Ακυβερνησία και διχασμός στην Τυνησία
Νέος γύρος αιματηρών διαδηλώσεων στο λίκνο της Αραβικής Ανοιξης μετά τη δολοφονία του αριστερού πολιτικού Τσόκρι Μπελαΐντ
Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Ακυβέρνητο σκάφος εν μέσω τρικυμίας θυμίζει η Τυνησία εδώ και δύο εβδομάδες. Η δολοφονία του αριστερού πολιτικού Τσόκρι Μπελαΐντ, στις 6 Φεβρουαρίου, πυροδότησε νέο γύρο αιματηρών διαδηλώσεων στη χώρα που άνοιξε την αυλαία της Αραβικής Ανοιξης, τον Δεκέμβριο του 2010.
Το κύμα της αναταραχής κλόνισε την κυβέρνηση συνασπισμού με κορμό το ισλαμικό κόμμα «Ενάχντα». Οι προσπάθειες του πρωθυπουργού Χαμάντι Τζεμπάλι να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης από τεχνοκράτες υπονομεύτηκαν από τους πιο σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές μέσα στο ίδιο του το κόμμα, οδηγώντας τον σε παραίτηση, την περασμένη Τρίτη.
Οι εξελίξεις στην Τυνησία αποκτούν συμβολικό βάρος δυσανάλογο με τα μεγέθη της μεσογειακής χώρας. Η «επανάσταση του γιασεμιού» ήταν η πρώτη που στέφθηκε με νίκη, οδηγώντας στην ανατροπή του απολυταρχικού καθεστώτος Μπεν Αλι, τον Ιανουάριο του 2011 – μια εξέλιξη που έδωσε φτερά στα πόδια των Αιγυπτίων, των Λίβυων, των Σύρων και των Υεμενιτών. Η Τυνησία όχι μόνο απέφυγε τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά έδειξε να δρομολογεί μια διαδικασία εκδημοκρατισμού περισσότερο ελεγχόμενη από την κατά καιρούς χαώδη αιγυπτιακή μεταπολίτευση. Το «Ενάχντα» εμφανίζεται περισσότερο μετριοπαθές από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και, παρότι απέσπασε το 42% στις βουλευτικές εκλογές, σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με κεντρώα, κοσμικά κόμματα της μεσαίας τάξης.
Κοινωνικά ρήγματα
Η εκτέλεση του Μπελαΐντ θρυμμάτισε την παραπλανητική βιτρίνα της ομαλότητας, φέρνοντας επί σκηνής τα μεγάλα ρήγματα της τυνησιακής κοινωνίας μεταξύ ισλαμιστών και λαϊκών, γαλλόφωνης μεσαίας τάξης της ακτογραμμής και πληβειακών στρωμάτων της ενδοχώρας. Ιδρυτής του κόμματος «Δημοκρατών Πατριωτών», ο δολοφονηθείς υπήρξε δραστήριος ακτιβιστής υπέρ των εργατικών δικαιωμάτων επί δικτατορίας Μπεν Αλι, ηγετικό στέλεχος του αριστερού Λαϊκού Μετώπου στη συνέχεια και ένας από τους πιο αυστηρούς επικριτές του «Ενάχντα» μέχρι το τέλος της ζωής του. Σε μια από τις τελευταίες ομιλίες του χαρακτήρισε την κυβέρνηση ανδρείκελο των αντιδραστικών μοναρχιών του Περσικού Κόλπου και ιδιαίτερα του Κατάρ.
Το κυριότερο, η δολοφονία του Μπελαΐντ έδρασε ως πυροκροτητής της λαϊκής δυσαρέσκειας που είχε ήδη συσσωρευθεί εναντίον των νέων, ισλαμιστών ηγετών εξαιτίας της ανικανότητάς τους να αντιμετωπίσουν τα οξύτατα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Το βασικά νεοφιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα του «Ενάχντα», όπως και εκείνο των Αιγύπτιων «Αδελφών Μουσουλμάνων», δεν διαφέρει ουσιωδώς εκείνου της κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης, ούτε εκείνου του προηγούμενου καθεστώτος. Ελλείψει οικονομικής βοήθειας από την Ευρώπη ή το Κατάρ, η κυβέρνηση χτύπησε την πόρτα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο, κατά τα ειωθότα, συναρτά τη χορήγηση βοήθειας με επώδυνες «διαρθρωτικές αλλαγές», που απειλούν να ρίξουν κι άλλο λάδι στη φωτιά.
