Οι αλήθειες και οι μύθοι για Μνημόνιο και πολλαπλασιαστή
Σε ποια κρίσιμα συμπεράσματα καταλήγουν παράγοντες της τρόικας, της ΕΚΤ, του ΥΠΟΙΚ
Των Κ. Καρκαγιαννη και Σ. Νικα
(Πηγή : http://news.kathimerini.gr)
Στις αρχές Ιανουαρίου, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ επανήλθε στο θέμα των επιπτώσεων που έχουν στην ανάπτυξη τα μέτρα λιτότητας, επαναλαμβάνοντας το mea culpa που έχει εκφράσει δημοσίως το Ταμείο ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο.
Το ΔΝΤ έχει πλέον καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, η λιτότητα μειώνει το ΑΕΠ δύο με τρεις φορές περισσότερο απ’ όσο υπολόγιζε, όπως φάνηκε και στην πλέον κραυγαλέα περίπτωση αστοχίας των προβλέψεων της τρόικας, την Ελλάδα. Παρ’ όλο που η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχουν παραδεχθεί επισήμως το λάθος τους, σύμφωνα με δηλώσεις υψηλόβαθμου στελέχους της τρόικας προς την «Κ», στους υπολογισμούς για το 2013 η τρόικα προβλέπει ότι τα μέτρα λιτότητας θα έχουν τουλάχιστον τη διπλάσια επίπτωση στο ελληνικό ΑΕΠ. Το αποτέλεσμα θα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, μεγαλύτερη ύφεση της ελληνικής οικονομίας το 2013 από το 4,2% - 4,5% του ΑΕΠ που προβλέπεται επισήμως.
Η «Κ» απευθύνθηκε στην Κομισιόν, στο ΔΝΤ, στην ΕΚΤ και στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών, ρωτώντας επισήμως πόσο υπολογίζουν τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή για το 2013. Δηλαδή, πόση προβλέπουν ότι θα είναι η επίπτωση των μέτρων λιτότητας στο ελληνικό ΑΕΠ στη διάρκεια του 2013. Δυστυχώς, επίσημη απάντηση δεν λάβαμε, γεγονός εξαιρετικά απογοητευτικό, ιδίως όσον αφορά την Κομισιόν.
Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών περιορίστηκε στο να δηλώσει ότι «έχουμε το δικό μας μοντέλο (πρόβλεψης της ανάπτυξης), το οποίο αποτυπώνεται στα μεγέθη του προϋπολογισμού». Ανεπισήμως, ωστόσο, υψηλόβαθμο στέλεχος της τρόικας, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, παραδέχεται ότι «η τιμή (του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή) είναι περίπου 1. Ελπίζουμε ότι αν ηρεμήσει και εξομαλυνθεί η πολιτική κατάσταση και οι τράπεζες, η τιμή θα πέσει και πάλι στο 0,5».
Τι λέει το ΥΠΟΙΚ
Επίσης ανεπισήμως, αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών δηλώνει ανωνύμως στην «Κ» ότι «πλέον δεν υπολογίζουμε τους πολλαπλασιαστές τόσο χαμηλά όσο το 0,5, αλλά ούτε και τόσο ψηλά όσο το 1,7. Κάπου ενδιάμεσα». Η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να εφαρμόσει εφέτος μέτρα λιτότητας ύψους 9,3 δισ. ευρώ, ενώ η τρόικα προβλέπει για το 2013 ύφεση ύψους 4,2% του ΑΕΠ και η ελληνική κυβέρνηση, ύφεση ύψους 4,5%. Οπως ανακάλυψαν οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ, το ύψος των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών διαφέρει ανάλογα με το είδος των μέτρων λιτότητας που λαμβάνονται, το αν μια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση ή σε ανάπτυξη, αν αντιμετωπίζει κρίση ρευστότητας κ.ά.
Ο εκπρόσωπος Τύπου του αντιπροέδρου της Κομισιόν Ολι Ρεν, αν και αρνήθηκε να απαντήσει πόσο υπολογίζει η Κομισιόν τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή για το 2013, παρέπεμψε σε ομιλία του κ. Ρεν στις αρχές Ιανουαρίου στην οποία απαντάει έμμεσα στο ΔΝΤ. «Στον πολιτικό διάλογο λησμονείται συχνά το γεγονός ότι οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές δεν έχουν μόνο μετρήσιμη επίπτωση... Υπάρχει επίσης η επίπτωση που έχει η εμπιστοσύνη». Πράγματι, ο κ. Ρεν έχει δίκιο.
Αρνητικές επιπτώσεις
Πολιτικές κρίσεις, όπως η κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 2011, η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης τον Μάιο του 2012, η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης Σαμαρά με την τρόικα επί πέντε μήνες, αναμφίβολα είχαν πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, καθώς ενέτειναν την αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, ενίσχυσαν τη φυγή κεφαλαίων, καταθέσεων και επενδύσεων, περιόρισαν την εσωτερική ζήτηση και κατανάλωση με επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στα φορολογικά έσοδα και στον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.
Εξίσου επιζήμια για την ελληνική οικονομία ήταν και η απειλή Μέρκελ - Σαρκοζί, τον Νοέμβριο του 2011, περί εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, όπως και οι αναρίθμητες παρεμφερείς δηλώσεις Γερμανών και άλλων Ευρωπαίων και Ελλήνων πολιτικών. Το ζήτημα των επιπτώσεων της λιτότητας έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα για έναν επιπλέον λόγο. Στο τέλος του έτους η Ευρωζώνη θα πρέπει να αποφασίσει με ποιον τρόπο θα καλύψει το χρηματοδοτικό κενό του ελληνικού προγράμματος για την περίοδο 2015 - 2016. Οσο μεγαλύτερη είναι η ύφεση το 2013, τόσο θα μεγαλώνει το χρηματοδοτικό κενό που θα πρέπει να καλύψουν από κοινού Ελλάδα και Ευρωζώνη προκειμένου το ΔΝΤ να εξακολουθήσει να συμμετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα.
Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ ΔΝΤ και Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με τις επιπτώσεις της λιτότητας στην ανάπτυξη δεν αφορά την εφαρμοζόμενη πολιτική λιτότητας στην Ελλάδα. Αφορά κυρίως την πολιτική λιτότητας που εφαρμόζεται στην Ευρωζώνη και στις ΗΠΑ, όπου το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι οι περικοπές δαπανών πρέπει να εφαρμοστούν σταδιακά.
Για την περίπτωση της Ελλάδας το ΔΝΤ είναι σαφές: η Αθήνα πρέπει να προχωρήσει στη συμφωνημένη λιτότητα ακόμη κι αν αποδεικνύεται αντιπαραγωγική όσον αφορά τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ, απλούστατα διότι δεν διαθέτει άλλες εναλλακτικές επιλογές. Κοντολογίς, κανείς δεν θα της δανείσει χρήματα για να εφαρμόσει πολιτική ηπιότερης λιτότητας.
Περικοπές 1 ευρώ μειώνουν το ΑΕΠ πάνω από 0,5 ευρώ
Προκειμένου να υπολογίσουν τις επιπτώσεις της λιτότητας σε μια οικονομία, οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τους λεγόμενους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές.
Μέχρι πολύ πρόσφατα το ΔΝΤ και η Κομισιόν υπολόγιζαν ότι, κατά μέσον όρο, για μέτρα λιτότητας ύψους ενός ευρώ το ΑΕΠ μιας χώρας θα μειωθεί κατά 0,50 ευρώ.
Πλέον, το ΔΝΤ παραδέχεται ότι από το 2009 και μετά ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής αποδείχθηκε στην πράξη πολύ μεγαλύτερος και κυμαίνεται, κατά μέσον όρο, μεταξύ 0,90 - 1,7. Δηλαδή, σε ορισμένες περιπτώσεις η λήψη μέτρων λιτότητας ύψους ενός ευρώ μείωσε το ΑΕΠ κατά 1,7 ευρώ.
Αυτή είναι μ΄α από τις αιτίες για τις οποίες οι αστοχίες της τρόικας στις προβλέψεις για το ελληνικό ΑΕΠ είναι κραυγαλέες. Σύμφωνα με δημοσιευμένη μελέτη του κ. Πλάτωνα Μονοκρούσσου, επικεφαλής ερευνητή χρηματοπιστωτικών αγορών της Eurobank, οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές θα διαμορφωθούν στην Ελλάδα το 2013 στο 1,32 για τις γενικές περικοπές δαπανών που θα εφαρμόσει η κυβέρνηση και στο 2,35 ειδικά για τις μειώσεις μισθών και συντάξεων.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2013, η κυβέρνηση θα εφαρμόσει περικοπές μισθών και συντάξεων ύψους 6,8 δισ. ευρώ, γεγονός που σημαίνει ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα μειωθεί κατά περίπου 14 - 16 δισ. ευρώ ή 7% - 8% του ΑΕΠ μόνο εξαιτίας των ανωτέρω περικοπών.
«Παρ’ όλα αυτά, η πορεία της ελληνικής οικονομίας θα καθοριστεί και από άλλους παράγοντες, όπως το διεθνές κλίμα για την Ελλάδα, η εκτέλεση του προγράμματος αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, οπότε δεν αποκλείεται να έχουμε καλύτερες εξελίξεις», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μονοκρούσσος.
Βεβαίως, η επίπτωση των μέτρων λιτότητας δεν μεταφράζεται ευθέως σε μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ, καθώς η σύνθεση του ΑΕΠ επηρεάζεται και από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως οι επενδύσεις, οι εισροές κεφαλαίων από την Ε.Ε., η πάταξη της φοροδιαφυγής, η βελτίωση του καταναλωτικού κλίματος, οι συνθήκες ρευστότητας στην αγορά κ.ά.
Συνεπώς, το μόνο που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση είναι να εφαρμόσει το πρόγραμμα, στοιχείο που θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική της θέση όταν στα τέλη του 2013 θα επαναληφθεί στην Ευρωζώνη η συζήτηση για περαιτέρω μείωση του ελληνικού χρέους. Η ευθύνη για τη βαθύτερη από το αναμενόμενο ύφεση δεν θα βαρύνει πλέον μόνο την Αθήνα, χάρη στο mea culpa του ΔΝΤ.
Εκεί θα μπορεί να «πατήσει» η ελληνική πλευρά για να κερδίσει «πόντους», υπό την έννοια ότι θα μπορέσει κατ’ αυτόν τον τρόπο να επενδύσει σε μια ενδεχόμενη χαλάρωση ως προς την εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας στο εξής. Εννοείται, βεβαίως, ότι για να το κερδίσει κιόλας, θα πρέπει να έχει αποδείξει στην πράξη ότι είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει τα συμφωνηθέντα και πάνω απ’ όλα έχει σημειώσει σημαντικά βήματα προόδου σε βασικούς δείκτες της πορείας της οικονομίας.
Σύμφωνα πάντως με τον υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα, από το τελευταίο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η Ελλάδα περνάει σε φάση ανάπτυξης, γεγονός το οποίο μπορεί να σηματοδοτήσει θετικότερες εξελίξεις για την επόμενη μέρα της χώρας, γενικότερα.
