναδυόμενων αγορών έχει σημειώσει μεγάλη πτώση τους τελευταίους μήνες. Η τελευταία φορά που έκανε βουτιά ήταν τη διετία 1997-98, όταν η Ινδονησία ήταν το επίκεντρο της κρίσης των ασιατικών οικονομιών. Εξετάζοντας τα πράγματα εκ των υστέρων, η κρίση εκείνη ήταν κάτι σαν γενική δοκιμή της πολύ μεγαλύτερης κρίσης που μια δεκαετία μετά έπληξε όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο. Μήπως πρέπει να ανησυχούμε λοιπόν;
Δεν νομίζω, και θα σας εξηγήσω αμέσως τους λόγους. Αλλά τα γεγονότα επαναφέρουν μνήμες και μας θυμίζουν ιδιαίτερα πόσο λίγα έχουμε μάθει από την κρίση εκείνη πριν από 16 χρόνια. Δεν προχωρήσαμε σε μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Αντιθέτως κινηθήκαμε ολοταχώς προς την απορρύθμιση. Ούτε πήραμε τα κατάλληλα μαθήματα για το πώς να αντιδρούμε όταν εκδηλωθεί μια κρίση. Στην πραγματικότητα, όχι μόνον επαναλάβαμε τα ίδια λάθη, αλλά υπό διάφορες -σημαντικές- έννοιες κάνουμε τελικά πολύ χειρότερα λάθη από αυτά που κάναμε τότε.
Τα παρεπόμενα της ασιατικής κρίσης μοιάζουν με αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα, την Ισπανία και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα αίτια της κρίσης βρίσκονται στην υπέρμετρη αισιοδοξία του ιδιωτικού τομέα με τις τεράστιες εισροές ξένων κεφαλαίων. Τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση, η ακραία αισιοδοξία μετατράπηκε σε απαισιοδοξία με εκπληκτική ταχύτητα επισπεύδοντας έτσι την κρίση. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, όμως, οι χώρες που επλήγησαν από την κρίση το 1997 είχαν δικά τους νομίσματα που έσπευσαν να υποτιμήσουν ραγδαία έναντι του δολαρίου. Η υποχώρηση των νομισμάτων προκάλεσε αρχικά μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Στην Ινδονησία, για παράδειγμα, πολλές επιχειρήσεις που είχαν μεγάλα χρέη σε δολάρια τα είδαν να εκτινάσσονται. Το αποτέλεσμα ήταν μια βαθύτατη συρρίκνωση της οικονομίας. Ευτυχώς οι κακές εποχές δεν κράτησαν τόσο πολύ. Η αποδυνάμωση των νομισμάτων των χωρών αυτών κατέστησαν πολύ ανταγωνιστικές τις εξαγωγές τους και σύντομα ανέκαμψαν όλες αυτές οι χώρες, ακόμη και η Ινδονησία που επλήγη στον μέγιστο βαθμό. Η κρίση εκείνη, όμως, έπρεπε να είχε αντιμετωπισθεί ως παράδειγμα για την αστάθεια που εγκυμονεί ένα απορρυθμισμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αντίθετα η ανάκαμψη των ασιατικών οικονομιών οδήγησε σε έναν υπερβολικό αυτο-εγκωμιασμό εκ μέρους των ιθυνόντων στη Δύση, όπως αυτός αποτυπώθηκε στο γνωστό εξώφυλλο του περιοδικού Time το 1999 με τον Αλαν Γκρίνσπαν, τότε επικεφαλής της Fed, τον Ρόμπερτ Ρούμπιν, τότε υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ και τον Λόρενς Σάμερς, τότε υφυπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, με τίτλο: «η Επιτροπή που θα σώσει τον κόσμο».
Το μήνυμα ήταν «μην ανησυχείτε, έχουμε την κατάσταση υπό έλεγχο. Οκτώ χρόνια αργότερα μάθαμε πόσο εσφαλμένη ήταν αυτή η πεποίθηση. Και όπως σας είπα νωρίτερα, αυτή τη φορά κάνουμε πολύ χειρότερα πράγματα. Ας εξετάσουμε, για παράδειγμα, τη χώρα που ήταν στη χειρότερη κατάσταση στις δύο κρίσεις: την Ινδονησία τότε, την Ελλάδα τώρα. Ηταν τρομερή η βουτιά που έκανε η οικονομία της Ινδονησίας, όταν συρρικνώθηκε κατά 13% το 1998. Σημείωσε, όμως, σταθερή ανάκαμψη το 2000. Το 2003 η οικονομία της είχε υπερβεί τα προ κρίσης ανώτερα επίπεδα και πέρυσι ήταν 72% μεγαλύτερη από το 1997.
Ερχεται, λοιπόν, η σειρά της Ασίας; Ισως όχι. Η Ινδονησία έχει σήμερα πολύ πιο χαμηλά επίπεδα εξωτερικού χρέους ως προς εκείνα της δεκαετίας του 1990. Επομένως δεν φαίνεται πιθανή μια κρίση όπως της δεκαετίας του 1990, πολλώ δε μάλλον μια ατελείωτη κρίση όπως αυτή της Ελλάδας.
Ομοιότητες και διαφορές
Συγκρίνετε τώρα την περίπτωση της Ινδονησίας κατά την κρίση του 1996 με αυτή της Ελλάδας, της οποίας το ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί πάνω από 20% μετά το 2007. Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα αρχίσει η ανάκαμψη και υποθέτω πως λίγοι οικονομολόγοι προβλέπουν πως θα ανακάμψει στα προ κρίσης επίπεδα μέσα στη δεκαετία. Γιατί είναι τόσο χειρότερα τα πράγματα αυτή τη φορά; Μια απάντηση είναι πως η Ινδονησία είχε το δικό της νόμισμα. Η Ελλάδα, αντιθέτως, έχει εγκλωβιστεί στο ευρώ. Επιπλέον, οι πολιτικοί ταγοί ήταν πολύ πιο ευέλικτοι τη δεκαετία του 1990 απ’ όσο είναι σήμερα. Το ΔΝΤ αρχικά ζήτησε σκληρές πολιτικές λιτότητας για την Ασία, αλλά σύντομα άλλαξε στάση. Αυτή τη φορά η απαίτηση για σκληρή λιτότητα ετέθη στην Ελλάδα και οι πιστωτές της ήταν υπερβολικά σκληροί. Οσο όμως αποτυγχάνει η λιτότητα, τόσο περισσότερο αίμα απαιτούν.