Γενικές απεργίες
Ηδη, η γενική συνομοσπονδία εργατών, UGTT, έχει κηρύξει κάμποσες γενικές και περιφερειακές απεργίες με οικονομικά αιτήματα, ενώ μετά τη δολοφονία του Μπελαΐντ οργάνωσε τεράστια διαδήλωση στην Τύνιδα, όπου τα κεντρικά συνθήματα των διαδηλωτών ήταν: «Επανάσταση μέσα στην επανάσταση» και «Να φύγετε! Ο λαός θέλει την πτώση του καθεστώτος»! Ιστορική οργάνωση, με πρωταγωνιστικό ρόλο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα εναντίον της γαλλικής αποικιοκρατίας, η UGTT λειτουργεί ως «συνδικάτο - κόμμα», αναπληρώνοντας εν μέρει το κενό μιας αξιόπιστης αντιπολίτευσης. Γι’ αυτό άλλωστε η UGTT, όπως και αριστεροί πολιτικοί και ακτιβιστές, έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των λεγόμενων «Επιτροπών για την Προστασία της Επανάστασης», οι οποίες ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από τους σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές και λειτουργούν ως παραστρατιωτικές συμμορίες εκφοβισμού των πολιτικών τους αντιπάλων.
Με αυτά τα δεδομένα, το μέλλον της Αραβικής Ανοιξης διαγράφεται εξαιρετικά θολό – και στην Τυνησία. Αλλά αυτό ούτε την αξία της μειώνει ούτε θα έπρεπε να εκπλήσσει. Η Γαλλική Επανάσταση έκανε έναν αιώνα να σταθεροποιήσει τη Δημοκρατία, ύστερα από αλλεπάλληλα κύματα εξεγέρσεων και παλινορθώσεων του παλιού καθεστώτος. Από την Ενδοξη Επανάσταση στη Βρετανία του 1688 μέχρι την κατοχύρωση του καθολικού εκλογικού δικαιώματος, το 1928, πέρασαν 240 χρόνια. Γιατί θα έπρεπε, άραγε, να λοιδορούμε τους Αραβες, που δεν μπορούν να διανύσουν με την ταχύτητα του φωτός την ιστορική διαδρομή που καλύφθηκε από τις ισχυρότερες χώρες της Δύσης σε διάρκεια αιώνων ολόκληρων;
Γαλλική ανησυχία και αντιδράσεις
Η πολιτική κρίση στην Τυνησία προκαλεί έντονη ανησυχία στη Γαλλία, η οποία διατηρεί με την παλιά αποικία της σημαντικούς οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς, χώρια που αποτελεί τον υπ’ αριθμόν ένα μεταναστευτικό προορισμό των Τυνήσιων που αναζητούν καλύτερη τύχη στην Ευρώπη.
Τις ανησυχίες αυτές εξέφρασε, όχι με τον πιο προσεκτικό τρόπο, ο Γάλλος υπουργός Εσωτερικών Μανουέλ Βαλς την επομένη της δολοφονίας Μπελαΐντ, στις 7 Φεβρουαρίου, όταν κατήγγειλε «έναν ισλαμικό φασισμό, που βρίσκεται σε άνοδο σχεδόν παντού» και εξέφρασε την ελπίδα ότι «οι δημοκρατικές, κοσμικές δυνάμεις, φορείς των αξιών της επανάστασης του γιασεμιού, τελικά θα επικρατήσουν».
Οπως ήταν αναμενόμενο, η παρέμβαση Βαλς είχε τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα, καθώς αν υπάρχει ένα σημείο στο οποίο ομονοούν όλοι οι πολιτικοί της Τυνησίας, αυτό είναι η μη ανάμειξη της παλιάς αποικιοκρατικής δύναμης στα εσωτερικά τους. Αντί να ευνοήσει τις «δημοκρατικές, κοσμικές δυνάμεις», ο Βαλς έδωσε την αφορμή στους ισλαμιστές να οργανώσουν διαδήλωση διαμαρτυρίας έξω από τη γαλλική πρεσβεία, όπου έκαψαν γαλλικές σημαίες για πρώτη φορά από την κατάκτηση της ανεξαρτησίας, το 1956.
Αλλωστε, οι Τυνήσιοι δύσκολα θα ξεχάσουν ότι, μόλις ξέσπασαν οι πρώτες διαδηλώσεις εναντίον του καθεστώτος Μπεν Αλι, τον Δεκέμβριο του 2010, η τότε υπουργός Εξωτερικών του Νικολά Σαρκοζί, Μισέλ Αγιό–Μαρί, η οποία βρισκόταν για χριστουγεννιάτικες διακοπές στην Τυνησία, προσέφερε στον δικτάτορα τη γαλλική «τεχνογνωσία» στην καταστολή εσωτερικών ταραχών.
