«Όχι» στην επέμβαση
Tων Oona A. Hathaway και Scott J. Shapiro
The New York Times
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr/)
Αν οι ΗΠΑ εξαπολύσουν επίθεση χωρίς την άδεια του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ θα παραβιάσουν τον πλέον θεμελιώδη κανόνα του διεθνούς δικαίου - την απαγόρευση της χρήσης στρατιωτικής βίας για οποιονδήποτε άλλο λόγο πλην της αυτοάμυνας, αν δεν υπάρχει έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Ο κανόνας αυτός ίσως είναι πιο σημαντικός για την παγκόσμια και την αμερικανική ασφάλεια απ’ ό,τι η απαγόρευση της χρήσης χημικών όπλων.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το διεθνές δίκαιο προβλέπει την «ευθύνη προστασίας» που επιτρέπει επεμβάσεις σε ανθρωπιστικές καταστροφές χωρίς άδεια του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ως παράδειγμα φέρνουν την επέμβαση του ΝΑΤΟ το 1999 στο Κόσοβο. Ομως, το 2009 ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν απέρριψε αυτή την άποψη, εκτιμώντας ότι «η ευθύνη προστασίας δεν αλλάζει, αντιθέτως ενισχύει τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών-μελών για αποφυγή χρήσης βίας εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπει η Χάρτα».
Κάποιοι χαρακτηρίζουν αφέλεια το να δίνει κανείς βάση σε μία χάρτα που έχει παραβιαστεί αμέτρητες φορές. Αν όμως μετά το Κόσοβο και το Ιράκ ακολουθήσει η Συρία, θα είναι αδύνατο για τις ΗΠΑ να αποτρέψουν ανάλογη χρήση βίας από άλλους στο μέλλον.
Ας αναλογιστούμε πώς ήταν ο κόσμος πριν από τον ΟΗΕ. Ο βασικός κανόνας του συστήματος που διήρκεσε αιώνες ήταν ότι ο πόλεμος δικαιολογείτο σε περίπτωση καταστρατήγησης νομίμων δικαιωμάτων. Η Ισπανία προσπάθησε να δικαιολογήσει την κατάκτηση της Αμερικής, λέγοντας ότι προστατεύει τους αυτόχθονες αμάχους από τις βιαιότητες άλλων αυτοχθόνων. Ο πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής έγινε για το αν μία γυναίκα είχε δικαίωμα να κληρονομήσει τον θρόνο. Οι ΗΠΑ δικαιολόγησαν σε μεγάλο βαθμό τον πόλεμο με το Μεξικό, ο οποίος κατέληξε στην κατάκτηση της Καλιφόρνιας και των σημερινών νοτιοδυτικών ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι το Μεξικό όφειλε αποζημιώσεις και είχε απλήρωτα χρέη.
Το πρόβλημα με το παλιό σύστημα δεν ήταν ότι κανείς δεν μπορούσε να εφαρμόσει τον νόμο, αλλά ότι πολλοί ήθελαν και μπορούσαν να το κάνουν. Ο κόσμος απέρριψε αυτό το σύστημα με το σύμφωνο Κέλογκ - Μπριάν του 1928 και τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών το 1945. Τα κράτη απαγορεύεται να εφαρμόζουν τον νόμο με δική τους πρωτοβουλία και πρέπει να λειτουργούν εντός ενός συστήματος συλλογικής ασφάλειας. Παρά τις αποτυχίες του, το σύστημα του ΟΗΕ έχει κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο απ’ ό,τι το σύστημα που προηγήθηκε. Κανένας ηγέτης δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δικαιούται να κηρύξει πόλεμο για να συλλέξει χρέη ή να κερδίσει θρόνους. Τα κράτη μπορεί να διασπώνται, αλλά δεν κατακτώνται. Η διπλωματία των κανονιοφόρων είναι επίσης εκτός συζήτησης.
Στη Συρία, η επιλογή ανάμεσα στη στρατιωτική βία ή στην αδράνεια είναι ψευδής. Το διεθνές δίκαιο εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο με τη συλλογική ισχύ των κρατών να αποκλείουν τους παραβάτες από τα οφέλη της συμμετοχής στο διεθνές σύστημα. Το ερώτημα για το Κογκρέσο και τον Αμερικανό πρόεδρο είναι αν η χρήση βίας για να τιμωρηθεί η χρήση χημικών όπλων αξίζει να θέσει σε κίνδυνο την εύθραυστη διεθνή τάξη που αποτελεί το βασικότερο κληροδότημα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
* Οι αρθρογράφοι είναι καθηγητές στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Yale.
